ж аксы тілек айтылады.
Б әр іііен д е кымбаты қыздын жары
екен дігі б а са айтылып, өлеңніц әр б ір ж олы « ж а р -ж а р » деп қа-
пырылады, « ж а р » д еген с е з кызды ң күлағы на күйыла б ер іл ед і.
Ә рқаш ак д а « ж з р -ж а р д ы » ж іг іт б а ст а п айтады . Ол өзінін. сө«
зіи үзаты лгалы оты рған кы зды ц көңілін а у л а у д а н , секем ді бол-
м а удап бастайды . М әселеп:
^УҚігіт: Алып келген б а за р д а н
М үп да әкем калды д еп ,
Қ а р а н асар , ж а р -ж а р -а у ,
Қагм ж е м ең із, ж а р -ж а р -а у ,
Қ ар а магқпал сәу к ел с
Жаіқсы бол са кайын атан,
Шашығг б а с а р , ж а р -ж а р -а у .
Орпып б а с а р , ж а р -ж а р -а у .
Қ м з: Е сік алды қяра с у
Қ айы н атасы б а р д ен д і —
М ай дан болсын, ж а р -ж а р -а у . Осы /қазак* ж ар -ж а р ~ а у ,
А к ж ү з ім д і көргсидей,
А йкалайы н әк ем дей
А йнам болсы и, ж а р -ж а р -а у .
Қ а й д а н болсьш , ж а р -ж а о * а ^ ^
Осы ретпен баст а л ғ а н « ж а р -ж а р » айтысы, б ұ д а н әрі қараГі
созы л а б е р е д і. С он да ж ігіт үзаты л ғал ы отырган кызды ң әке-ше-
ш есін, туған-туы сы н, а ғ а -ін ісін , ап а -сін л ісін , қүрбы -қүрдасы и,
ж ец гсл ер ін өлецге косып тізіп ш ығады.
Бұл атал гап адамдар*
ды ц орпын -кыздыц бар ғал ы оты рғгп қайы н ж үрты ндағы аға-
йын-туы стар басаты ны н айтады , ш еш ец оркыпа кайын ен еп бар ,
іи іiv орнына қайып іи іц б а р д еп д әл е л д ен д і. Ж іг іт т іқ бүл сөзһій
қыз к езекп с/і ж а у а п іқайырып, о л зр д ь щ б ір д е -б ір і е з туыстарыи*
дай ем естігін с м ұцаяды , ж ы л ап ж ы р е т ед і, к өш л ін дегі канғы-
к асіретін ш сртеді; туы п-өскен ж ер , ағайы н-туы с, еркін ж ү р геи
кезін айтып кош тасады .
Айтыска түскеи іқүдалар тобы д а қы зды ң көк іл ін аул ап бір-
іқатар с о зд е р айтады . Ж а т ж е р г е кеттім д еп ж ы л ам а, катары н-
нап қ алм айсы ц, қ үрбы -қ үрдасы к н ан кем бол м аи сы ц дей оты
рып, бол а ш а к өм ірін ік кызықты өтетіидігін ,
ж а р сүй іп , бала
к өретіндігін айтып ж ұ б а т а д ы . Қы з көц іл ін әзіл -осп ак п еіг көтеру-
геты ры сады .
Б үл айтылғаи ж ү б а т у с ө зд е р д іц бор ін е ж а у а п ретін де, ұ зя -
тылғалы оты рған қыз ж и и а л ға н квш иілікке ө зін ің аяиышты
халін. к ец іл ін дегі ікайғы -қасіретін ш ағып за р е т ед і. Буыны бе-
кііт, бұган асы қатпағанды гы н, ж асты қ , кызық. дәуреш ігеи ай-
рылғаиыіт, малға сатылып, к үй еуге е р ік с із кетіп б а р а ж атқаны п
б іл д ір е д і. М әселен:
Әке м спеп ш еіиенің мейірі қатты,
Ө з баласы н кызығыл м алға сатты.
Б анлал бер іп ж а т слге таігымаған,
Ж етім б а л а га уқсаты п ж аутан датты .
Нс.месс:
Уы лжы ган акша бет, қуарсаиш ы ,
М өл діреген екі көз, суалсанш ы .
