Мектепте және жоо-да оқыту
жүктеу/скачать 2,62 Mb. Pdf көрінісі
|
| Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал Республиканский научно-методический журнал т мектепте және ЖОО-да оқыту Атырау
^Шурьев) п л а т о У с т ю р т 'Актау
"евчен ко) * 11e r JV >1 ш и .чонск _ ) Кустана, -^іо б о л «Кокчетав Павлодар
А С Т А Н А «
Семипалатинс w Л-J Тйклуэ /-~1 « ГГ» ...
Актюбинск К а з а х с к и й Караганда К А З А Х С Т А Н ‘ Дж езказган оз. Теши., • #Тсмиртау • „ _
оз. Зайспн , ■ 04'
Аральскоег море м е л к о с o n о ч н и к Кзыл-О рда / оз. Балхаш тан
\ ан-1 енгс 8995 м !
преподавание в школе и вузе г л ®
• Ц f i ‘ * - . v 1 s' % -. .-'Ш щ § ;f:Kl ■" >. :;? ? Ъ-V ”. ■ Ж Е Р Д Е В А О .В ., у ч и т е л ь СШ № 7 6 . А л м а т и н ск а я обл асть , К а р а са й с к и й р а й о н . « in #**&
тімл* ■ • *---— С . 1 o p a H f ь і р о в w»".................... ..~ атындағы ПМУ- ІІа ка д е м и к С .Ееî ҚАЗАҚСТАН ГЕОГРАФИЯСЫ ЖӨНЕ ЭКОЛОГИЯ—
‘ А Ц Ы Л Д А С Т А Р А Л Ц А С Ы : Б ЕЛ ГІ БАЕ В Мухит география ғылымдарынын, докторы, профессор.
география ғ ыл ымдары ны н докторы, профессор.
б ио логия ғы л ы м д а р ы н ы н докторы, эколог, профессор.
география ғы лы м дары ны ң кандидаты, доцент, Абай атындагы Алматы м е м л екетт і к п е д а го ги кал ы к университету туризм кафе драс ы н ы н м ен геру ш ic i.
педагогика ғылымдарынын кандидаты, географ. У
зам.декана географо экологического факультета КазН П У .
— Август \ Ж урнал 2003 ж ылдық қариш асы нан баст ап қа за қ ж эне орыс т ілдерінде шыға бастады. Ж урнал издает ся с ноября 2003 года на ка за хско м и русском язы ка х. Республикалық ғылыми-эдістемелік педагогикалық журнал Республиканский научно-методический педагогический журнал МЛЗМҮНЫ - СОДЕРЖАНИЕ Мұғалім тәжірибесінен Жакаева Ш . Г еография сабагында жана технологияларды колданудын ти ім д іл ігі..................................................................................... 3
С.О. Кдзакстаннын халкы жэне енбек ресурстары......................................................................................................... 4
Коны р топырактағы корғасын косылыстарынын миграциясы..................................................... 6
Жануарлар әлемін корғау................................................... 8 Рахимбекова Б .М . Адам
жэне табиғат......................................................... 9 Информационные технологии Ускенбаева Г.А., Чалдаева Е.Г. создания программных продуктов с использованием гис-технологий................................................................................................12 Из опыта работы Бельгибаев М .Е . Экологический мониторинг почв степной зоны Казахстана............................................................................................. 16
Экономическая география Восточного Казахстана.................................................................................20
«Экологическая тропа». Внеюіассное мероприятие....................................................................................................22
Тематические природные карты Маркакольского заповедника.....................................23
С.И. Вопросы экологического воспитания цетей начальных классов в специальной коррекцилнной школе для детей с нарушениями слуха.......................................................26 Жердева О.В. Озера Алтайских гор........................................................... 27 Редакция қызметкерлері:
Құрметті оқырмандар! Басылымдарға 2011 жылға ж азы лу жүріп жатыр. Басылымдарға ж а зы л у ғ а н и ет т е н г е н б о л с а н ы з д а р “ Қ азп о ч т а” бөлім ш елері аркылы ж азы л ға н д а р ы н ы з тиімді. Ж у р н а л д а р д ы н б ағасын “ Қ а з п о ч т а н ы н ” каталогынан іздеп таба аласыздар.
