Тексеруге арналған сyрацтар

№12-дəріс

арастырылатын мəселелер:

1. 
   Жазуға Yйретудіц мацызы.
   
2. 
   Жазу жYмыстарына ойылатын талаптар.
   

Бастауыш сыныптардағы жазу саба тарыныц ма саты — балалардыц жазу тілі дағдысын

Жазу дағдысыныц психологиялы негізі мидыц Yлкен жарты шар абығындағы анализатор Yштарыныц бір-бірімен кYрделі байланыс а тYсуі, екінші сигнал системасыныц жина талып, бір арнаға бағытгалуы болып табылады.^Жазу тілі козбен абылданады, олмен іске асады.іАл ауызша с?йлеу есіту — кинестезиялы нерв байланыстары ар ылы отеді.

Жазу тілі ауызша сойлеуден кейін шы ты, сонды тан да ол Yнемі ауыз тілге сYйеніп отырады.

Ец алғаш ы, ерте дəуірде адамдар андай да болмасын бір уа иғалар туралы м?ліметтерді кейінгі Yрпа а алдыруға можбYр болады. ?ойтіп, ондай мəліметтерді тYрлі суреттермен белгілейді. БYл кезец — идеографиялыц с?йлеу кезеці деп аталадьу Идеографиялы солеу белгілі бір айтылатын жағдай туралы еске тYсіру ролін ат арады.

Кейінірек иерогрлифтік жазу шы ты. БYл заттарды немесе тYтас ойды білдірген^ азіргі олданып жYрген жазуымыз алфавиттік жаз_. БYл кейінірек шы ан.

Алфавит пен графиканы мецгеру - о у мен жазудыц (сауат ашудыц) ец алғаш ы, ец арапайым, біра ец мацызды дағдыларын алыптастыруды коздейді. Алайда жазуды мецгеру оныц тағы бір басты б?лігі орфографияны (немесе жазу, сауатты жазу) игеруді ажет етеді.

Бастауыш сынып окушылары орфографияны игере отырып, сауатты жазуға дағдылану барысында графикалы тYрде арым-катынас жасау мYмкіндігіне ие болады, яғни ?зініц с?йлеуін жоне таным мYмкіндікгерін жетілдіре береді, жеке басыныц жалпы даму децгейі жоғары д?режеге к?теріле береді. Міне, жазуға Yйренудіц басты мацызыныц озі аныкталады.

Жазбаша сойлеудіц езіне тон ерекшеліктері бар. Мысалы, жазбаша с?йлеудіц абылдаушыға ?сер етенідей осымша Yралдары жо ; ол бYкіл

95о ушы ауымға арналады; онда автордыц эмоциясы мен сезімі, тол уы мен мYцаюы, куанышы, реніші т.б.с.с. бəрі с?з ар ылы жеткізіледі; жазу тіліц абылдау иялдыц жYмысын талап етеді т.с.с.

Жазу дағдысыныц бастамасы əріптіц əрбір б?лігін (тая ша, доцгелек, осу сызы тары) сызып, жYргізу ар ылы жатты тырылатынын, бYл кезецде бала басымен, бYкіл денесімен жоғары к?теріліп, т?мен ецкейіп, екі жағына исайып, неше тYрлі озғалыстар жасайтынын жоғарыда айт анбыз.

2 Алайда мYғалім тиімді жаттығулар Yйымдастырса, к?п Yзамай, бірте-бірте бастап ы озғалыстарын жина тап, азайта тYседі. Ал кейін əріп б?ліктерін аса кYш салмай-а осып жаза алатын болады. Жаттығулардын н?тижесінде жазу имылдары автоматталып, əуелі əріптерді, сонан соц тYтас сездерді де кідіріссіз жаза алады.

Жазу имылдары автоматталғаннан кейін жаца міндет — сауатты жазуға (немесе орфографияға) Yйрену міндеті туады.

Орфография жазудыц бYкіл жағдайларын тəртіптейді. Оған тілдіц ережелері (еріп тацбаларын олдану тəртібі, ?ріпті тацдау, бірге ж?не б?лек жазу т.б.с.с), оны дYрыс олдану жатады.

• 
  О ушы ереже бойынша, саналы тYрде тYсіне отырып жазу ар ылы алған білімдерін бірте-бірте дағдыға айналдыра береді.
  

Тілімізде орыс тілінен енген, аяғы дауыссыз дыбыс ?ріптеріне біткен бірсыпыра с?здер бар (Ленинград, клуб, педагог т.б.). БYл создердіц соцғы дыбыстары айтылуда атац дыбыстарға айналады, яғни д, г, б дыбыстары катанданып, т, к, п дыбыстарына айналып айтылады. МYндай с?здерге осымша да атац дыбыстан басталып жалғанады: Петроград а, педагогке, клубтан т.с.с. БYлар грамматика ережелеріне сYйеніп Yйретіледі.

+аза тілінде фонетикалы принципке сYйеніп, естілуінше жазылатын с?здер к?п-а : алам, кітап т.б. Кейде к?нерген біріккен с?здер дəстYрлі принциппен, естілуінше жазылады: ыстыгYні, ашудас т.б.

+ыс асы, жазуға Yйрету тіл ғылымыныц ерекше бір саласы болып табылатын жазу теориясына сYйенеді.