Лектор: Саурықова. Ж. С
жүктеу/скачать 1,49 Mb. Pdf көрінісі
|
Тұрсын хан
- Бұл бет үшін навигация:
- Тұрсын сұлтанның хан атануы
| "Текетірес кезеңі"
Имамқұли хан Ташкентт күшпен ала алмасын б лген соң, басқа амалды ой- ластырады. Оның жоспары бойынша Ташкентке қазақ сұлтандары ш нен өз н ң сен мд адамын отырғызуды ти мд деп санайды. Және ондай мүмк нд к пайда болады. Т.Сұлтанов ор тағасырлық тарихшы Махмуд пен Уәлид ң мәл меттер не сүйен п, ол жө н нде былай деп баяндайды: «Имамқұли хан өз бил г н ң үш нш жылы, яғни хижра бойынша 1022 жылы (1613-1614 жылы) Ташкентке және «басқа да шығыс уалайаттарға» жорыққа аттанды. Сырдария өзен нен өткен соң оның ордасына аздаған адамдарымен қазақ Тұрсын сұлтан келд . Ол оған дей н «Ташкент пен сол аймақтағы өң рлерд басқаруды қолына алған болатын». Бұхар ханы оның бил кт басып алғанын мойын даған соң Тұрсын сұлтан өз не қайтты». Имамқұли хан мен Тұрсын хан ара сындағы кездесуде қандай мәселе тал қыланып, ек жақтың қандай шеш мге келген н нақты б лмесек те, одан кей нг оқиғалардың даму барысы жалпы жағдайды түс нд р п беред . Бұхар ханы қарсыласын әскери күшпен жеңе алмасын білген соң, оған қарсы «іштен іріту» тәсілін қолданғанын бірден байқаймыз. 1613-1614 жылдардан бастап Тұрсын ханның Ташкентте жүргізген саясаты мен Түркістан қаласындағы Есім ханмен қарым-қатынасы, осы «іштен іріту» тәсілінің салдары болып табылады. Қазақтың екі ханы – Есім хан мен Тұрсын хан арасындағы қатынастар – Қазақ хандығының осы жылдардағы кезеңіне «текетірес» деген атауды бергізеді. Тұрсын сұлтанның хан атануы 1613-1614 жылдарға дейін аймақ басшысы болып жүрген Тұрсын сұлтан осы жылдардан кейін Бұхар ханының қолдауымен хан атанады да, өз саясатын жүргізе бастайды. Ол өзінің жеке, дербес билеуші екендігін көрсету үшін өз атынан ақша шығарып, жергілікті тұрғындар мен саудагерден «баж және харадж» салықтарын жинай бастайды. Оның билігі бірте-бірте Түркістан аймағын дағы барлық отырықшы өңірлер мен Түркістан, Сығанақ, Созақ, Сауран, Шахрухия, Андижан, Бискент қалаларына тарайды. Тұрсын хан қажет кезінде 100 мың әскер шығара алатындай күшке ие болады. Осылайша, Тұрсын хан бірнеше жыл ішінде күшейді. Тұрсын ханның күші мен қуаты тез ара да өсіп, оның атақ-даңқы алыс жақ тарға тарала бастайды. 1616 жылдың 20 қазаны мен 20 желтоқсаны арасында жа зыл ған орыс тіліндегі құжатта бұ хар лық саудагерлерден алынған мынадай мәлімет бар: «Бұхар ханы Имамқұли Сау ран ханы Абылай ханды қаласынан қуып жіберіп, орнына Тұрсын ханды отырғызды». |