Лекция 1 Мемлекеттік- әкімшілік басқару теориясы: ағымдар, салт-дәстүрлер, жаңаланулар
Лекция 2 Мемлекеттік басқару теориясы дамуының негізгі кезеңдері
жүктеу/скачать 39,23 Kb.
|
1 2
Байланысты:дәріс 1
| Лекция 2 Мемлекеттік басқару теориясы дамуының негізгі кезеңдері
Алғаш рет Мемлекеттік басқару теориясы АҚШ –та 1986 ж, енгізілді.,бірақ алғашқы жұмыстар өте ерте кезеңгнен басталған, Қытай, Греция, Рим, Египет, философтарының еңбектері танымал болды. Мемлекттік басқару теориясының даму кезеңін үш кезеңге бөлуге болады: 1, 80 жылдар, ХІХ ғасыр-1920 жыл, 2. 1920ж,-1950 ж. 3. 1950- осы уақытқа дейін. В.Вильсон «Мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру» деген жұмысында саясатты зерттеді. Басқару аппаратын қайта қалыптастыру үшін оны білу қажет, ғылыми позиция жағынан мемлекет-әкімшілік аппараты басқару саясат саласынан жырақта болу қажет. Францияда мемлекеттік басқару сұрақтарымен А. Эсмен, А,Дюги, А. Мишель, М. Ориу айналысты. Бірақ мемлекеттік басқару теориясының жүйесі саяси институттардың құрылу түрі мен принциптерін айқындау шеңберінде ғана қолданылады. Ұлыбританияда мемлекеттік басқару теориясы оқыту мен зерттеу ХІХ ғасырдың аяғында Лондон мектебінде экономикалық және саяси ғылымдардан басталып, кейіннен Оксфорд, Кембридж, Ливерпуль және т.б. университеттерде оқытылды. Теорияның дамуына үлес қосқан ғалымдар Э.Баркер, Д,Коул, Г, Ласки, Ч.Маннинг, және басқалар. Олардың еңбектерінде мемлекеттік құқық институттарының түрі мен ерекшелігіне, ұйымдар механизмі мен қызмет көрсетуі, өзара байланысы көрсетілді. 1916 жылы Вашингтонда Р.Брукинс үкіметтік зерттеулердің алғашқы институтын құрды. Мемлекеттік басқарудың жүйесі болып саналды. Ұқсас зерттеу орталықтары мен институттар Европада 20-30 жылдарда пайда бола бастады. ХХ ғасырдың осы уақытқа дейін мемлекеттік басқару теориясы зерттеу АҚШ және Батыс Европаның алдыңғы қатарлы университетінде оқу бағдарламасына енді. Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін мемлекеттік басқару өзгеріске түсті. АҚШ және Батыс Европа елдерінде өнеркәсіптік даму қолға алынды. Мемлекеттік институттарда жаңа бағдарламалар мен қызметтер пайда болды. Осы кезеңде американдықтар көп табысқа кенелді. Ол біріншіден мемлекеттік басқару әрекет түрі ретінде толассыз дамыды. 30 жылдардағы Ұлы депрессия кезінде екіншіден, оқу орындары осы кезеңде еркіндік алып, оқу бағдарламасы мен оқытушыларды таңдады. Олар жаңа курстарды кеңінен енгізді, мемлекеттік басқару курсы бірегей болатын. Европада әсіресе Франция мен Ұлыбританияда осындай мүмкіндік болған жоқ, оқыту жүйесі орталықтанған. Үшіншіден, американдықтар мемлекеттік басқару ғылыми және жеке кәсіпорынмен басқару ғылымы өзара жақын болуы қажет. Қызметкерді басқару оықту курсы, адами қатынастарды ұйымдастыру теориясы АҚШ оқу орындарында мемлекеттік қызметке, жеке бизнестің іскерлік басқаруына болашақ кадрларды дайындайтын курс болып саналды. Осы пәнді оқыту кең аудиторияға тән, көптеген ғылыми жұмыс пайда болды. Оқулық пен оқытушылар сәйкес алынды. Тағы бір фактор ол американдықтардың оқулықтары мемлекеттік қызметкерге практикалық нұсқаулары болды, рефорима жобасын негіхздеуді ұсынды. 