Ұлттық ТƏрбие бас редактор с. Ж. Пірəлиев

Ж.Молдабеков –
философия ғылымдарының докторы, 
əль-Фараби атындағы ҚазҰУ-ң профессоры
ОЙ САЗЫ – КӨҢІЛ НАЗЫ
Көз майын тауыстым деп күйінбестен,
Көңілмен оқып тоқтамды түйіндесең,
Қымбатты оқырман, ұлыққа ұйысаң,
Жетені жетілдіре сүйінбес пе ең?!
Аталы сөз – естелік, 
Айдарласаң ескеріп.
 
       ***
Адал ниет, бас иетін,
Құт əкелер қасиетің.
              ***
Байлығың – өнеріңде,
Білгеннің төлемінде.
              ***
Сөзін білген кісінің,
Сенімін ұқ ісінің.
 
       ***
Ойсыз пенде тозады,
Ояу көңіл озады.
 
       ***
Байлауы берік ұстаным –
Рух түзетер тұстарым.
              ***
Ақылды болсаң – құстайсың,
Ақымақ болсаң  ұшпайсың.
              ***
Жамандама еліңді, шығар төрің,
Ластама жеріңді, кірер көрің.
              ***
Кісілікті көрген,
Кішілікке көнген.
              ***
Ел үмітін ақтаған, 
Жігітті жұрт мақтаған.
               ***
Еңбек етсең терлеп, –
Көз – қырақ, ақыл – сергек.
               ***
Елдігін биік ұстаған,
Ерлікке еркін тұстаған.
               ***
Үмітті өнерге құштар,
Үлгілі əдебін ұштар.
               ***
Ибалыдан үйрен,
Имансыздан жирен.
               ***
 Салтын сақтаған,
Қалпын сақтайды. 
               ***
Тұғырың да, қыдырың да –
Туған жер.
                ***
Рухыңды үрлеп сөзіңді айт,
Мінез түрлеп, əдебің бақ.
                ***
Татулықтан айырылса азаматың,
Резюме
Автор в статье показывает воспитательную роль наследия великого просветителя aль-Фараби. 
Summary
The author of the article shows the role of educational heritage of the great educator of the al-Farabi.

135
C
M
Y
K
Ұсақ-түйекке көмілер парасатың.
                ***
Шындық  тарат,  сүйеніп  тіл  мен 
жаққа,
Жалғандыққа ұрынбай өзің сақта.
               ***
Білмей қызынба,
Нілдей бұзылма.
               ***
Оқығанын қорытқан,
Озып келер жорықтан.
               ***
Ел түлетсе, ардақта.
Есте тұт, əр уақытта.
               ***
Кісіге тигіз қолғабыс,
Қасиеттіден тиер алғыс.
               ***
Бағытыңды дұрыс ұқ,
Діттегенді меже тұт.
               ***
Достық- көз бен құлағың,
Жүректе аққан бұлағың.
               ***
Өнегелі сөз тозбас,
Бітімге бірлік оңдас.
               ***
Саулықта – тəнің таза,
Тектікте – ұрпақ таза.
                ***
Ой қуатын құрақтаған,
Бой күшіне тұрақтаған.
                ***
Бос сөздің көп азабы,
Зар илетер мазағы.
                ***
Қанатты сөзге ұйыған,
Сауығып дерттен тыйылған.
                ***
Ұлағатты ұрпақ
Тұғырда тұрмақ.
                 ***
Əділетпен жүрген,
Əдеп ісін терген.
                 ***
Туған-тума аясы –
Жанашырлық саясы.
            ***
Ынсап-ұят баққан,
Қадір-қасиет тапқан.
            ***
Ел дейтін – жамағат,
Қазаққа қағанат.
            ***
Ұққанын өргендер,
Қия бетке өрмелер.
             ***
Елдікті биік ұстаған,
Зейін-зерде ұштаған.
              ***
Білімге салсаң  тілекті,
Тазартар ол жүректі.
              ***
Елімен есейген еңселі,
Өрнектер өзін көш елі.
              ***
Ұйып тыңда – ел сөзін,
Ашылар – ойлы көзің.
              ***
Ел азғыны қағыстырар, 
Естілері табыстырар.
 