Бір ж а м а н ға қ о р болы п кеткеніщ не,
Өліп қ ан а, :қыз сорлы , уансайш ы ,—
д ей т ш өл ен дерден өткендегі қ а за қ қы здары ны ц ауы р қаиғысы,
ащы зары естіл ед і. С үйгеніне б а р а алм ан , теңіне қосы ла алмай,
ар м ан да кеткен, мал орнына саты лгаи іқыздар « ж а р -ж а р » өлечі
арқылы д а кытымыр зам аины ң ә д іл ет с із әдет-зац ы н а қарсылық
б іл д ір іп , оған қаргы с айтады . Б үл сек іл д і халы к өлендері өткен
к езд е үстем дік еткен таптыц,
аксаіқалды к-руш ы лды қ қауыи
қ ол дан ған эдет-ғұры п заны нық ж ағы м сы з кескінін әшкерелейді,
оған халықтьщ ж иреніш ті к өзкарасы н су р еттей д і. Осы түрғыдап
қ а р а га н д а « ж а р -ж а р » өл ең дері ол еум еттік
м ә ііі
б а р мәселелерді
көтергеи, әсір есе ә й сл д е р д іқ хал -ж ай ьш , ср л ер м ен тец праволы
болмағанды ғьш айқын көрсеткеи.
Ж ар*ж ар өлең дері тек ұзаты л ған қыздын. тойы нда гана емсс.
соиымен бірге ол ж а ст а р д ы ц б а с ік о сқ а н ойын-сауыіқ кештерінде
д е актылған ж ән е арнайы әні д е бо л ға н . М үн дай ж а ғд а й д а бас
коскан ж а ст а р « ж ар -ж ар ды ң » ө л ең -әнін, әзіл -осп ағы н көніл ка
теру, м а х а б б а т сырын ш ерту, о й н а п -к ү л ісу үш ін пайдаланған.
Ж а р -ж а р ө л ең дер ін ің мәні мұны м ен ған а бітп ейді. Оныц бас*
ты ерекшелігінің, б ір і — қазақты ң а у ы з ә д еб н ет ін д е «айтыс»
түріи ік ш иғуы на негіз сал уы н да (б ү л ж ө н ін д е «айтыс» бөлімін
к а р а ц ы з). Е кіиш ідеи, ж а р -ж а р а й туд а театрльіқ элсменттер бар.
Ерте кезде қазақтьщ театры б о л ға н ж о қ . Біра,қ оныц элемент*
тері болды. Соның б ір і — осы « ж а р -ж а р » . Оны ц ж иналған
көіі
-
ш іліктің алды нда айтыс т ү р ін д е шығуы, өлең , он, домбы ра ара-
л асуы , ж үртты қызықтыруы ж ағы н ан а л ғ а н д а , «жар-жарды к»
оры идалуы ерте к езд егі қ аза қ т а р ү ш ін теа тр сахн асы есебінде
болған
Ж ар -ж а р ды ң ©лец қүрылысы ж е т і-с е г із буы нды жыр, кейдс,
он бір буынды кара өлен. н егізін д е к ел ед і. М ү н да ж үр тқ а белгі*
лі, іқалыптаскан ұ й қ астар , т раф ар етк е а й н ал ған ,
көпшіліктін
ж аттап алып б ір д ен -б ір г е тараты п айтуына ыңғайлы сөздер кәп
үш ы расады . Ө леңі ә зіл -о сп а қ , ж е ң іл қ а л ж ы ң т ү р ін д е д е айты
лып отырады. j
Сыцсу.
Үзатылаты н кы зды қ тойы ида ж а с а л ғ а н ойын-
сауықтын Ф р а зы а я қ тал ғаіі к езд е, қызды к атта-
нар м езгілі таянған ш ақта сы ңсу ай ты лады . Б ү л — ұзатылатын
қыздың аттанар алды пда ел -ж үр ты м ен , ағайы н-туы с, к.үрдасы*
м ен, туып өскен ж ер ім ещ ж а ст ы қ -б а л а л ы қ өм ірім ен коштасу
р етш де айтылатын өлең іЛ М ұн да үзаты л аты н ііы з ө зін ің күрбы*
д ұ р д а с , ж ол дастары м ен ауы л -үй ді а р а л а й ж ү р іп , белгілі әкге
са л а сыңсуын айтады.
(С ы ңсудьщ ө л ең дер ін ақы ндар немесе
қ ы здар ды н өздері ш ы ғ а р а д ц ).
Ұзатылып бар а ж а т қ а н (қыз сы цсу ө л ең дер і арқылы жүртка
.
Х ү с а и н о в пен Ы. Д ү й с е н б а е в . ж о ға р ы д а келтірілген еабек-
терін к а р а ң ы з. Ь ү л ш к ір д і С. М ұ қ а н о в пен Б. К с к ж е б а е в жолдастар
д а а й тад ы .
