Сауат ашу кезецінде балалардыц жас ерекшеліктеріне цойылатын педагогикалыц талаптар

2.Сауат ашу кезецінде балалардыц жас ерекшеліктеріне цойылатын педагогикалыц талаптар

О у жYмысын ойдағыдай жYргізу Yшін балалардыц жас ерекшеліктері мен жеке ерекшеліктерін, олардыц зейін, абылдау, ес, ойлау, иял ерекшеліктерін, сезім, ерік жа тары мен абілет, темперамент, мінез сия ты жеке асиеттерін жа сы білу керек. Бастауыш сынып баласыныц зейіні тYра сыз, оныц тол уы саба Yстінде кYшті, ал б?ліну асиеті мYлде жо десе де болғандай, келемі ?те шағын болады. Сонды тан о удыц алғаш ы кYнінен бастап-а балаларды тыцдай білуге оцай тапсырмаларды орындап жYруге Yйрету керек. БYлардыц зейіндері заттарды ба ылай білу, олармен жYмыс жасау (əріптерден с?з Yрау) ар ылы тəрбиеленеді. Балалар суреттерді к?ргенде, əцгіме, ертегі тыцдағанда зейінніц тYра тылығы арта тYседі. Саба тарда пайдаланылатын ойын элементгері, іс- əрекеттіц нəтижелі тYрлері, іс-əрекет формаларын жиі ?згерту—балалар зейінін тəрбиелеуге к?мектеседі.

1- сынып о ушыларыныц ес ерекшеліктері: логикалы с?здік байланыстардан г?рі корнекі бейнелердіц басым болуы. С?здік материалды олар механикалы тYрде, мағынасына тYсінбестен жаттап алады. МYғалім бYл ерекшелікке де к?ціл аударуы тиіс.

Бастауыш сынып о ушыларыныц абылдауы мен ойлауында да толып жат ан ерекшеліктер бар: олар ажырата абылдауды білмейді, тYтас кабылдайды. Осыған орай, мYғалім тапсырма бергенде дəлдеп, б?ліктерге б?ліп беру немесе заттар мен Yбылыстардыц Yрамымен таныстыру т.б. ескергені ж?н. Мысалы, олар алғаш ы буын, дыбыс, с?з терминдерін шатастырады; мYғалім бірте-бірте бYл с?здердіц əр айсысыныц мағынасын ажыратып, мəнін ацғаруға Yйретеді. Ажырата абылдауға салыстыру ар ылы да Yйретуге болады. МYнда тек əріптерді, дыбыстарды, буындарды, с?здерді ғана салыстырып оймай, заттарды, Yбылыстарды да салыстыруға болады. Мысалы, тауы ты Yстар

Балалар о ып Yйренетін "6ліппе" кітабында жекелеген суреттер, сюжетгі суреттер, тYрлі тYсті бояумен əдемі салынған схемалар, жYмба тар жəне жатығулар берілген. БYл кезде балалар, жоғарыда к?рсетілгендей, с?з, дыбыс, буын, с?йлем деген сия ты дерексіз Yғымдармен алғаш рет кездеседі. БYл Yғымдардыц мəнін на тылап тYсіндіру Yшін к?рнекі Yралдардыц (схема, сурет, кеспе əліппе, таблицалар т.б.) пайдасы мол. К?рнекіліктерді ойын ретінде пайдалануға болады. Оныц барлығы саба тыц на ты ма сатына байланыстырылып беріледі. МYнда тағы да ескерілетін жай — бірден бірнеше к?рнекілік Yсынуға немесе керегі болсын-болмасын, кез келген к?рнекілікті (олар тіпті ашы тYрлі тYспен боялған, əдемі əшекейленген болса да) Yсына берудіц ажеті жо . Себебі: басы артык, тым к?п к?рнекілік те балалардыц зейінін жина тау, тYра тандыру емес, керісінше, аландатып, зиянын тигізуі мYмкін.

Сауат ашу кезінде о ушыларды с?з бен с?йлемдерді саналы, дYрыс о уға дағдыландырумен атар, əріп элементтері мен жекелеген əріптерді тYзу жазып дағдыландыру барысында балаларға табиғат, адамдардыц ?мір сYруі ж?нінде мағлYматтар беріліп, олардыц айналадағы заттар мен Yбылыстар туралы тYсінігі кецейе тYседі.

Педагогиканыц талабы бойынша, сауат ашудыц бірінші кYнінен бастап-а оныц тəрбиелік мəніне зор к?ціл б?лінеді.

О ыту мен тəрбие, жеке тYлағыныц дамуы — бір-бірінен ажыратуға келмейтін, тYтас бір процесс болғанды тан, о ытудыц тəрбиелік мəнініц ?зі а ыл-ой тəрбиесіне жатады.

Балалардыц эстетикалы талғамын дамыту ертегі, к?ркем əцгіме, ?лец, о у, сурет, музыка т.б. ар ылы іске асырылады.

С?йтіп, рухани-адамгершілік, достык, Yлтты дəстYрді са тау, Отанын, хал ын шын жYректен сYю, эстетикалы , ецбек тəрбиесі т.б. жYмыстардыц негізі сауат ашу кезецінде-а алана бастайды.

1. 
   Саба тыц ма саты мен та ырыбы балаларға бірден тYтас айтылмайды: Саба тыц əрбір кезецінде б?ліп-беліп айтылады. Саба тыц соцында бYгінгі саба та не білгені, не Yйренгені туралы оныц
   

2. 
   Тапсырма б?лшектеліп, мазмYны бойынша ыс а- ыс а с?йлеммен (сYра тармен) беріледі.
   

3. 
   Саба тыц əрбір кезецінде (тYсіндіру, сYрау, тексеру) бYкіл балалар белсенді болу керек (тыцдау, жеке тапсырма орындау т.б.). "Балалардыц жYмыстыц к?птігінен емес, жYмыссызды тан шаршайтындығын естен шығармау керек" (К.Д.Ушинский).
   

4. 
   Саба та к?рнекілік пен дидактикалы материалдар тым ?рескел к?п болмау керек. Оларды əрбір кезецніц ма саты мен міндетіне сай келетіндей, бYрыныра іріктеп пайдаланған дYрыс.
   

5. 
   О у саба тарында та тадан, кеспе əліппеден, таблицадан, 6ліппеден т.б. к?п о ытуға к?ціл б?лінуі
   

6. 
   Жазу саба тарында дыбысты талдауға к?ціл б?лінеді. Y сас дыбыстарды салыстыру жəне жазылуы Y сас əріптердіц сызығын салыстыру т.б.