М ә д е н и е т т І дайндаған: Абдрасули

Д ни
наным
сен мдер
С А Қ Т А Р
М Ә Д Е Н И Е Т Т І
Дайндаған: Абдрасули
Дінасыл 

Сақ мәдениеті — ерте темір дәуірінде Қазақстан мен оған
жапсарлас өлкелерді мекендеген тайпалар қалдырған
археологиялық ескерткіштер жиынтығы. Бұл тайпалардың
тарихы бізге сақ атауы негізінде көне парсы және грек жазба
деректерінен жеткен. 
Жетісу, Төменгі Сырдария, Орталық,
Солтүстік, Шығыс Қазақстанда Сақ мәдениеті ескерткіштері
ашылды, көптеген қорымдар, ғұрыптық орындар, т.б. жәдігерлер
қазылып, зерттелді. Жетісудағы Есік (Алтын адам) Бесшатыр
обалары мен көптеген көмбелер, Сырдың төменгі ағысындағы
Үйғарақ қорымы, Орталық және Солтүстік Қазақстандағы Тасмола
мәдениетінің обалары, Шығыс Қазақстандағы Берел, Шілікті
қорымдары, т.б. көптеген нысандар көне сақтардың тамаша
ескерткіштері ретінде танымал. Кең байтақ аумақтарға
тарағандықтан, әр өлкенің мәдениетін зерттеудің өзіндік жүйелері
қалыптасқан.

Сақ мәдениеті дәуірінен жеткен сәнді бұйымдардағы асқақ
дүниетанымдық рухта берілген бейнелер мен әшекейлер
Қазақстанның мемлекеттік рәміздерінде, бүгінгі өнерде, ел
өмірінің басқа да салаларында қолданылады. Ғылымда С. м-нің
мемл. қалыптасу деңгейінде тұрғандығы жайлы мәселе
айқындалып келеді. Есік обасынан табылған тостағандағы жазу
сақтардың әліпби қолданғандығынан хабардар етеді. Сақ
мәдениетіне байланысты “Далалық өркениет” деген ғылыми
ұғым тарих, археология салаларында кеңінен қалыптасты.

Сақтардың мәдениеті мен өнері — Сақ заманында Қазақстан
аумағындағы мал өсіретін тайпалардың мәдениеті мен өнері
өзінің алдындағы уақытпен салыстырғанда дамудың біршама
жоғары сатысына жетті. Темір металлургиясы, көшпелі және
жартылай көшпелі мал шаруашылығы материалдық және рухани
мәдениет түрлерін түбірімен өзгертті.

Ғылымда сақтардың тұрмыс салты мен тұрғын
жайы туралы деректер көп емес. Бәлкім, көшім-
қонымы көп тұрмыс салтына лайықты тұрғын
жайдың тігіліп-жығылатын үлгісі — киіз үй сол
кезде-ақ шыққан болуы ықтимал. Аңызға
айналған аргиппейлерді сипаттай келіп,
Геродот былай деп жазды: «Олардың
әрқайсысы ағаштың астында өмір сүреді. Қыста
ағаш кез келген сәтте тығыз ақ киізбен
жабылады, ал жазда жабусыз қалдырылады».
Кешпелі тұрғын жайдың бұдан кейінгі
эволюциясы барысында киіз үйдің құрылымы
кемелдене түсті, бірақ оны жасаудың принципі
б. з. б. I мыңжылдықтың өзінде-ақ белгілі
болған еді.

Н А З А Р Л А Р Ы
Ң
Ы З
Ғ
А
Р А Х М Е Т