5 8
С өз арасы н да ж ы рш ы ақын төрт түл ік тің қай сы сы п да қ а н д а й
каси ет барлы ғы н д а , қайсысына к ел ін ш ц к өң лі толаты нды ғьш
д а азіл м ен ескертіп кояды.
Б ү д а н ары қ арай бет аш ар өленінін. екіншІ б ө л ім і « ай т ке-
лін» ба ст а л а д ы . Б ұл ж а ң а түскен ж а с к ел ік ге а р н а л ғ а н үгіт-
өснет с ө зд ер болы п к еледі. О н да к ел ін ніқ үй ш аруасы н дағы міи-
д ет і, атқараты н қы зм еті, м ін ез-к ұл қ ы , ж ү р іс-тү р ы сы ,
қ андан
б о л у керектігі айты лады ; патриархалды к, тұрм ы сты ц, еск і әдет-
ғұрыптьтц салттары к бұл ж ы тп ай оры н дау ш арт ек ен дітін еск ер -
теді.
«А йт келін» ө л е ц д е р ін д е халықтььк п ік ір л ер (е ң б е к ет, әдеп ті
бол, өтірік -өсек айтпа, с а л ды р -са л а к б о л м а ) б о л у м ен қ а т а р , х а
лык. т іл егін е ж а т , копсервативтік ж ә и е ф еодалдьвқ қауы м ны ц
к өзкарасы н б іл д ір ст іи ж ақ тары д а б а р . Ә сір есе, ә й е л д е р д ін пра-
восын тө м ен д ет у і, ерлерм ен тең е м е с д еп к өр сетуі, үй іш інін
барлы қ ауы р салм ағы и әй ел д ер ге ж ү к т еу і ф е о д а л д ы к қауы м ті-
л егіп ен , соныц к өзқ арасы пан , әдет-сал ты н ан туған . С онды қтаи
б із б ү л а р д ы «айт келін» өл ец дер ін ің ікайишльгқ, кері тартп ал ы қ
ж ақ тары барлы ғы н т ү сіи у үш ін с ө з ет ем із.
Д ін и
ұғымдарға
Б асқ а халы қтар сө к іл ді, ақазақ халқынын, д а ер-
б а й л ан ы с ты
тедсн келе ж а щ а н д ін и үғы м дары , ескі наным-
ту р ан
сен ім і бо л ға н . М үн дай ү ғы м д а р қ а з а қ іарасын-
ш ы ғ а р и а л а р .
д а ө т е е р Т е д е >
Ш оқанны ц айтуы нш а, ш ам ан ды к
д о у ір д е, көп к ү д а й ға сиы нғаи к е зд е туған . Ж араты л ы с сырын
түсін е а л м ағ ан , ой -ө р ісі, д ү н и е та н у ш ам а-ш ар қ ы т ө м ен гі саты
да т ұр ған ер тедегі а д а м д а р ж ар аты лы ста бол аты н ә р б ір қ үбы -
лы старды ғаж ай ы п күш д еп үғы иған. С онды қтан ол к үш тер ге,
м әсел ен , Ай мен К үнге, о т пен су ғ а , т. б. табы ны п сиы нған; ж а -
ратуш ы, ж ары лкауш ы д еп те түсін ген .
Қ а за қ т ы ц ж а қ а туған
айды көргенде:
Ай к өр дім , а м аи к өр дім ,
Б аяғы дай з а м а н к өр дім ,
ЕскІ а й д а есірк е,
Ж а н а а й д а ж арыліқа...—
д еу і ш ам апды қ д әу ір ін сн қ а л га н ескі үғы мны н ел есі б о л у керек.
М үндагы Ай мен Күн ескі к езд е ж ар атуш ы , ж ар ы л қ ауш ы м ағы -
н а с и н д а қолданы лғаиы н ац ғартады .
К а з а к халқы ны ң ислам
дін ін к абы л даған н ан кейін д е, б ір қ ү д а й ғ а табы н ға іш а н кейш
д е арғы ш ам ап ды қ д әу ір д е н қ а л ғ а н ы ры м дары н са л тқ а айнал-
дырып, бертінге д сй ін алып келгенін к өр сетед і.