        ***
Тірілт өзіңді, тарихты,
Елдікке жетер қалыпты.
               ***
Елдікке намыс жеккен кезек күтпес,
Ұлтжанды түзелер, мақсаты түптес.
               ***
Батыс:  ойлаған  іске  батыл  кіріс, – 
дейді,
Шығыс: өзіңді ұстау – үлкен бір іс, – 
дейді.
               ***
Сабырлықты сақтау,
Сенімділікті баптау.
               ***
Татулықпен біріккен,
Туыстықты тірілткен.
                ***
Сенім, бірлік, үміт – құт,
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ

136
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
Өзіңе жол, киелік тұт.
                ***
Адамдық – ардың көзі,
Ақиқат – нардың сөзі.
                ***
Қадір тұтқан намысты,
Жұмылдырар шабысты.
                ***
Ізгілікті өз бойында түзеткен,
Инабаттың босағасын күзеткен.
                ***
Өзіне сүйіспеншіл,
Өрескелге міншіл.
                ***
Жел сөзге жерік,
Құйынға кетті еріп.
                ***
Адал болса бас ниет,
Құт əкелер қасиет.
                ***
Ибалы сауап құрар,
Иланған иманда тұрар.
                ***
Жалған айтып суыспа,
Жылыстарға жуыспа.
                 ***
Дəм айдаса – қалмағын,
Дəстүр көзің жалғағын.
                 ***
Жалықпағын жастығым,
Тер төксең шығар астығың.
                 ***
Ел түлетсе – мадақта,
Тіреніш тұт əр уақытта.
                 ***
Арманшыл – өсер елдің баласы,
Асқағы – сабақтастық арасы.
                  ***
Тəрбиелесең жаныңды жастайыңнан,
Тамсаныс өнерлінің бастауынан.
                  ***
Қастық қылған оңбас,
Өңінде таппас жолдас.
                  ***
Қызбалықта таласқан,
Жөнді білмей адасқан.
                  ***
Соқыр көңіл – ұрыншақ,
Жаман əдет- сұғанақ.
                ***
Өктемді іштардан без,
Өңделер ділмарды сез.
                ***
Астамшылықтан асқынған,
Тұншығар ілік тасқыннан.
                 ***
Жаман əдет – 
Өзіңе жендет.
                 ***
Сертіне бұралқы,
Соғылар жалқы.
                  ***
Аңдамай басқан аяғын,
Аямай соғар таяғын.
                  ***
Құлқынға құлай берілген,
Түршігер іске жегілген.
                   ***
Ұмтылмасаң қамданып,
Құл боларсың жалданып.
                   ***
Кемшілік кімде жоқ,
Асқынса, өзіңе оқ.
                   ***
Қаһарланып дүріккен,
Жылу таппас бүліктен. 
                   ***
Бірлік – күш-жігер түптер,
Түзеліп міндет жүктер.
                   ***
Асқақ рух көсегені көгертер,
Албыртқа баба үнін іргелетер.
                    ***
Əр нəрсені шалғаның,
Осалдықта қалғаның.
                    ***
Жан-жағын баптап таранған,
Сақтанар ұсақ құрамнан.
                  ***
Қалимаға келтірмек тіл,