1926 жылы Л.Уайттың «Мемлекеттік басқару ғылымына кіріспе» деген оқулығы шықты. Мемлекеттік басқару бұл нақтьлыққа жақын ғылымның саласы екендігі көрсетілді. Мемлекеттік басқару теориясының танымал бағыты бойынша «классикалық мектеп» кезең деп саналды. (Л.Уайт, Л.Урвик, Д.Муни, Т.Вулси) және адами қатынастарлдың мектебі (кейде классикалық емес деп аталынады) М.Фоллет, А.Маслоу, Э,Мэйо, У.Мэрфи) олар классикалық мектептің жетпеген жерін толықтырып отырды. Мемлекеттік басқару ғылымының даму қазіргі кезеңі (50 жылдардан осы уақытқа дейін) даму жетістіктерінен басталады. Осы кезеңде ғыылмда әмбебап тоерияны құруға ұмтылу байқалды. Басты назар өзара тәуелділік пен байланысты зерттеу көрсетілді. Бихевиоризм құрылымды функционализм жүйелі және мемлекеттік басқару теориясымен практикасын ғылыми зерттеуге арналған ситуациялық бағыттар пайда болды. Бихевиористік бағыт өкілдері (Г.Саймон, Д.Макгрегор, ф.Герцберг, Д.Томпсон, Д.Истон), мемлекеттік басқару әкімшілік пен орган арасында өзара қатынасқа негізделеді, халықтың еркі бойынша қалыптасқан. Сондықтан олардың назары сайлаушы ретінде жеке тұлғанызерттеуге ауысты. Тәртіп ықпалы бойынша талдаулар жүргізілді. Олар мемлекеттік басқаруда табысты қолданылып кеелді, Г.Саймон «шешім» ұғымын енгізіп, оны қолдану мүмкіндігін теориялық сияқты эмпирикалық жоспармен жасады. Д.Трумэн «мүдделер тобы» концепциясын жасады. Ол мемлекеттік басқару аналитикалық мақсатқа қолданылады, бұл топтар «жалпы құндылық пен құрылғылары» олар мемлекет институты арқылы өз талаптарымен жылжиды, керісінше, соңғысына қарай талап етеді.» Д. Спингер бихевиоризм идеясын жоққа шығармай, мемлекеттік институтарды зерттеуге назар аударуды ұсынды. Осы кезеңде мемлекеттік басқару мәселесін зерттеуде құрылымды-функционалды жүйелі және ситуациялық ықпал кеңінен қолданылады. (Р.Мертон, Д.Истон, Г.Алмонд, Т.Парсонс, В.Томпсон). олар интеграцияға бағытталған мемлекеттік басқару жүйеісінң тұрақтылығына назар аударды. Мемлекеттік басқару жүйесінде теорияны қолдану басшыларға барлық ұйымды көруге жеңілдетті, ішкі әлеммен өзара байланысын көрсетті, қазірнгі уақытта жүйелі ықпал мемлекеттік басқару теориясы әсер етуші қыпалы болып табылады. Теорияның жалғасы болып ситуациялық ықпал саналды, ғылымды нақты ситуациямен көру шарты мемлекеттік әкімшілік дамуына зор үлесін қосты. Мемлекеттік басқару теориясы танымалдылығына БҰҰ басты рөл атқарады. 1967 жылдан бастап осы ұйымның бастамасымен халықаралық сарапшылар жиыны өтіп тұрады. Онда мемлекеттік әкімшілік басқару мәселесі қарастырылады. Бұдан басқа БҰҰБД (ПРООН) шеңберінде бүгінде ғылыми зерттеу жұмыстары жүзеге асырылуда, мемлекеттік әкімшілік әдістерін салыстырмалы зерттеуі жүргізілді, мемлекеттік басқару механизмі туралы әлемдік банк құрылды, мемлекеттік басқару теориясы бойынша анықтамамен оқулықтар дайындалып жатыр. БҰҰ елдер арасындағы тәжірибе алмасу бойынша