( и н д .75960). «Тәрбие жұмысы: мектепте ж ән е мектептен тыс мекемелерде» (и н д .75571); «Воспитательная работа: в школе и внешкольных учреждениях» (инд.75572); «Преподавание в начальных классах: по всем предметам» (инд.75573); «Бастауыш сыныпта окыту: барлык пэндер бойыиша» (инд.75574); «Мектеп ди- ректорының орынбасары» — «Заместительдиректора школы» (инд.75575); «Орыс тілі мен әдебиеті: мектепте, колледжде жэне Ж О О - да окыту» — «Русский язык и литература: преподавание в школе, колледже и вузе» (ин д.75576); “Мектепалды даярлык” - “Предшкольная подготовка” (индекс — 75627); “Бейнелеу онері жэне сызу: мектепте жэне Ж О О -да окыту” - “Изобразительное искусство и черчение: преподавание в школе и вузе” (индекс - 75628); “Қазакстан географиясы жэне экология: мектепте жэне Ж О О -да окыту”- “География Казахстана и экология: преподавание в школе и вузе” (индекс — 75636); “Мектеп дәрігері” - “Школьный врач” (индекс - 75657); “Жалпы биология: мектепте окыту” - ’’Общая биология преподавание в школе” (инд. 75142); “Ағылшын тілі мектепте” - “Английский язык в школе” (инд. 75143); “Педагогикалык кенес” — “Педагогический совет” (инд. 75144) журналдарына, о р ы с тілінде ш ы ғ а т ы н “Учитель Республики” (инд.65221) газетіне жазылу жыл бойы, ай сайын жүргізіледі.
Ұ с ы н ы л ғ а н м а т е р и а л д ы н к о м п ь ю т е р д е Word 2003 п р о г р а м м а с ы н д а , Times ш ри ф тісім ен теріліп, кағазға ш ы к к а н бір дан асы , дискісі ж ә н е б асы л ы м ға жазылғаны жөніндегі түбіртектің кошірмесі болуы тиіс. М атериал көлем і 3-4 бет ш ам асы н да болы п , ф отосуреті 12x15 см 1 д а н а д а н , су р еттер , ш тр и х тар , сы зб ал ар ты ғы з к а ға зға ту ш ьп ен стан д ар тты ә р іп т е р м е н б е л г іл е н іп е т е а н ы к с ы зы л ға н ы ж ө н . Ж іб е р іл ге н м а т е р и а л соңы нда автор туралы нақты әрі то л ы к м әлім ет болуы каж ет. М атери алдард ы көрсетілген м е к е н -ж а й ғ а , я ғн и р е д а к ц и я т ұ р а ғ ы н а хатпен н е м е с е m -ltd @ m a il.r u электрондық поштамен ж іберген дүры с. OBPRTUTE BHUMRHUE/ П редставляем ы е м атери алы д олж ны бы ть о тп ечатан ы в п рограм м е Word 2003, в виде принтерных распечаток ш р и ф то м - Times, а такж е зап ись на диск. Объем н е более 3-4 страниц. К задачам , и гр ам -у п р аж н ен и ям о б язател ьн о прилагать их р е ш е н и я , ответы . Ф отограф ия 12x15 см , четкая (1 экз.). Р и сунки , схем ы и чертеж и д олж ны бы ть вы п о л н ен ы четко и аккуратн о, туш ью на п лотн ой бум аге, со стан д артн ы м и о б о зн ач ен и я м и (1 экз.). Т о ч н ы е, п олн ы е д а н н ы е а в то р а и п о д п и с ь в к о н ц е статьи. М атер и ал ы о т п р а в л я ть письм ом по адресу и ли э л е к т р о н н о й п очтой m -ltd@ m ail.ru. Вместе с м атериалом п р илагается к о п и я к в и тан ц и и о п о д п иске на ж урнал. Жарияланган материалдарредакцияның кезқарасын білдірмейді. Фактілер мен мэліметтердің дурыс- тығына авторлар жауапты, қолжазбалар мен фотосуреттер рецензияланбайды ж эне қайтарылмайды. Журналга іиы ққанматериалдарды редакцияның келісімінсіз көшіріп басуға болмайды. Опубликованные материалы не отражают точку зрения редакции. Ответственность за достоверность фактов и сведений в публикациях несут авторы. Рукописи и фотоснимки не рецензируются и не возвращаются. Переписку с читателями редакция не ведет. Перепечатка материалов, опубликованных в журнале, допускается только с согласия редакции. К ¥Р Ы Л Т А Й Ш Ы Ж Ш С “Мүғалім-ЛТД” Редакторлар: Р.