Лекция Өлшеулер классификациясы. Қателіктер мен олардың түрлері. Кездейсоқ қателіктердің шамасы
жүктеу/скачать 78,49 Kb.
|
Лекция 2
|
№2 Лекция Өлшеулер классификациясы. Қателіктер мен олардың түрлері. Кездейсоқ қателіктердің шамасы. Жұмыстың қауіпсіз әрі рационалды жүруі үшін геодезиялық ақапарат шамалы мөлшерде ықпал етеді. Бұл ақпараттың пайдаланылатын басым бөлігін геодезист өлшеулер нәтижесінде алады. Геодезиялық өлшемдер нәтижесі тікелей қолданылмайды, өлшеулер әдістері мен нәтижелерін құрал-жабдықтарының қолданылуға ыңғайлы қалпына келтіріліп математикалық өңдеулерге жіберіледі. Таңдап алынған өлшеу әдісі өлшеу қателігінің шамасын азайтып көрсетуге тиіс. Кезкелген өлшеу шамасы қандай дәлдікпен орындалсада есептелген шамалар өлшемінің нәтижесі және өлшемнің физикалық нақты шамасының мәнінде қателіктері болады. = х – Х , (2.1) Мұндағы, — өлшеу қателігі; х — өлшеу нәтижесі; X — өлшенетін шаманың нақты шамасы. Кей кезде мәнін нақты қателіктің өлшемі деп атайды. Жалпы жағдайда өлшеу мәнінің физикалық шамасының сандық мәні арнайы техникалық құралдармен анықталады. Өлшенетін шамалардың нақты мәндері белгісіз, бірақ өлшеулер жүргізу арқылы бір жағынан болмаса да екінші жағынан өлшемі арқылы жақындай аламыз. Практикалық жағдайда инженердің алдында үнемі ккелесі тапсырмалар туындайды: практикалық шешімдерді қамтамасыз ету үшін қажетті және жеткілікті өлшеулер дәлдігінің орнатылуы; орнатылған дәлдікке жету үшін әдістер мен жағдайлардың тағайындалуы.; өлшемдер жеткілікті дәлдікпен орындалғанына көз жеткізу үшін сай келетін критерилерді (рұқсаттар) анықтау; оптималды нәтижелерді алу үшін өлшенген мәндерді өңдеу әдістері мен амалдарын таңдау; өңдеулер нәтижесі мен жүргізілген өлшеулерден кейін сапасы мен дәлдігін анықтау. Сондықтан әрқашан шамадан тыс дәлдікке қол жеткіземін деп, қосымша еңбек шығыны мен күрделі құны жоғары өлшеулерді жүргізу қажет екенінін ойдан шығармау керек. Ал екінші жағынан, дәлдіктің төмен сапасы қате шешімге әкелуі мүмкін, ал оны түзету үшін шамалы материалдық шығын шығатыны да белгілі. Өндірісте мұндай шешімдер қауіпті жағдайлардың салдарына әкеп соғады. Әрқашан ойда болғаны абзал болар, теңестіру есептері мен қателіктер теориясының жағдайлары жалпы теориялық мәнді береді, себебі кез келген өлшемдер мен өңдеулер жүретін қызмет саласында қолданылады. Өлшеулер қателігінің нәтижесі болғандықтан өлшеулерді ары қарайғы математикалық өңдеулер кезінде сандардың жақындауы арқылы, ал сандар өлшеулер дәлдігінің шектеулі нақты сандар болатын щамаға сәкес болуы тиіс. Мысалы кейбір арақашықтықтар өлшемі қателігі 1-2 см болса, онда 128,563 шамасында, төрт сан 128,5 нақты мәнді, 0,06 күдікті бір мәнді және 0,003 шамалы қате мәнді көрсететіні белгілі. Бұл шаманы нәтижелерді есептеулер мен жазбалар кезінде есккеру қажет. Орнатылған қателіктер теориясының заңдылықтарына сүйене отырып, мүмкін апрори немесе өлшеулер өндірісіне дейін күтілетін дәлдіктің шамасын анықтау үшін қолданылатын оңтайлы әдістері мен жағдайлар өлшемінің сенімді бақылауы мен сапасының сенімді жағдайын белгілеу керек. Бұл тапсырмалардың бүге-шігесі геодезияның сәйкес бөлімдерінде оқытылады. жүктеу/скачать 78,49 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|