137
C
M
Y
K
Тəубалық жолды біл.
                   ***
Бос қолға бата жүрмес,
Бос жүрген келер күндес.
                   ***
Қабілетсіз – басқа қатер,
Білімсіздік – елге қатер.
                   ***
Ойнайсың – мін көтерсе,
Сыйлайсың – сын өтесе.
                   ***
Жемқорың құзғындықты дарытар,
Жырындап ықыласты тарылтар.
                    ***
Менмен қаратар,
Сұғын таратар.
                    ***
Елу ғой елдің құлағы,
Діттеп нысана қуады.
                    ***
Өтірікті ширатқан, 
Ар-ұятты құрғатқан.
                    ***
Ар-намыс – ықылас заты,
Ұрпақққа – əділ, ашық хаты.
                     ***
Жаман əдетін тия ма,
Жақсы жолдасын қия ма?
                  ***
Қыңыр ырыққа көнбес,
Құлық еңіспен жеңдес.
                  ***
Көлденең көсілме,
Қисайып есірме.
Ес жимай егескен,
Кезігер кесірге.
                   ***
Өзгелерді жамандау,
Жеңілдікті амалдау.
Іскерлікке талпыну,
Кəделікке жақындау.
                   ***
Тазалық сəн үшін,
Көзтартар тəн үшін,
Тұрақты мəн үшін,
Көркейер жан үшін.
                    ***
Ақыл мен əдеп күшті,
Ардың сөгісі күшті.
Бойға қасиет ұялатпақ,
Азапта күйің күшті.
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ

138
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
МАЗМҰНЫ - СОДЕРЖАНИЕ 
Нəрібаев К.Н. Бауыржан Момышұлының ұлттық тұлғасы...................................................................6 
Ғаббасов С.  Халық педагогикасының алуан түрлі тағылымдарымен ұштасып, уақыт тезімен 
шыңдалған дəстүр-салттардың тəрбиелік мəні..............................................................................11
Бөлеев Қ.   Қазақ мектептерінің оқушыларына ұлттық тəрбие берудің теориялық негіздері....17
Қалиұлы С.  Этностық жүйедегі ұлттық менталитетті қалыптастырудағы кемшіліктерді жоюдың 
жолдары...............................................................................................................................................22
Керімов  Л.К.   Қазіргі ұлттық тəрбиенің ұстанар бағдары............................................................26
Мұханғалиев Е. Тəлім-тəрбиені жаңғырту......................................................................................34 
Əуелғазина Т.Қ.  Отбасы – ұлттық тəрбие өзегі........................................................................................44
Қоңырбаева  С.С.  Отбасы  тəрбиесі  жəне  оның  қызметінің  ұлттық  мазмұнда,  құндылықтар 
негізінде құрылуы...............................................................................................................................50
Дəдебаев Ж.  Қазақ сөз өнерінің ілкі өрнектері жəне олардың тағылымдық мəні.......................58
Сейсенбаева Ж.А. 
Б.Мұқай жəне қазақ əдебиеті
............................................................................66
Түрікпен-Ұлы Ж. Академик Төлеген Тəжібаев мəңгі есімде (естелік).........................................68
Байбатыров С. Еңбек. Бəрін де жеңбек!.........................................................................................76
Шортан Ə.Т. Жас буын – болашақ елдің  иесі...............................................................................78
Абдуллина Ғ.К. Студенттерді  тəрбиелеудегі инновациялық үрдіс...............................................81
Жиенбаева  С.Н.  Мектеп  жасына  дейінгі  балаларды  этнопедагогика  материалдар  негізінде 
тəрбие берудің мүмкіндіктері............................................................................................................84
Омаров Қ.М. Қазақтың  ұлттық  ойындары – тəрбие тұғыры.......................................................90
Орынтаев Ж.Қ. Қазақ əдет-ғұрып құқығы бойынша жер дауын шешудің ерекшеліктері.........94
Бакаиев Р.С.  Көркем сурет факультеті студенттерін ұлттық тұрғыда тəрбиелеудің маңызы....97
Кенжеғараев Н. Жаһандану үдерісі жəне қазақ ұлты (профессор Мекемтас Мырзахметұлының   
«қазақ қалай орыстандырылды» еңбегі хақында) ........................................................................101
Бекенова Б.  Жастардың эстетикалық мəдениетін қалыптастыруда халық дəстүрінің орны...106
Валиханов Ш.А. Өнегелі  өмір.......................................................................................................109       
Долженко Г.П. Героико-патриотическое воспитание средствами краеведческой работы.......114
Мейірбекова Г.Б. Қазақстандағы  ауызша соттық шешендік өнердің дамуы.............................119
Олжабаева Ү.Қ. Балаға ұлттық тəрбие беру бəрімізге ортақ қасиет..........................................122
Шангереева Ш.Т. Қазіргі ұлттық тəрбиенің көрінісі...................................................................123
Нурелова Д.Д., Токбасынова К.Р. Жас ұрпаққа ұлттық тəрбие берудің маңызы.......................127
Ахимбекова  Л.С. Əл-фараби  трактаттарындағы білім жəне тəрбие мəселелері......................131
Молдабеков Ж. Ой сазы  – көңіл назы...............................................................................................134