ЕГІЗБАЕВА Д.О М УРЗАКО ВА “Казакстан географиясы жэне экология” - “География Казахстана и экология” журналы Қазакстан Республикасы Мэдениет, акпарат жэне қоғамдык келісім министрлігінде 22.01.2003 ж. Астана қаласында тіркеліп, № 3535-Ж куәлігі берілген. Басута 27.07. 10 қолқойылды. Пішімі 84x108 */„ ' 1о Шартты б.т. 2 Авторлык б.т. 2,5 Таралымы 500. Редакцияның мекен-жайы: 050057, Атматы, Тимирязев 99, (Гагарин кеш. киылысы), кв. 34, тел/факс: 8 (727) 274-75-11 275-23-93 ИП «Неся» басылды, Алматы қ., Айнабұлақ 80/11. “Казакстан географиясы жэне экология” - “География Казахстана и экология” №4 (40), 2010 ж. ҚАЗАҚСТАН ГЕОГРАФИЯСЫ Ж Э Н Е ЭКО ЛО ГИ Я Г Е 0 Г Р А ф и я КАЗАХСТАНА И ЭКОЛОГИЯ э з ГЕОГРАФИЯ САБА ҒЫ НДАЖ АҢ АТЕХН ОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫ Ң ТИІМДІЛІГІ Ж А К А Е В А Ш ., «Прогресс» политехникалық колледжінің география пәні мұғалімі. Білім беру жүйесіндегі басты мақсат - әлемдік өркениетке жетудін жолын айкындауды камтамасыз етер білімдіде мәдениетті, біліктіде саналы даратүлға тәрбиелеу. Бұл - ұлттык мұраны жете меңгерген, ана гілінің сөздік қорын ж етік игерген, адамзатка ортак рухани құндылықтарды білетін, өз ұлты мен тілін қастерлейтін, жері мен елін кадірлейтін, Отанын сұйетін дүниетанымы кен, ізденгіш, іскер, енбеккор, зиялы ү р п а к ка л ы пта сты р у. М ұ н д а й тәрбие лі ұрпакты ң негізі бүгін, ка зір гі білім беру мен оку үрдісінде каланады. О ку үрдісіндегі бірден бір басты құрылым - сабақ. Сол себепті сабактақырыбы заман талаптарына сай қаралып отырса, окушыларға оның әсері ерекше болады. Қ а з ір гі танда окы ту үрдісін жоспарлау, колдану және бағалаудың тиімді әдістерін ұсьтнушы педагогикалық технология түрлері өте көп. Сабақта п е д а го ги ка л ы қ т е х н о л о ги я н ы ң т и ім д і әдістерін колдана оты ры п, оқуш ы ларды ң пәнге кы зы ғуш ы лы ғы н ояты п, оз бетімен білім алуына ынталандыратын м ү м кін д ікте р ге ж е ткізу , өзекті мәселесін орындау - негізгі максат. Осы максатка жету ү ш ін арнаулы о к у оры ндары нда б іл ім беруде төмендегідей міндеттер аткарылады: - халықарал ы к стандарт деңгейінде білім беру; - жас ұрпакка ана тілі мен тарихын, мәдениетін менгерту; - ком м уни ка ци ял ы к кары м -каты насты е р кін жүзеге асыру; - географиялык білімді меңгеру аркылы коғамда оз орнын табуға жетелеу; - өзін-өзі үнемі жетілдіріп отыруға үйрету. Қ ай кезде болмасын білім ош ағы ны н алдында түрған мәселелердін б ір і - окуш ылардын б іл ім ін гексеру мен болжау. Осы бағытта окуш ы ларды н географиядан білімдерін тексеріп, тиянакты дұрыс білім алуына әсерін тигізеді. География сабағында қолданы латы н кез келген жана те х н о л о ги я н ы ң максагы; - географиялык ке ң істіктін барлык денгейлерін зерделеу; - табиғат пен коғамға байланысты ғылыми негізде меңгерту; - ғаламдық, аймактык, және ж ергілікті процес- тердің м ә н ін түсінуге таны м ды қ дүниені калы п тастыру.