жұмыс жүргізеді, аймақтық және аймақ аралық сипатта шара өткізеді, сарапшылар баға беріп, мемлекеттік әкімшілік мүмкіндігіне шолу жасайды, мемлекеттік басқару саласында заманауи реформалардың моделін жасап, оқыту бағдарламасын, қызметкердің қайта дайындығын ұсынады. БҰҰ сарапшыларының халықаралдық жиынын материалдарымен мемлекеттік басқару санаттың аппарат пен әдіснамасын жасау жүргізілуде, бүгінде мемлекеттік басқару теориясы халықаралық деңгейде ғылыми пән ретінде ресми дәрежесі бар. Белоруссияда мемлекеттік басқару ғылымы Ресей шеңберінде дамыды. ХІХ ғасырдың екінші жартысында ХХ ғасырдың басында қызықты және түпнұсқа идеясы айтылды. «Мемлекеттік мектеп» өкілдері (С.М. Соловьев, КД.Кавелин, А.Д.Чичкерин, П.Н. Милюков, және т,б,) осы мектеп шеңберінде тоерияолық түрде концепциялары негізделді. Табиғи шаруашыылқ шарттарында сұрақ шешімі материалдық және адам ресурстарымен қамтамасыз ету халық түріне байланысты болады. Осы көп ғасырлық саясаттың нәтижесі халықтың келісімімен жүргізіліп, саяси тұрақтылық пайда бодды. П.Н. Милюков әлеуметтік жүйеге арналған екі өзара байланысқан жағдай бар, механикалық тұрақтылық, мемлекеттің күшеюі кезінде өтеді, дестабилизация мемлекеттік жеңілдену кезінде мемлекетке қарсы анархиялық қарсылыққа шығады. Ерте мемлекет құлап, анархия жағдайы пайда болып, үкімет вакуумы бойынша туылған болатын. ХХ ғасырда А.А. Богданов жұмыстары пайда болды, ол жұмыста жүйесін дамытуға негіз болды. Революциядан кейінгі жылдардың алғашқысында зерттеу міндеті қойылды, мемлекеттік басқаруда ғылыми менеджмент қолданылды. Осы мақсатта ғылыми зерттеу институттары мен зертханалар құрылды, еңбек пен басқарылу ғылымы ұйымдастырумен айналысты. Ғылыми әкімшілік еңбектің ғылыми ұйымдастыру бөлігі ретінде қарастырылыды. Мемлекеттік аппарат халықтық институтқа айналуы қажет. Мемлекеттік басқару тәсілдері әкімшілік техникасын қайта құру негізіне айналды. 30 жылдардың ортасында бұл зерттеулер аяқталды, ал мемлекеттік басқару «партия рөлінің басқалылуы және бағытталуы» болып қарастырылды. Ол компетенциядан мақсатты болжау, шешім қабылдау, бағдарлама жасау мен бағалау, қоғамдық даму жоспары секілді элементтер бар. Мемлекеттік әкімшілік міндеті партия шешімін жүзеге асыруды қамтамасыз етеді, оның мәні «команда-орындау» формуласын көрсетті, сын, ұқсас шешім, варианты шығармашылық мемлекеттік аппарат әрекетіне жол берілмеді. Мемлекеттік басқару ғылым КССР-дың тоталитарлық режимінде буржуаздық секілді қарастырылды. Батыс елдерінде мемлекеттік басқару принципі мен әдістері жағымсыз сондықтан аспектіде қарасытырып, өткен жылдардың идеология құрылғысымен түсіндірілді, әлемдік қоғамдық ойлар жетістігі мемлекеттік басқару теориясы саласында аз зерттелген, батыс ғалымдарынынң жұмысы орыс тіліне әлі аударылмай жатыр. Сондықтан қазіргі уақыттта мемлекеттік басқару теориясы әлемдік ғылымның тәжірибесін жалпылау мен зерттеу міндеті көкейкеті болып отыр, халықаралық түсінік аппараты, БҰҰ сарапшыларының матеириалдары бар, оларды қолдану мүмкідігі кездеседжі. Қазіргі