Меңдігүл шындалиева
жүктеу/скачать 1,76 Mb.
|
Шындалиева М.Б. Публ.жанрлары мен пішіндері
| ТӨРТІНШІ БӨЛІМ
КӨРКЕМ-ПУБЛИЦИСТИКАЛЫҚ ЖАНРЛАР Ғаламтор мен ақпараттық технологиялар дамыған дәуірде материал ұсынудың жылдамдығы мен сенсациялығы, сонымен қатар, баспагер мен құрылтайшылардың газеттерді батысқа, әсіресе, америкалық басылымдарға ұқсату талпынысы қазақ газеттерінің жанрлық палитрасының тапшы болуына әкелді. Одан әрі, жанрларды, олардың ішкі заңдылықтарын білмеу журналистік әдістердің, атап айтқанда, дерек жинау әдісі, журналистің материалды ұсынуы жанрға айналуына алып келді. Бұл баспасөздегі жанрлардың сапалы өзгеруіне қызмет етпейді, керісінше, жарияланымдардың жаңа «суррогаттық» пішіндері пайда болуына әкеледі. Бұл жанрлардың ең басты айырмашылығы деректерді ұсынуында. Көркем-публицистикалық жанрда деректің құжаттылығы мен нақтылығы екінші орынға шығады. Бірінші орында автордың деректен алған әсері, оған берген бағасы мен авторлық пікірі болады. Оның негізгі жанрлары – қоғамның жақсы жақтарын жеткізетін очерк, суреттеме, сатиралық жанрлар: фельетон мен памфлет т.б. жатады. Суреттемеде ақпараттық пен көркем-публицистикалық жанрлар, жедел газет жанрлары мен очерктің бір түрі – этюд белгілері ішінара байланысады. Суреттеме болған оқиға туралы маңызды ақпаратты хабарламайды, бірақ, оны көрнекті, анық, қызықты етіп бейнелейді. Очеркте болса бір құбылыс, оқиға суреттеледі. Суреттеме сюжетті немесе сюжетсіз, даулы немесе даусыз бола береді. Очерк журналистке белгілі бір оқиға төңірегінде оқырманға түсінікті, жылдам және қызықты етіп үн қатуға мүмкіндік береді. Журналист танымал адам бейнесін, ұйым портретін, тұрмыс, түрлі көзқарастар жайлы осы очерк жанры арқылы жеткізеді. Тақырыбы бойынша очерктің бірнеше түрі бар: портреттік очерк – тұлғаның өмірі, көзқарасы жайлы әңгіме; проблемалық очерк – автор ең алдымен маңызды мәселені талдап, оның адамдар әрекетіндегі көрінісіне тоқталады. Ғылыми-көпшілікке арналған очерк – ғылыми мәселелер туралы терең және дәйекті, бірақ баршаға түсінікті тілде айтады. Сонымен қатар очеркте түрлі жанрлардың ерекшеліктері байланысады, мысалы, репортаж, есеп, суреттеме, корреспонденция. Бұл очерктің жанрлық еркіндігі мен жан-жақтылығының белгісі. Авторға материалдың сюжеттік және стилистикалық, композициялық бірлігінде хабарлау үндестігін, мазмұндау ырғағын ауыстыруға мүмкіндік береді. Көркем-публицистикалық жанрларға фельетон мен памфлет жатады. Фельетон өз ішінде публицистикалық (айтылатын дерек тек қана қажет емес, өзекті және жылдам), сатиралық (деректі бағалау сатиралық сараптаумен өлшенеді) және көркемдік (сатиралық бейне жасалады) сияқты үш бастаманың синтезінен құралады. Фельетон мерзімді баспасөз жанры ретінде деректерге жоғары қанықтылығымен, ал әдеби пішін ретінде суретші қиялын қажет етеді. Осы жанрлардың талаптары тоғысқанда сатиралық бейне туады. Мысқыл сипатындағы фельетонға қарағанда, памфлет – масқаралаушы, сынаушы туынды. Бұл жанрдың негізгі ерекшеліктері: сарказм мен жоғары дәлдік, сонымен қатар қажеттілік, шапшаң деректілік және нысанды дәлме-дәл әшкерелеу. Жоғарыда айтылғандардың барлығынан, журналистиканың жанрлық жүйесі көп қырлы деген қорытындыға келеміз. Қазіргі заманауи журналистикада жанрларды үшке бөлу шартты түрде ғана қалып барады. Бұл жанрлардың өзгергіштігі мен тұрақсыздығымен түсіндіріледі. Мысалы, сұхбатты ақпараттық жанрларға жатқызады, алайда, проблемалық және портреттік сұхбат ақпарат беру шегінен шығып, талдамалы жанрдың белгілерін өз ішінде топтастырады. жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|