Міндеттері: 1. Әр түр л і ге о гр а ф и я л ы к б іл ім көзд ер іне н мағлүмат алабілу; 2. Географиялык картамен жұмысжасау; 3. Акдараттык технологияларды колдану; 4. Табиғи техногендікжәне әлеуметтік-экономи- к а л ы к кұбы л ы ста р д ы ге о гр а ф и я л ы к әдістерді пайдаланып зерттеу. География сабағын өткізубарысындабелгіліұстаз Зәмзәмия Бейсенбаева сөзімен айтсак, ең алдымен: - оку жоспарына, бағдарламаға сай берілетін білім мазімүнын айкындауы; - о қы т у д ы ң (ж а л п ы ж ә н е ж е ке ) м а кса ты н аныкгауы; - мақсатка сай технологияныңтүрін тандауы; - оны окыту үдерісінде колдануға дайындауы” , - тиіс. Елбасы Н.Э.Назарбаев Л .Н . Гумилев атындағы Еуразия Ұлттықуниверситеті студенттерінін алдында сөйлегенсөзінде: “ ...Бәсекеге кабілеттітехнологиялар инновациялык эконом иканы ң озегі ретінде өздігінен пайда бола калмайды. Бұл - ұзак үрдіс, ғылыми зерттеулердің, күрделі де ш ы ғы нды эксперимент- тердін және акыр аяғында, ғалымдардын идеялык нүрлануының киы нды кпен келетін жемісі. Сонымен бірге, егер технологияларды баскалардан алуға ғана с ү й е н е тін болсак, біз ө з ім із д ін технологиялыкартта калушылығымызды сол күйінде түмшалап, техно логиял ы к және ғы лы м и түрғыда дамыған елдерге тәуелділікте боламыз. Сондыктан бізге өз ғылымымызды дамыту керек” , - деп нақтылап айткан болатын. Елбасының білім беру технологияларына берген ой тұж ы р ы м д а р ы н саралай келе,
о қ у үрдісіне гехнологияларды енгізудін кажеттілігі кандай деген сүр а к ту ы н д а й т ы н д ы ғы б елгіл і. К е з келген технологияны максатты түрде білім беру үрдісіне е н гіз е т ін болса, м ұға л ім немесе о кы т у ш ы өзі басшылыкка алы п отырған технологияның максатын, міндетін, ерекшелігін жете түсінеді, сол арқылы он нәтижелерге кол жеткізумен катар шығармашылык белсенділігіартып, қолж еткізгенж етістігін өзі саралай алады, әріптестерімен бәсекелестікте жаңа сапада жұмысжасайды. Ұстаздар арасында белгіл і бір технологияны ҚАЗАҚСТАН ГЕОГРАФИЯСЫ Ж Э Н Е ЭК О Л О ГИ Я S 8 S i X 3 8 8 S Г Е 0Г Р А Ф И Я КАЗАХСТАНА И ЭКОЛОГИЯ Эр 1000 1. Ү л т т ы к 1. И м м и 1. К а л а Э р 1 к м 2 Х а л ы к т ы н адамға 2. Д і н и г р а ц и я х а л к ы ж е р г е к е л е т ін с а н ы н , ш ак кан да 3. Ж ы н ы с т ы к 2. Э м м и г р а - 2. А уы л а д а м с а н ы к о з ғ а л ы с ы н туу мен 4. Ж ас
и и я х а л к ы реттеу ӨЛ1МН1Н
5. С а п а л ы к 3. Іш к і а й ы р м а с ы 6. Е н б е к к е ж ар ам д ы е н б е к р есу р стар ы КӨШІ-КОН
Осы тірек-сызбаны пайдаланып окушылар ҚР халкына сипаттаманы оқулыктағы деректерді пайдаланып, мұғалімнін өмірмен байланыстыра отырып қойған сұрактарына жауап іздеу барысында жасай алады. Қ а з а к с т а н х а л к ы 1 Х а л к ы н ы н с а н ы 16 м л н -ғ а таяу т а б и ғ и өсу 6,3 1 ) 130-дан ас т а м үлт бар. Қ а з а к т а р 57.2% 2) И с л а м , х р и с т и а н . 3) Ә й е л д е р к ө п , е р л е р аз. 4) Е р е с е к ж ә н е егдң а д а м д а р б ас ы м . 1) Ө з б е к с т а н , М о н г о л и я , К ы т а й т.б. е л д е р д е н к а з а к т а р к ө ш і п келуде. 2) Г е р м а н и я ғ а , Р е с е й г е к ө ш і п кетуде.