уақытта мемлекеттік басқару теориясымен айналысатын мәсенлелерлді атап өту қажет, олар әр түрлі деңгейде мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру мәселесі ұлттық, аймақтық және жергілікті білікті мемлекет қызметкерінің кадр құрамын қалыптастыру мәселесі, мемлекеттік әкімшілік техникасымен байланысқан мәселелер. Әр аталған бағыттар ғылыми зертте пәні ретінде нарықтық экономиканың шарты бойынша мемлекеттік басқару зерттеулері, әлеуметтік процестер басқару т.б. Жаңа мемлекеттік басқару концепциясы мен оның Ресейде жүзеге иасу мәселесін М.Вебер әлеуметтік әрекет теориясы негізін салды, ал Т.Парсонс құрылымды-функционалды ықпалмен әлеуметтік өзгерту идеясын толықтырды. П.сорокин қоғамның эволюциялық рефолрмиалау жақтарын талдады. Р.Мерторн, Сорокин мен Т.Парсонс идеясын дамытты, әлеуметтік қызмет мәселесін зерттеді, осы ғалымдардың қосқан үлесімен заманауи әлеуметтік ғылым маңызды және санатпен ұғымды байытты. Олар құрылым мен басқару теориясы ның практикасын дамытуды қамтамасыз етті. Мемлекеттік басқару теориясын дамыту классикалық мектеп еңбектерінде және «адамдық қатынастар» мектебінде «ғылыми менеджмент бағытын көрсетті. Ол ХХ ғасырдың алғашқы бөлігінде ие болды. Классикалық мектеп өкілдері (Файоль А., Л.Уайт, Л.Урвик, Д.Муни, Т.Булей) бекітті, Мемлекеттік басқару жүйемсін иерархиялық ұйымды регламенттеу болып табылды, ал әр санаттың қызметін анықтау түрі. Бұл модель тұрақты әлеуметтік орта шартында тиімді болады, бұл типті басқару міндеті мен жағдайларын көрсетті. «Адамдық қатынастар» мектебі немесе классикалық емес мектеп деп аталады. М.Фоллет 30 жылдарда пайда болды. ХХ ғасырда классикалық ықпал жетіспеушілігінде адамдық қатынастар ұйымның тиімділігінің негізгі элементі болып табылады. Басты назар психологиялық фактордың талдауында аударылды, өз еңбегімен қызметкерлерді қанағаттандырады, сараптамалар арқылы еңбек өнімділігін психологиялық климат пен мотивацияның артттыру үшін жеткізеді. Ұқсас ықпал мен бихевиоризм мектебі дамыды, бихевиоризм назарында әкімшілік қызметтің жұмысын түсіндіреді, жеке тұлғаның, топтың жұмыс істеу тәртібінің көмегімен іске асырылады. Егер адамдық қатынастар мектебі өзара қатынас әдістерінде болмаса, бихевиористер мемлекеттік басқару көмегіне ұмтылады. Мемлекеттік құрылым мүмкіндігін таниды. Статистикалық әдістер кеңінен қолданды, мемлекеттік басқарушылардың көпшілігіне арналды, Г.Саймон еңбектері иджеяның әдіснамалық негіздеуін ұсынды. Ол мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру құрылымы салыстуры бойынша маңызды мәселе ретінде қолданылды. 70-80 жылдарда мемлекеттік басқару теориясы өзімен байланысқан пәндерден жаңа ықпалдарды қолданды (әлеуметтану, экономикалық теория, психология т.б.) зерттеу саласында маңызды дәрежеге айналды. Ресей ғылымында соңғы уақытқа дейін мемлекеттік басқару заң ғылымының пәнін құрадлы, құқық саласының тек бір саласы басқару саласында арнайы зертелді. Ш Петрдің келуімен 1722 ж. Танымал «Ранго туралы табель» еңбегіне баса назар аударды, Мемлекеттік басқару төмен тиімділігін арттырды, шешеунік апатиясын «бюрократиялық дөңгелектің айналуы» соңғысын игерді. Осыған байланысты панқыталған мүдде мемлекеттік қызметтің рационалдану бағдарламасын ұсынды, ХІХ ғасырда М,М.