139
C
M
Y
K
Требования к оформлению статей, 
публикуемых в журнале
Материалы  для  журнала  «Ұлттық  тəрбие»  сда-
ются ответственному секретарю журнала в распеча-
танном  виде  с  приложением  копии  файла  на  любом 
электронном носителе. Информация на электронном 
носителе и в распечаттаном виде должна быть иден-
тичной.
Набор  должен  быть  произведен  в  текстовом  ре-
дакторе Microsoft Word шрифтом  Times New Roman, 
кегль-12.  Статья  должна  быть  не  менее 5 страниц. 
Параметры  страницы:  верхнее- 2см,  нижнее-2  см, 
слева-3 см, справа-1,5 см. Междустрочный интервал 
– одинарный.
Статья должна начинаться с указания ФИО авто-
ра, занимаемой должности, ученой степени, названия 
статьи. В конце статьи обязательно наличие резюме 
на  двух  языках  (если  статья  написана  на  казахском 
языке, то резюме должно быть написано на русском и 
английском, а если статья написана на русском языке, 
то резюме следует писать на казахском и английском). 
Текст  должен  быть  тщательным  образом  выверен  и 
отредактирован автором после набора.
Ссылки  на  литературные  источники  обязатель-
ны. Они даются в тексте цифрами в сносках по мере 
упоминания. В списке литературы, который дается в 
конце статьи, вслед за фамилией и инициалами авто-
ра идут название статьи или книги, а затем остальные 
выходные данные.
В  конце  статьи  необходимо  указать  номер  слу-
жебного и домашнего телефона.
Оригиналы, оформление которых не будет соот-
ветствовать  указанным  требованиям,  к  публикации 
не  принимаются.  Статьи  не  возвращаются  и  не  ре-
цензируются.
Материалы, поступившие в редакцию, в дальней-
шем не будут использоваться в других изданиях. 
Оплата за публикацию вносится в кассу универ-
ситета, либо производится по безналичному расчету. 
*Стоимость статьи в журнал 1500 тенге.
Подписная цена за год 3104 тенге. Подписка на 
журнал проводится в течение года в отделах «Казпоч-
та».  Индекс 74310
Примечание:
Мнения и предложения авторов статей опублико-
ванных в журнале могут не совпадать со 
взглядами и мнением редакции.
Лучшие статьи по мнению редакции будут печа-
таться в журнале бесплатно.
Мақалаларды журналға басып 
шығарудағы талаптары
Мақаланы «Ұлттық тəрбие» журналына тапсыру 
үшін  журналдың  жауапты  хатшысына  қағаз  түрінде 
басылып  шыққан  файл  көшірмесімен  кез  келген 
электронды  таратушыда  өткізу  керек.  Дискетадағы 
ақпарат қағаз түрінде басылып шыққан ақпаратқа сай 
келуі қажет.
Мəтін Microsoft Word мəтіндік редакторда, Times 
New Roman шрифтпен, шрифтің өлшемі №12 терілуі 
қажет. Мақаланың көлемі 5-беттен кем болмауы тиіс. 
Беттің параметрлері: үсті-2 см, асты-2 см, сол жағы-3 
см, оң жағы-1,5 см. Жоларалық интервал – дара (оди-
нарный).
Мақала  автордың  аты-жөні,  қызметі,  ғылыми-
лауазымы,  мақаланың  атын  көрсетумен  басталады, 
мақаланың  соңында  екі  тілде  түйін  беріледі  (егер 
мақала қазақ тілінде жазылса, онда түйін орыс жəне 
ағылшын тілдерінде, егер мақала орыс тілінде болса, 
онда түйін қазақ жəне ағылшын тілдерінде жазылады 
т.с.с.).  Мақала  терілгеннен  кейін  автор  өзі  тексеріп, 
қателерін түзеп, соңғы нұсқасын беруі қажет.
Əдебиеттерге  сілтеме  міндетті  түрде  жасалсын. 
Олар  мəтінде  аталуына  қарай  таяқшада  сан  түрінде 
көрсетіледі. Мақаланың соңында берілетін əдебиеттер 
тізімінде  алдымен  автордың  аты-жөні,  мақаланың 
немесе  кітаптың  аты,  сонан  кейін  кітаптың  жалпы 
мəліметтері көрсетіледі.
Мақаланың  соңында  қызмет  жəне  үй  телефон 
нөмірлерін көрсетулеріңіз қажет.
Түп нұсқалар, қойылған талаптарға сай келмеген 
жағдайда  баспаға  қабылданбайды.  Мақалалар  кері 
қайтарылмайды жəне өңделмейді. 
Көшіріп  басқан  жағдайда,  сілтеме  жасау 
міндетті.
Мақаланы баспаға шығару ақысы университеттің 
кассасына төленеді немесе банк арқылы төлеуге бола-
ды. *Қойылған талаптарға сəйкес мақаланы журналға 
шығару бағасы 1500 теңге.
Бір жылға жазылу бағасы 3104 теңге. Журналға 
жазылу «Қазпошта» бөлімшелері арқылы жыл бойы-
на жүреді. Индекс 74310
Ескерту:
Жекелеген авторлардың журналда жарияланған 
мақалаларындағы пікір-ұсыныстары 
редакцияның түбегейлі көзқарасын білдірмейді.
Мазмұнды, əрі мағыналы жазылған мақалалар 
редакцияда қаралып, ақысыз жарияланатын 
болады.