3) Ж ү м ы с о р н ы н а , э к о л о г и я л ы к ж а ғ д а й ы н а б а й л а н ы с т ы . Б а с т ы а й м а к т а р : А л м а т ы , А с т ан а , А ты pay________ Ь6 к а л а бар. К а л а х а л к ы 58% , ауы л х а л к ы 42% О р т а ш а т ы ғ ы з д ы ғ ы : 1 к м 2 ж ер г е 5,5 ад ам к е л е д і Т а б и ғ и өсімді к ө б е й т у м а к с а т ы н д а «ана м е н балаға»
к а м қ о р л ы к о р а л м а н д а р ғ а ж а ғ д а й жасау.
Оқушылар мынадай сұрақтарға жауап берулері керек: 1) Халык санының кай жылдары көбейіп, қай жылдары азайғандығын диаграмма аркылы талдап, онын себептерін аныкта. 2) Табиғи өсімніңтөмендеуі неге байланысты? 3) Қазакстанда славян халықтарының саны неге басым? 4) Елімізде балалар санынын азаюын түсіндір. 5) Не себепті ерлерден әйелдер көп, туған кезде кыз балалардан ер балалар көп болса да? 6) Халыктыңсапасынтексауаттылыққана көрсе- те ме? Өзойларыңдыортағасалыңдар. 7) Елімізде жүмыссыздық бар ма? Оның себебіне? 8) М игр ация - коны с аудару деген мағынаны береді. Ал біздін еліміздегі миграциянын себептерін білесіндер ме? 9) Не себепті сонғы кезде кала халкынын саны күрт өсуде?
10) Ауылдың болашағы бар ма? 11)Халы кты н ты ғы зд ы ғы не себепті әркелкі? Е л ім із д ің қа й
айм а кта р ы н д а х а л ы к сирек қоныстанған? Себебі. 12)Кай аймактардажиі коныстанған? 13) Казак диаспорасы қай елдерде көп? ҚАЗАҚСТАН ГЕОГРАФИЯСЫ Ж Э Н Е ЭКО ЛО ГИ Я S S S u l â i Ü S i Г Е 0 Г Р А ф и я КАЗАХСТАНА И ЭКОЛОГИЯ 14)Х алы кты н саны елдің э к о н о м и к а с ы н ы ң дамуына эсер етеме? 15)Елдегі эколо гиялы к проблемалар адам ден- саулығына калай эсер етеді? Халыктын кай салада кө п екенін, кай салада аз екенін аныктау себебін аныктау. 2) Ұлтты к күрамына 15 кесте аркылы талдау жасау. 3) Ж ас-жы ны сты к пирамидаларды талдау. (9 сынып окулығы «Атамұра» баспасы.)