Сперанский «1772-1839) ұсынды., оның жоспары «Ранго туралы табель» еңбегінде енгізілген, білім беруді енгізу және шенеуніктің кәсіби сапасы кәсіби өсудің критерийі ретінде енді. Ең қызықты және түпнұсқа идеялар ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғсырдың басында пайда болды, ол мемлекеттік мектептің дамуымен байланысқан, негізгі мәселе ретінде қоғам мен мемлекеттің ара қатынасын қозғалтты. Орыс тарихында және басқа да жекелеген кезеңдерінде өтті. Танымал заңгерлер мен тарихшылардың жұмыстарына сай С.М. Соловьев, К.Д.Кавелин, Б.Н.Чичерин, А.Д.Градовский, В.И. Сергиевич, сонымен бірге В.О. Ключевский, П.Н. Милюков бастамасы Ресейде Европадан ерекшелігі тек әлеуметтік-экономикалық даму процесінің өнімі ғана емес, қоғамды басқару толықтай қызмет жүйесі ретінде өсті., осы мектеп жүйесінде мемлекеттің бекіту концепциясы негізделді. Революцияның алдындағы жылдарда А.А.Богданов «1873-1928) теория жүйесінің идеялары көрсетілді. Өз еңбегінде «Жалпы ұйымдастыру ғылымы» (тектология) 1913-1917) еңбегінде ол әр түрлі құрылымдық қатынастарды жоғары жалпылау деңгейіне көз жеткізді, ұйымдастыруды шешуде санды әдістер қолдауға мүмкіндік береді, бұл идеялар ол кезде түсінікті болды, ғылыми қоғамдастықпен қабылданды. Социалистік құрылыс кезеңінде біздің елде ғылыми-зерттеу институты мен зертханасын құрды, еңбек пен басқарудың ғылыми ұйымдастырылуын зерттеді. Ғылыми басқару әікмшілік еңбекті ғылыми ұйымдастрдың бөлігі ретінде қырыстылды, Мемлекеттік басқарудың арзан жолдарын басқару техникасының негізінде қайта ұйымдастыру жолдарын жасады. Бұл зерттеулер тоқталып қалып, көптеген бағыттар 30-жылдардың ортасында үзіліп қалды. Әскери кезеңнен кейінгі Мемлекеттік басқару әкімшілік құқық теориясы шеңберінде басқару мәселесін қарастырылды. 70-80жылдарда Мемлекеттік басқару теориясы көрсетіліп, қабылданып, әлеуметтану немесе саяси ғылым бөлімі ретінде заңгерлердің мүддесін оятты. Қазіргі уақытта отандық жалпы білім берудің әр түрлі саласында Мемлекеттік басқару теориясына бірдей көзқарас жоқ. Бұл «мемлекет» және «басқару» терминдерінің көп мағыналылығын көрсетеді. Әр түрлі тәсілдер трактовкаларын қолданады. Халықаралық ықпалдың кең таралуы арнайы білімді синтездеуге мүмкіндік беріп, ғылымның әр саласында соның ішінде гуманитарлық салада жетістікке қол жеткізді. Олар факторлар теориясын немесе ғылыми менеджментт3 табысты қолданылады, бизнесте басқаруды ұйымдастырудан алынған. Бұл теория Ф.Тейлор .Г,Эмерсон және Г.