Маралбек ермұхамет

219 
 
 
«Қашықтық» ұғымының тарихи парадигмасы 
 
Түркілік кезең 
Қазақ әдеби тілінің даму кезеңдері 
V–IX ғғ. 
X–XII ғғ. 
XIII–XIV ғғ. 
XV–XVIII ғғ. 
XIX–XX ғғ. 
С-ы 
 
Л
екс
ика
л
ық 
дең
ге
й
 
Зат есім 
екін ара (2) 
сүнгү (1) 
елг, әндәзә, бод, махак (4) 
терек, асқар (2) 
асқар, талғар, шың, құзар, шыңырау, заңғар (6) 
15 
Сын есім 
 
 
 
асра, 
иуйқа, 
йағру,  йағуқ, 
иоқару, йөгерү, 
йуғуру,  қалын, 
кічіг, узун, үзе, 
иінчге (12) 
бедүк,  ызұқ,  ұзұн,  ұшақ,  әдіз, 
едзіз,  сайрам,  алп,  алпағұт, 
қырт, иоқ, иарым, иақын, иасы, 
иұға,  иырақ,  иағұқ,  иоғұн, 
иұвқа,  иұпқа,  иүксек,  теиіз, 
тапы, иінчке, тең, иұвға (26) 
узақ,  ағлақ,  бәдук,  бәдік, 
бодлуғ, 
әдізрәк, 
йақын, 
йақынырақ,  йырақ,  йырақрақ, 
йінічкә, қысқа, узун, үзә (14) 
қиян, терең, алыс, биік, сеңгір, 
жақын, алыс, жуық, ұзақ, ұзын, 
биік, тұқыл, еңсегей, қия, биік, 
мортық, жуан, тоқал (18) 
ұзын,  қысқа, келте, шолақ, кеспелтек, молтық; алыс, қашық, қиыр, шет, шыған, қиян, 
ұзақ, шалғай, жырақ, алшақ, қырым, шырқау, қиуа, керік; таяу, тақау, бері, бермен, 
жуық,  жиі,  тығыз,  жуыр,  жақын;  биік,  жоғары,  аңсағай,  еңселі,  еңсегей,  сұңғақ, 
бойшаң, зәулім; аласа, тапал, тәпелтек, тайпақ, талпақ, мыртық, пәс, қортық, тырбақ, 
мақар,  бәкене,  бақалтақ,  жатаған,  мәстек,  быртық,  тәштек,  шәлтік,  мықыр,  шарғы, 
мыртиған, тәпене, мырық; терең, тұңғиық, түпсіз, шыңырау; таяз, саяз, тайыз; қалың, 
том, сіреу;  жұқа, жалаң; кең, тар т.б. (73) 
 
 
 
143 
Сан есім 
 
 
 
 
 
 
Есімдік 
бунча (1) 
қаш, нече (2) 
 
 
Қаншалық? (1) 
4 
Етістік 
 
 
 
 
 
 
Үстеу 
 
 
Іңән, анһама (2) 
 
аса,  тым,  ерекше,  қатты,  өте,  барынша,  недәуір,    бұнша,  бұншама,  бұншалық, 
бұншалықты,  мұнша,  мұншама,  мұншалық,  мұншалықты,  осынша,  осыншама, 
осыншалық, осыншалықты, онша, оншалық, оншалықты, сонша, соншама, соншалық, 
соншалықты т.б. (26) 
28 
Шылау 
тегі (1) 
 
-ча, тегү (2) 
 
шейін, дейін т.б. (2) 
5 

жүктеу/скачать 5,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: