Мəдениет жəне өнер факультеті «Театрлік – хореографиялық өнер жəне кітапханатану» кафедрасы
жүктеу/скачать 0,77 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Əдебиеттер тізімін қара Дəріс №10 Тақырып : КБЖ-ң құрылымы мен түрлері. Дəрістің мақсаты
| Өзін – өзі тексеретін сұрақтар:
Каталогтарды, картотекаларды, библиографиялық көрсеткіштерді құрастыру үшін пəнділеу əдісінің қолданылуын атаңыз. Əдебиеттер тізімін қара Дəріс №10 Тақырып : КБЖ-ң құрылымы мен түрлері. Дəрістің мақсаты: КБЖ-ң құрылымы мен түрлерін анықтау Дəріс мазмұны: Негізгі кестелер. Нұсқа таңбалар құрастыру. КБЖ-р көбіне үш бөлімнен тұрады: 1.Негізгі кестелер. 2.Типтік кестелер 3.Алфавиттік пəндік көрсеткіштер (АПК) Негізгі кестелерде барлық білім салалары жүйелі түрде ұсақ бөліктерге бөлініп беріледі. Əрбір жіктеулік бөлік оның атымен жəне шартты белгі- нұсқа таңбадан тұрады. Көптеген бөліктердің атынан соң түсініктеме текст сілтемелер, бөліктің мазмұны, кітапханашыға нұсқаулар берілген. Сілтемелердің мынандай түрлері бар. Жалпы, жекеше жəне əдістемелік нұсқаулар. Жалпы сілтемелер кестесінің рубрикаларын дəлдеп шектейді. Пəннің болуы мүмкін деген жерден оның нақты орнына сілтеу береді. Олар кестеде квадрат белгісімен берілген. Жекеше сілтемелер сабақтас бөліктерді бір-бірімен байланыстырады. Бөлікпен байланысты оны толықтырылуын басқа бөлікті де көрсетеді. Əдістемелік нұсқау ретінде сілтеме бір бөліктің басқа бір типтес көптеген бөліктерінің байланысын көрсетеді. Типтік кестесі негізгі кестенің мазмұнын құрастырып КБЖ-ң жалпы белгілерін көрсетеді. Баспалардың түрі, мақсаты, құжаттың мазмұнын сипаттайтын белгілерінің ғылымдық тарихи, философиялық сұрақтары, методологиясы т.б. көрсетеді. Бүл белгілердің барлық білімдер саласына қатысы бар. Сондықтан олар жалпы типтік бөлінулер деп аталады (общие типовые деление- ОТД). Тек бір білім саласына қатысты типтік бөліну белгілерін арнаулы типтік бөліну кестелері дейді. (специальные типовые деление-СТД) Территориясы бойынша бөлу қолданылатын бөлімдерде мыс: (тарих, география, саясат т.б.) Территориялық типтік бөліну кестесі пайдаланылады. Типтік бөліну кестесінің негізгі мақсаты-негізгі кестенің бөліктерін одан əрі бөлшектеп нақтылау. Негізгі кестенің нұсқа таңбасын типтік бөліну нұсқа таңбалық қосылуына күрделі нұсқа таңбалар пайдаланылады. Типтік бөлінулер кестесінің əр түрлі КБЖ-да əр түрлі аталады. Мыс: ƏОЖ (УДК)-да анықтағыштар деп аталады. Типтік бөліну кестесі КБЖ-ға көп аспекттен сипат береді. Жүйелік каталогтың іздеулік сапасын арттырады. Алфавиттік пəндік көрсеткіш негізгі кестелерін типтік бөліну кестесінде жүйелі тəртіппен берілген түсініктер мен пəндердің алфавиттік тізбегін құрастырады. Əрбір түсініктің тұсында оның кестедегі нұсқа таңбасы көрсетіледі. Мыс: арифметика-22.130. АПК-ң негізгі мақсаты кітапханаға негізгі кестесінің керек бөлігін тез тауып алуға көмектеседі. Мыс: филотемия, тоқу, киім тігу т.б. практикалық өмірінің біржақтарына арналған сұрақтардың қайда жататын кітапханашы бірден білуі мүмкін. Ондай түсініктерді АПК-дан алфавит бойынша тез тауып алып, ал сұрақтардың қай бөлімде берілгенін білуге болады. АПК-а айдарының 2 түрі бар: 1.Пəн атымен нұсқа таңбаларынан тұратын қарапайым айдар. 2.Жинақты айдар бір пəн əр түрлі ғылымдардың зерттеу объектісі болып негізгі кестелерде оның қаралу аспектісіне байланысты əр түрлі жіктеулік бөліктерде берілгенде қолданылады. Мыс:көмір 26.325.33. Газдандыру 35.513 Отын ретінде 31.352 өңдеу 35. Нұсқа таңбалар құрастыру үшін орыс жəне латын алфавитінің əріптері, араб жəне рим цифрлары, тыныс белгілері, математикалық символдар қолданылады. КБЖ-да қабылданған белгілер жүйесін индексация деп атайды. Ол негізінен кестенің бөліктерін АПК айдарының арасын жəне жүйелік каталогтық бөлімдерін кітап сөресіндегі бөлімдерді өзара байланыстырады. Басылымдар мен карточкаларды жүйелеудің нəтижесін нұсқа таңбаларды жазуға жағдай жасайды. Əр түрлі КБЖ-да индексация онда қолданылған белгілерге құрылу əдісіне қарай мына түрлерге бөлінеді: 1.біртекті (тек əріппен немесе тек цифрлардан тұратын) 2.аралас (смешанный) В физика математикалық ғылымдар В1математика 51-//- 1)құрылу əдісіне қарап индексацияны құрылуы, сатылы, логикалық, бағыныштылық пен байланысты. 2)Белгілі тəртіппен орналасқан, бірақ сатылы бағынышты емес болып бөлінеді. Нөмірлік, ретроспективті жатады. Индексацияға мынадай талаптар қойылады: қабылданған белгілердің реттік өзара қатынасы кітапханалар мен пайдаланушыларға түсінікті болу керек:нұсқа таңбалар бойынша қысқа, есте сақтау үшін жеңіл, жазуға жəне айтуға ыңғайлы болуы керек, индексация ғылымының дамуымен жаңа түсініктерді енгізуді қамтамасыз етуі тиіс. |