Фордрм еңбектерінде көрсетілді, олар басқаруды механизм ретінде қарастырылады, факторлар нәтижесінде олардың көмегімен шығынның максималды тиімділігінің мақсатына жету үшін қарастырылады. Барлық осы идеялар «классиктер» арқылы мемлекеттік басқаруды зерттеуде қолданылады. Классикалық мектеп арқылы жасалған, принциптер екі негізгі аспектіні қарастырды. Оалрдың біріншісі -әкімшілік мемлекет ұйыммен басқару жүйесін негіздеу, екінші ұйым құрылымын құру. Классикалық теорияның маңызды постулатына келесідей түсіндіруге болады, дәстүрлі дағды орнына ғылым, қарсы сөйлеу орнына үйлесімділік, жеке жұмыс орнына бірігіп істеу, әр жұмыс орнына максималды өнімділік. Классикалық мектеп саласында әкімшілік мемлекет басқару жоғарыдан төменге қарай иерархиялық ұйым ретінде қарастырылды. Осындай модель тұрақты әлеуметтік орта үшін тиімді. Ол осыған дейін басқарудың әр түрлі деңгейінде қолданылады. Классикалық ықпалдың күшті жақтары барлық басқару байланысында әкімшілік мемлекеттік басқару жүйесінде қолданылады, еңбек өнімділігін арттыру жедел менеджмент жолымен арттырады. Бірақ басқару тиімділігі адам факторына әсер ертіп осы ықпалдың қолдауы жеткіліксіз болады. Әкімшілік –мемлекеттік басқару теориясы бағытында «адамдық қатынастар мектебі» деген бағыты бар. Олар 30 жылдары пайда болған. Адамдық қатынастар қозғалысы көп уақытта классикалық мектептің қабілетсіздігіне ұйымдастырудың тиімді элементі болып табылады. Классикалық ықпалдың жетіспеушілігінен пайда болады, адамдық қатынастарды кейде классикалық емес деп атайды. Осы бағыттың танымал ғалымдары М.Фоллет. Өз еңбектерінде олар психологиялық фактор талдауына назар аударды, қызметкерлердің қанағаттандыруына әкеліп соғады, еңбек өнімділігін арттыруға сарапталмалар психологиялық климат немесе мотивацияны арттыруға әкеліп соғады. Келесі зерттеулер қызметкерлер арасында жақсы қатынас әкімшілік ұйымның еңбек өнімділігін автоматты түрде арттырмайтынын көрсетеді. Мотивация жоғары нәтижелерге жетуге бағытталып, маңызды рөл атқарады. Адамдық қатынастар қозғалысында әр түрлі мотивациялық модельдер жасалды, олар әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясында қолданылады. Жеке тұлғалардың тәртібін көрсететін зерттеулердің мәні зор, әкімшілік-мемлекеттік шешімдерді жасау мен қабылдауда қолданылады. Практикалық нұсқауларда адамдық қатынастар үшін кез келген нормативті теория табысқа жеткізеді, ұйым мүшелерінің тәртіп фактісіне сүйенеді. Психологиялық шектеумен салыстыра қойылған тиімділіктен теориялық нұсқаудлы қолдануда анықталынады. Адамдық қатынастармен басқарудың негізгі амалын қолдану ұсынылған, басшылардың тиімді әрекеті қызметкерлерге кеңес беру, жұмыс істеуде кең мүмкіндікті қолдану. Адамдық қатынастарды мектебімен жасалған әдістер мемлекеттік басқару саласында тиімді болады, шешімді жобаны қабылдау үшін қызметтерге нақты әсерін тигізеді. Бірақ жедел және стратегиялық әкімшілік-мемлекеттік басқаруда осы әдістер жоқ. Әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясының дамуының үшінші кезеңі 50 жылдардан бастап, әлі жалғасып кеелді. Заманауи кезеңнің әсер ету бағыты тәртіптік, жүйелі және ситуациялық деп аталады. Осындай ғылымның дамуы психология мен әлеуметтану секілді зерттеу тәсілін жетілдіру екінші дүниежүзілік соғыстан соң жұмыс орнындағы тәртіпті зерттеп қатал ғылыми болып саналды. Ірі ғалымдардың ішінде 50-60 жылдарда Г.