Лекция 19. Тақырыбы: Оқыту формасы - дидактикалық категория ретінде.
1.1.Қазіргі заманғы мектептегі оқу жұмысын ұйымдастырудың формалары.
1.2.Сыныптан тыс оқу жұмысын ұйымдастыру формалары.
1.1.Қазіргі заманғы мектептегі оқу жұмысын ұйымдастырудың формалары.
Оқушылардың білім мазмұнын игеру іс-əрекеттері əрқилы формада жүзеге асырылады. Латын сөзі «форма» сырттай көрініс, қандай да нəрсенің құрылымы дегенді білдіреді.
Оқуға байланысты форма екі мағынада қолданылады: 1) оқу формасы; 2) оқу-ұйымдастыру формасы. Дидактикалық категория ретінде оқу формасы оқу процесі ұйымдастырылуының сырттай көрінісін білдіреді. Ол оқу процесінің мақсаттары, мазмұны, əдістері мен құралдарына, материалдық жағдайларына, қатысушылар құрамы жəне т.б. элементтеріне тəуелді. Оқушылар санына, оқу уақыты мен орынына, іске асыру тəртібіне орай оқу формасы əрқилы болып келеді. Қазіргі мектеп тəжірибесінде келесідей оқу формалары қалыптасқан: жеке-дара, топтық, толық сыныптық, ұжымдық, жұптық, дəрісханалық жəне дəрісханадан тыс сыныптық жəне сыныптан тыс, мектепішік жəне мектептен тыс.
Жеке-дара оқу формасы мұғалімнің бір оқушымен педагогикалық қатынасқа келуінен құралады.
Жеке-дара оқу формасы мұғалімнің бір оқушымен педагогикалық қатынасқа келуінен құралады.
Оқудың топтық формасында оқушылар əрқилы мүдде- мақсатқа орайласқан топтарда оқиды, тəрбиеленеді.
Толық сыныппен жұмыс (фронталь) формасы оқуда мұғалім бір мезетте барша оқушылармен, біркелкі тапсырма, міндет белгілеп, сынып қатысушыларының бəріне ортақ іс-əрекеттер төңірегінде бірқалыпты оқу жұмыстарын алып барады.
Оқудың ұжымдық формасы. Бұл оқу түрінің фронталь оқу формасынан өзгешелігі: сынып оқушылары өздеріне тəн ара қатынас, өзара ықпал жасау ерекшеліктерін сақтаумен біртұтас, мақсат-мүддесі ортақ, біртекті жұмыс бағытында бірігіп, бекіген ұжым ретінде қарастырылады.
Жұптасып оқуда негізгі өзара байланысты оқу əрекеттері екі оқушының қатысуымен орындалады.
Дəрісханалық жəне дəрісханадан тыс, сыныптық жəне сыныптан тыс, мектеп ішілік жəне мектептен тыс оқу жұмыстары өздерінің өткізілетін орындарымен белгіленеді.
1.2.Сыныптан тыс оқу жұмысын ұйымдастыру формалары: пәндік үйірмелер, олимпиадалар, байқаулар, ғылыми жобалар және т.б.
Мектепте сыныптан тыс жұмыстар үш бағытта жүргізіледі. Олар:
оқыту және тәрбиелеу;
демалыс;
спорт және демалыс.
Сыныптан тыс оқу-тәрбие жұмыстары оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға, қызығушылық аясын кеңейтуге, білімін тереңдетуге, оқушының азаматтық ұстанымын қалыптастыруға бағытталған.
Сыныптан тыс жұмыстардың бос уақыт түрі оқушылардың жаңа дағдыларды меңгеруіне бағытталған. Ойын-сауық іс-шаралары мектептегі күнделікті өмірді әртараптандыруға және оқушыларды мектептен тыс біріктіруге көмектеседі.
Спорттық және сауықтыру сыныптан тыс іс-шаралар мектеп оқушыларының физикалық дамуы мен денсаулығын нығайтуға, салауатты бәсекелестік пен жеке амбицияларды дамытуға ықпал етеді, пікірлестер мен бәсекелестер ұжымымен өзара әрекеттесуге үйретеді.
Бастауыш сынып оқушылары үшін ақпаратты көрнекі түрде көрсету және сыныптан тыс жұмыстардың мобильді формалары маңыздырақ. Кіші мектеп оқушыларын дене белсенділігі элементтері бар сабақтарға, жарыстарға, ойындарға, экскурсияларға тарту тиімді болады.
Бастауыш сынып оқушылары үшін ақпаратты көрнекі түрде көрсету және сыныптан тыс жұмыстардың мобильді формалары маңыздырақ. Кіші мектеп оқушыларын дене белсенділігі элементтері бар сабақтарға, жарыстарға, ойындарға, экскурсияларға тарту тиімді болады.
Жоғары сынып оқушылары материалды ұзақ, статикалық қабылдауға қабілетті. Олар үшін театрландырылған қойылымдар, КВН, жаяу жорықтар, брейн-ринг, кәсіптік бағдар беру экскурсиялары өзекті.
Сыныптан тыс жұмыс бастауыш сыныптар үшін 20-45 минуттан орта және одан жоғары жастағы оқушылар үшін 1-2 сағатқа дейін болуы мүмкін.
Сыныптан және мектептен тыс жұмыстардың жағдайы мен нәтижелері педагогикалық кеңестер мен әдістемелік бірлестіктерде жүйелі түрде талқылануы тиіс.
Математикадан сыныптан тыс жұмыстардың негізгі мақсаты – сабақта алған білімдерін іс жүзінде қолдану. Мұндай іс-шаралар ойын, саяхат, жарыс, экскурсия, театрландырылған көріністер, пән апталықтары түрінде өте тиімді.
Математикадан сыныптан тыс жұмыстардың негізгі мақсаты – сабақта алған білімдерін іс жүзінде қолдану. Мұндай іс-шаралар ойын, саяхат, жарыс, экскурсия, театрландырылған көріністер, пән апталықтары түрінде өте тиімді.
Ойынның танымдық функциялары өте кең. Ойын -логикалық ойлауды, тапқырлықты дамытатын өте қызықты процесс.
Математикадан сабақтан тыс жұмыстарды өткізудің конкурстық формалары тек мазмұнды есептерді ғана шешіп қоймайды, сонымен қатар сыныптағы шынайы қарым-қатынастарды көрсете отырып, ұжымды қалыптастырады.
Математиканы оқуға бағытталған экскурсияларды өткізу балаларға кітап білімін қоршаған әлемге проекциялауға мүмкіндік береді.
Математикадан пәндік апталықтар келесі формаларда өткізілетін сыныптан тыс ашық жұмыстардың жиынтығы болып табылады: ашық сабақ – сыныптан тыс іс-шара, ойын, сайыс, викторина.