Окушылардын алған білімдеріне анализ жасай алуларын, өз ойларын еркін айтып жеткізетіндей тіл б айлы ғы н дамыту ү ш ін осы ә д іс ті тандадым. (Окушылардын тұсінбеген тұстарын косымша өзім толыктырып отырдым.) ІП.Ж аңасабақ. КР калаларын топтастыру. 1) ірі калалар - 2) орташа - 3) ү с а қ - 4 )тарихи-көне калалар. Ж аңа сөз: Урбандалу — кала халкынын тез каркынмен өсуі. Субурбандалу — халы кты н, каланын ортасынаі сыртына карай көшуі. Агломерация — ір і ка л а н ы н м аңы на серіктеі калалардын топтасуы. Мегаполис- ірі агломерациялардын қосылып кетуі IV. Корытындылау. 1. Демография ғылымы нені зерттейді? 2. Жана терминдердің мағынасын сұрау. 3. Қазакстандағы ен ірі агломерация? Үйге 1,3, 4м этінд і оку, түсіну. БАҚжаналыктары Алматы облысы Қапшагай қаласы Кербұлак ауылы Зерттеу Қ О Ң Ы Р ТО П Ы РАҚТАҒЫ Қ О РҒ А С Ы Н Қ О С Ы Л Ы С Т А РЫ Н Ы Ң М И ГРА Ц И Я С Ы АЛИБАЕВА М .Ш ., химия гылымының кандидаты, доцент ТЫ Н Ы Б А ЕВ А К .М ., Семей мемлекеттік педагогикалык институтының ассистеиті. Қорғасын ауыр металдардын ішінде токсикалы к кауіптілігі бойынша ен кауіпті металдардын катарына жатады. Ш е кті рауалы концентрациядан (Ш Р К ) жоғары болған кезде адам денсаулығына тікелей кері әсерін тигізіп, түкым қуалаушы ауруларды туғызады. Топырақтағы қорғасынның мөлшеріне ауылшаруа- ш ылыктын ө н ім д іл ігін ін сапасы тәуелді болатыны айкын. Топырақ табиғи дене жэне ол аркылы ауа мен су ағындары өтетін бол ға н д ы кта н то п ы р а кта ғы кө п те ге н м и гр а ц и я л ы к процестер то л ы ғы м е н зерттелмеген. Сондыктан берілген макалада Семей өнірінде жиі таралған коңыр топырактардағы корғасын косылыстарының мөлшері карастырылады. Зерттеудің объектілері меп әдістері Қ о ң ы р то гіы р а кты ң үлгілері т о п ы р а қты ц т ік бойындағы барлық генетикал ы к горизонттардан алынды, тереңдігі, см: 0-13, 14-26, 27-35, 36-49, 52- 62, 70-80,90-100,120-130. СынамалардыңанализіГ.Я. Р и н ь ки стің жазбалары / 1 / бойынш а фотоколори метриялық дитизонды әдіспен жүргізілді. Топыраі< экстрагент арақатынасы =1:10. Зерттеулер нәтижеле]: топырактағы математикалык статистика бойынш өнделді (2). Зерттеудіц нәтижелері ж әпе оларды талдау Коны р топырактағы корғасын косылыстарыны вариационды-статистикалықкөрсеткіштері 1- кестед корсетілген. Зерттелетін топы рактағы ко р ға сы н н ы н жалш мөлш ері литосферадағьт кл а р кы және L iIP K -ме салыстырғанда 1,6 және 3,2 есе сәйкесінше төмен. К о р р е л я ц и я л ы к анализ нәтиж елері бойынш коныр топырактағы корғасы нны ң жалпы формасі және сінірілген катиондар мен карбонат иондарі арасында н а кты өте ты ғы з ке р і байланыс (г = 0,90±0,17; t= 5,2) және накты тығыз тікелей байланы (r = 0,72±0,28; t= 2,5) анықталды. Қоны р топыракт к о р ға с ы н н ы н м а кси м а л д ы ж алны мөлш ері ил лювиалды В, минималды мөлшері гумусты А горизонт тарындажинақталады. 1-кест е.Қоңыр т опырақт ағы қорғасыннъіі қосылыстарының таралуы, (п = 8 ) миллиграмj килограммға ҚАЗАҚСТАН ГЕОГРАФИЯСЫ Ж Э Н Е Э КО ЛО ГИ Я 8 жүктеу/скачать 2,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|