Саймон, Д.Смитберг, В.Томпсон, Д.Истон бар. Мемлекеттік әкімшілік тәртіп бихевиоралды ықпалға жаңа ықпал жасайды. Позитивті қатынаста түпнұсқалық жұмыстағы авторлар ғылымның іргетасы ретінде заманауи әлеуметтік писхология мен әлеуметтануға басқару жетістігін ұсынады. Әкімшілік қызметті жұмысшылар тәртібін талдау арқылы түсіндіріледі. Тәртіп мектебі ғылымы адамдық қатынастар мектебінен аластатып кетті, ол жеке тұлға арасындағы әдістерге басты назар аударды. Жаңа ықпал мемлекеттік қызметкерлерге өз мүмкіндігін біліп, үлкен көмек берлді. Осы мектептің негізгі мақсаты болып ұйым тиімділігін артыру болып белгіленді. Тәртіп ықпалы шеңберінде ғалымдар әлеуметтік өзара әрекеттің мотивациялық үкімет сипатын, әкімшілік мемлекеттік басқару авторитетін әр түрлі аспектіде зерттеді. Тәртіп ықпалы 60-жылдарда танымал болды. Бұрынғы мектептер сияқты бұл ықпал «дара, жақсы жол» деп аталып, басқару мәселесін шешті. Оның басты постулаты ғылымды дұрыс қолдану еңбек тиімділігін арттруы қабілеттілігн, әкімшілік-мемлекеттік басқару жүйесіндегі секілді арттырады. Бірақ осындай амалдарды мемлекеттік қызметкер жұмысындағы өзгерістер және қатардағы қызметкерлердің қатысуы секілді жауапты шешімді жасау мен қабылдау процесінде болады, бірнеше қызметкер үшін, көптеген жағдайларда тиімді болып табылады. Адам ресурстары мектебінің әдіс зерттеулерімен бірге тәртіп ықпалы шеңберінде жасалып, соңғы нәтижеде әкімшілік-мемлекеттік басқару саласында артықшылығы бар. 60-жылдардың басында мемлекеттік әкімшілікте жүйелі ықпал танымал болды, Д.Истон, Г.Алмонд, Т.Парсонс жұмыстары қабілеттендірілді. Әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясы секілді әсер етуші бағыттың бірегейі. Көптеген танымал ғалымдар заманауи ғылымда осы бағыттың рөлінің өсетінін көрсетті. Бірақ жүйе теориясы жетекшілерге анықтауға, әкімшілік-мемлекеттік ұйым элементтері қандай болатынын маңыздылығына көмектесе алмайды. Ол бұл ұйым көптеген өзара байланысқан жүйлерден тұрады, анық құрылымды, ішкі ортамен өзара байланысады. Бұл ықпал ауыспалы мемлекеттік әкімшілік қызметіне әсер ететін қызметті анаықтамайды. Осы теорияда анықталмайды, орта мен қоғам әкімшілік-мемлекеттік басқару жүйесіне әсер етеді. Осындай анықтау әкімшілік құрылым тиімділігіне әсер етеді, ситуациялық ықпалға жетудің негізгі жүйе теориясының жалғасы. Ол 70-жылдардың басында пайда болып мемлекеттік әкімшілік дамуы бойынша зор үлесін қосты. Нақты ситуация мен шарттарға ғылымды қолданды. Ситуацялық ықпал саласында жасалған танымал териясына «жеңіл ойлау» концепциясы мен «ұйымдастыру кибернетикасы» жатады. Ситуацялық ықпал жақтастары әкімшілік-мемлекеттік басқаруға қарай оңтайлы құрылымның жоқ болатынын білдіреді. Мемлекеттік әкімшілік қиындық деңгейінде және заманауи қоғам динамикасы деңгейінде болады. Ситуациялық ықпалдың орталық идеясы ситуациялық талдауы болып табылады, яғни жағдайлардың нақты жүйесі, олар әкімшілік ұйымға мықты іәсер етеді. Назар салумен жаңа ситуация көрсетіледі, осы шеңберде «Ситуациялық ойлау» мәнге