ҚЎлпыбаев с

21.7 Капиталдардың жылыстауы, әкетілімі, безенуі ақшалардың ағылуы

Капиталдың құпия әкетілімі (жылыстауы)- бұл қолданыстағы нормативтік шешімді бұзумен жүзеге асырылатын шетелге капиталды аудару немесе оны қайтарудан бас тарту. Алайда капиталдың әкетілімі қолданыстағы заңнаманың шеңберлерінде де болуы мүмкін, бірақ тек экономикалық көз қарас тұрғысынан жария әкетілім ретінде сыныпталғанда, өйткені қазақстандық құқықтық режим экономикалық субъектілерге қолданыстағы құқықтық нормаларды бұзбайтын схемаларды қолдануға жағдай жасайды.

1. 
   елге экспорттық валюталық түсім ақшаның қайтарылмауы;
   
2. 
   елге тауарлар жеткізіліміне жалған контракттар есебінен негізсіз аванстық аударым және және жалған импорттық қызметтерде ( ақпараттық, маркетингтік, консалтингтік, комиссиялық және басқадай) ақы төлемдері;
   
3. 
   шетелге қаражаттардың бір бөлігін кейін инвестициялаумен валютасы, тауар айырбасының мәмілелері (баспа-бас айырбас, клирингтік, өтемдік және т.б.)жасау;
   
4. 
   экспорт кезінде бағаларды кемітіп көрсету және тауарлар мен қызметтердің импорты кезінде бағаларды асырып көрсету;
   
5. 
   кейін одан бас тарту кезінде кредит алу үшін немқұрайды ниетпен шетелдік банке сақтық депозиті салу;
   
6. 
   салық салудан пайызының бір бөлігін шығару үшін оффшорлық компаниялар құру;
   
7. 
   шетелден қаржылық көмек алу кезінде бөлінген соманың бір бөлігін шетелде шөктіріп қалдыруымен теріс пайдаланулар;
   
8. 
   экспорттық жеткізілгендерге ақы төлеу кезінде қаржылық тәртіпті бұзу
   

9. 
   экспорттық өнімге ақы төлеу бойынша мерзімді ұзарту (фирмалық кредит) ;
   
10. 
    халықаралық қайта сақтандыру операцияларын пайдалануы;
    
11. 
    заңсыз трансферттік валюталық- қаржылық операцияларды жүзеге асыру;
    
12. 
    импорттық операцияларды қалтарыстық қаржыландыру кезіндегі трансферттер және салықтық түсімдерді төмендетулер;
    
13. 
    шетелге Қазақстан азаматтары мен шетелдіктердің қолма- қол валютасының бақыланбайтын әкетілімі.
    

1. 
   бұл дамыған күшті және жоғары тиімді экономикалық жасауға бағытталған елдегі негізінен жұмсақ экономиклық реформаны жүргізуде болатын либералдық-- рыноктық жол.Әкімшілік ету, экономикалық қызмет субъектілерінің қандай болсада айқын емес қоғамдық қауіпті экономикалық қылығына, соның ішінде шетелге капиталдардың жылыстауын тыю, қаншалықты жоққа шығарылсада бұл ретте мейлінше қысқартылған ( ең алдымен, бұл өз мемлекетінің маңынан капиталдарды жылыстатудың түрлі контрабандалық амалдарына тиым салу)Мұндай амалдармен капиталдардың безіну проблемасы жатық, біртіндеп безінку субъектілеріне жанама жағымды экономикалық ықпал ету жолымен шешіледі.Соңғысы ұлттық ортада капиталдардың өмір сүруінің басымдылығын дәлелдеә отырып, баяу, бірақ дәйекті түрде шетелге капиталдың жылыстауын қысқартуға жеткізеді. Мұндай жолдың кемшіліктері айқын— ол тым ұзақ, сондықтан әр уақытта нәтижелерді өте тез, дереу алуға тырысатын мемлекеттер үшін қолайлы бола бермейді.Бұл жолмен экономикалық жағынан дамыған дамыған мемлекеттердің көбі жүреді.
   
2. 
   Өзіне, бейнелеп айтқанда «қамшылауды, арбауды» уйлестіретін либералдық—әкімшілік жол. Инвесторлар үшін ішінде жылыстауын капиталдың иелері болып табылатын әлдетті инвесторлар үшін ұлттық экономиканы тартымдылықты арттыратын елдегі экономикалық реформаны біртіндеп жүргізу деп танылады.Алайда капиталдардың безінуіне қарсы әрекет ісінде шапшаң нәтижелер алу үшін әкімшілік әдістер, тыйым, соның ішінде қылмыстық – құқықтық әдістер жеткілікті кем пайдаланылады.Сыртқы экономикалық қызметтің бір қатар түрлерін жүзеге асыруға заң жүзінде шектеулер енгізіледі.Елден тысқары жерден алынған валюталық түсім—ақша елге қайтарудың тәртібі қатал реттеледі, шетелде ақшалай қаражаттарды орналастырудың тәртібі едәуір шектелімдермен реттелген және т.б. Алайда толық мемлекеттік валюталық сыртқы экономикалық монополия енгізілмейді. Либералдық—әкімшілік әдістердің пайыздық мазмұны бар бұл жолды экономикалық және жағынан көптеген дамушы мемлекеттер пайдаланылады.Бұл жолмен қазіргі кезде Қазақстанда жүріп келеді және де біз үшін талданып отырған жолдың әкімшілік бөлігінің біртіндеп әлсіреуі сипатты.
   
3. 
   Әкімшілік жол немесе сыртқы экономикалық және валюталық қызметке мемлекеттік монополияларды енгізу жолы.Ол шет жаққа капиталдардың жылыстау проблемаларын толық және түгелдей шешумен сипатталады.