Ұлттық экономика. Экономикалық Өсу және нарықТЫҚ экономиканың ТҰРАҚсыздығы дайындаған: Тореқұл Перизат
ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЖӘНЕ НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ ТҰРАҚСЫЗДЫҒЫ
Дайындаған: Тореқұл Перизат
Тексерген: Мұрсалова
Халима Нұғманқызы
Ұлттық экономика —қызметі көбінесе елдің экономикалық аумағында жүзеге асырылатын шаруашылық бірліктердің жиынтығы (үкімет‚ жеке тұлғалар‚ пайда алмайтын жекеше ұйымдар‚ кәсіпорындар‚ фирмалар‚ компаниялар‚ т.б.).
Ұлттық шоттар жүйесі - көрсеткіштері табыстың, тұтынудың, қорланудың мөлшерін және күрделі шығынның шамасын анықтауға арналған теңгерімдік кестелердің өзара байланысты кешені.
Ұлттық шоттар жүйесі - көрсеткіштері табыстың, тұтынудың, қорланудың мөлшерін және күрделі шығынның шамасын анықтауға арналған теңгерімдік кестелердің өзара байланысты кешені.
БҰҰ-ның тұтастай және іріктемелі статистикалық байқаулардың деректерін қорытындылап, жүйелеу жөніндегі халықаралық ұсыныстарымен қабылданған. Мұндай теңгерімдік кестелер (стандарттық шоттар) ұлттық есепшілік жүйесіндегі арналу мақсатына шартты түрде үш топқа біріктіріледі.
БҰҰ-ның тұтастай және іріктемелі статистикалық байқаулардың деректерін қорытындылап, жүйелеу жөніндегі халықаралық ұсыныстарымен қабылданған. Мұндай теңгерімдік кестелер (стандарттық шоттар) ұлттық есепшілік жүйесіндегі арналу мақсатына шартты түрде үш топқа біріктіріледі.
Бірінші топқа ел шаруашылығының қандайда болсын уақыт кезеңіндегі қаржы-экономикалық қызметінің қорытындыланған жиынтықты сипаттамалары берілген теңгерімдік кестелер кіреді.
Екінші топтың теңгерімдік кестелерінде бірінші топ шоттарында көрсетілген қаржы-экономикалық үдерістердің неғұрлым тәптіштелген сандық сипаттамасы біріктірілген түрде беріледі.
Үшінші топтың кестелері жекелеген институттық секторлардағы күрделі шығындардың қаржыландырылуын қоса алғанда кіріс пен шығыстың жасалу үдерісін көрсететін деректерден құралады.
Макроэкономикалық көрсеткіш — жалпы экономика бойынша өндіру мен тұтыну көлемі, кірістер мен шығыстар, тұрмыс деңгейі, экономика құрамы, экспорт пен импорт, экономикалық өсу қарқыны, т.б. көрсеткіштер.
ЖҰӨ- бір жыл ішінде елде өндірілген товарлар мен қызметтердің рыноктық құнының сомасы.
ҰК жыл көлемінде қайта қалыптасқан өндіріс нәтижесі. Оны есептеу үшін ЖҰӨ мен жыл көлемінде жұмсалған материалдық шығындар айырмасын есептеу керек (амортизация, шикізат, материалдар, т.б.).
ТҰӨ- ұлттық кіріске жанама салықтарды қосқанда шығады. Немесе ТҰӨ есептеу үшін ЖҰӨ нен амортизацияны (капиталды тұтыну шығындары) шегереміз.
ЖІӨ- тек ел территориясында өндірілген, тек өз өндіріс факторларын пайдаланған товарлар мен қызметтерді біріктіреді.
Жеке табыс (ЖТ немесе өзіндік түсім (ӨТ)) салық төлегенге дейінгі табыс.
Қолда қалған табыс (ҚҚТ) салық төлегенннен кейінгі табыс.
Таза экономикалық тұрмыс (ТЭТ (ЧЭБ)) өмір сүру сапасын ескеретін қоғамның экономикалық тұрмыс -жағдайын өлшейтін көрсеткіш.
Кез келген нарықтық экономикалық жүйеде барлық өндірілген өнім тауарға айналуы керек, ал барлық кіріс осы тауарларға жұмсалуы керек. Тек осы жағдайда ғана осы жиынтық мәндердің барлығы (тиімді сұраныс пен жиынтық ұсыныс) сәйкес келеді. Бұл теңдестірілген күй «макроэкономикалық тепе-теңдік» деп аталады.
Кез келген нарықтық экономикалық жүйеде барлық өндірілген өнім тауарға айналуы керек, ал барлық кіріс осы тауарларға жұмсалуы керек. Тек осы жағдайда ғана осы жиынтық мәндердің барлығы (тиімді сұраныс пен жиынтық ұсыныс) сәйкес келеді. Бұл теңдестірілген күй «макроэкономикалық тепе-теңдік» деп аталады.