ие болады. Осы ықпалды қолданып басшылар қандай тәсілді үлкен дәрежеде қолданылатынын жақсы түсінеді, ол нақты ситуацияда ұйым мақсатына жету. Ситуациялық ықпал ғылымдағы жаңа бағыт болып саналған, сондықтан осы мектептің әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясы мен практикасында әсентетуін толық бағалауға боалды. Әсер еуі жоғары, келешекте дамиды. Үшінші заманауи кезеңнің сипатын аяқтап, әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясын дамытуда БҰҰ мәні бойынша ғылымды тарату танымалдылығын атап өтуге болады. 1967 жылдан бастап осы ұйымның бастамасымен халықаралық сарапшылар жиыны өтіп тұрады. Онда мемлекеттік әкімшілік басқару мәселесі қарастырылады. Бұдан басқа БҰҰБД (ПРООН) шеңберінде бүгінде ғылыми зерттеу жұмыстары жүзеге асырылуда, мемлекеттік әкімшілік әдістерін салыстырмалы зерттеуі жүргізілді, Мемлекеттік басқару механизмі туралы әлемдік банк құрылды, мемлекеттік басқару теориясы бойынша анықтамамен оқулықтар дайындалып жатыр. БҰҰ елдер арасындағы тәжірибн алмасу бойынша жұмыс жүргізеді, аймақтық және аймақ аралық сипатта шара өткізеді, сарапшылоар баға беріп, мемлекеттік әкімшілік мүмкіндігіне шолу жасайды, Мемлекеттік басқару саласында заманауи реформалардың моделін жасап, оқыту бағдарламасын, қызметкерді қайта дайындығын ұсынады. БҰҰ сарапшыларының халықаралық жиын материалдарымен мемлекеттік басқару санаттың аппарат пен әдіснамасын жасау жүргізілуде, бүгінде мемлекеттік басқару теориясы халықаралық деңгейде ғылыми пән ретінде ресми дәрежесі бар. Өкінішке орай, Ресейде әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясының ресми танылуы кеше ғана алынды, Маркстік-Лениндік идеология кезеңінде мемлекеттік басқару теориясын мемлекеттік басқару «партия рөлінің басқарылуы және бағытталуы» болып қарастырылды. Ол компетенциядан мақсатты болжау, шешім қабылдау, бағдарлама жасау мен бағалау, қоғамдық даму жоспары секілді элементтер бар. Мемлекеттік әкімшілік міндеті партия шешімін жүзеге асыруды қамтамасыз етеді, оның мәні «команда-орындау» формуласын көрсетті, сын, ұқсас шешім, варианты шығармашылық мемлекеттік аппарат әрекетіне жол берілмеді. Мемлекеттік басқару ғылым КССР-дың тоталитарлық режимінде буржуаздық секілді қарастырылды. Батыс елдерінде мемлекеттік басқару принципі мен әдістері жағымсыз, сондықтан аспектіде қарастырылып, өткен жылдардың идеология құрылғысымен түсіндірілді, әлемдік қоғамдық ойлар жетістігі мемлекеттік басқару теориясы саласында аз зерттелген, батыс ғалымдарынынң жұмысы орыс тіліне әлі аударылмай жатыр. Сондықтан қазіргі уақыттта мемлекеттік басқару теориясы әлемдік ғылымның тәжірибесін жалпылау мен зерттеу міндеті көкейкесті болып отыр. Халықаралық түсінік аппараты, БҰҰ сарапшыларының материалдары бар, оларды қолдану мүмкіндігі кездеседі. Бір уақытта үлкен жұмыс тұр, әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясы ғылымын ұлттық лексиконда түсінікті және қол жетімді жасап көрсету қажет. жүктеу/скачать 39,23 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2