140
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
Құрметті оқырмандар!
«Ұлттық  тəрбие»  журналын  «Қазпошта»  АҚ  мекемесінің  кез 
келген бөлімшесінен жаздырып ала аласыз. Журналға жазылу жыл 
бойына жүргізіледі.
«Ұлттық тəрбие» журналын жаздырып алуға жəне мақала жа-
риялап, өзіндік тың ой қосуға асығыңыз, ағайын!
Мына  мекен-жайға  хабарласуларыңызға  болады:  Жамбыл 
көшесі, 25 үй, 24-39 каб. Тел: 291-88-83. Е-mail: nitso@mail.ru
050010, Алматы қаласы, Достық даңғылы, 13
Абай атындағы ҚазҰПУ
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің өндірістік-жарнама бөлімінің баспасы
Типография производственно-рекламного отдела КазНПУ имени Абая
Тікелей репродукциялық əдіспен басылады
Печатается методом прямого репродуцирования
Жауапты редактор/Ответственный редактор – Сейсенбаева Жанар
Жауапты хатшы/Ответственный секретарь – Сеитова Жанат
   Беттеген/Верстка – Бердиева Айгуль Мурзабекқызы
Редакция мекен-жайы:
050010, Алматы қ., Жамбыл к-сі 25 үй, Жаңартпа технологиялар жəне 
білім беру мазмұнын ҒЗИ, каб. 24-39.
Тел/факс: 8(727) 291-88-83, электрондық мекен-жай: nitso@mail.ru
Басылымға жіберілді: 27.06.2011ж.
Пішімі 60х84. Борлы қағаз. Басылым – офсет. Көлемі 15 б.т.  500 Дана. Тапсырыс №203