М үиы м ен к а т а р /М . Горькнйдіц айтуы на ік а р а ға н д а , ер тедегі
кярацгы а д а м д а р тұрм ы с-тірш іл ігі, күн к өрісі ж о л ы н да к езд ес-
кен киыпшылықтарды, жұмыстын, ауы ртпалы ғы н әр түрлІ ырым-
д а р ж а с а п ж ец іл д ет п ек б о л ғ а ң 1. Б үл үш ін о л а р ө з д е р і сиына-
іш за ™ Гг,0„РІ , К ,“ ''' Ж азуш ыларды ц 1 съезівде ж асаған баяндамасы, жога-
рьіда а т а л г а и ж іш а қ т ы к а р аң ы з.
61
тьш жараты лыстыц ал у а н д а ға н кубы лы стары па жалбарыкып
тіл қатқаіг, тілек тілеген, көм ек -ж әр дем сү р а ға н . НртедегІ адам-
дарлы ң осы сек іл ді ор тү р л і ж а ғ д а й д а ж а с а ғ а н әрекеттері олар*
дьш ауы з әдеби етін ен орын алған . О сы ндаіі сиыну, жалбары ну
әрекеттері к а за к арасы нда д а іколданы лған ж ә н е ол ар соқғы
к езге д ей ін тұрм ы с-салттан орын алып келген.'
Бертін келе, к а за к арасы на ислам д ін і ж о н е оны ң шарттары
т араған к езд е ауы з ә д еб и ет іи де дін и
үғы м дарды көрсететіи
ж а ң а ш ы ғармалар туады . М ұн дай ш ы ғар м ал ардан бүрынғыдай
жараты лыс қүбылы старынан туған көп .күдайлар басты орын
алмай, ж ек е к үдай, яғни ислам д ін і тар атк ан іқүдай, жайы айты-
лады. Д еген м ен , б ір гқудайга мойын ұсына т ү р са д а , халык ер*
теден келе ж атк ан көп қ ұд ай л ар ж аны ндағы ұгы мдары н, на-
ным-сенімдерін араласты ра ж ү р ед і.
Д іни ұғы мдарға байланысты т у ға н ш ы ғармаларды с ө з еткен-
д е б із оларды е р теде карацғы лы қ ж а ғ д а н д а бол ғаи адамдардьщ
ой-өрісі, дүннс тану д әр еж ес і к а н д а й болғаны н ж ә н е ол қазак
ауы з әдеби етін де кай т ү р д е суреттелгеи ін бІлу ж айы н көздсйміз.
Бәдік
А уру а дам ды нем есе а у р у м алды е м д е у үш ііі ер'
т еде а р н а у л ц кеш өткізген. М ұны казак,тар «бә-
дік кеші» д еп атаған. Б үл кешке ж ү р т, ә с ір е с е ж а с т а р , жиналып,
ауруды ортаға алып ем дем ек бо л ға н . А д а м ғ а не малға ауру,
індет ж іберетін қ ү д а й б а р д еп түсін ген 1 халы к, « б әд ік кешінде»
сол күдаиға тіл кату, ыкпал ету, өл ец аркылы өтініш жасау,
ж алы ны п-ж албары ну ырымын істеген . С ол үш ін « б ә д ж кешіне*
ж иналган ж ітіттср м ен кы з-келінш ектер екі ж а қ болып айтыска
түскен. О лар ө здер ін ің өлең дер ім ен а у р у иелеріне эсер етуді
көздсген, тіпті сө зб е н ікоркытуга дейІн б ар ган .
Б әдік өл еіідер і ауруды ем деп ж а з у үш ін , ж абы ок аи кеселді
аластап көш іру үш іи қолданы лғанды қтан,
ө л ец шумақтары
«кеш , көш!» деген сө зд ер м ен аяқталы п оты рады . Ө лен ді айтыс
түрін де орындауш ы екі жақтын, кайсысы б о л са д а сөзін «көш»
деп бітіреді ж ә н е к а іід а көш удің ж ольш д а к өр сетеді. Мәселеп:
Ж ігіт: Айт дегеш іен айтам ы н-ау б әдік ті,
Қ ара макпал тоиым б а р б а р ш а әдіп т і.
О т оттамай, су іш пей ж а т а бер се,
Б әдік емсй немене, б ір кәдікті...
көш , көш5
К ы з: Б әдік кетіп барады ж атк а там ан ,
Ж үғен ал а ж ү г ір д ім атқа там ан ,
Қ ұдай ондап б әдік т і'қ о л ға б ер се,
И тере сал ар едім отка там ан ...
көш, көш!..
1 С. М ұ
К
а н о в .
Айтыс
(ж инақ),
А л м аты ,
1941, Сэбкттш айтуышиа, «бо-
дік» деген сөз қудайдыц немесе аурудыц аты болу керек.
G2
Н емесе:
К өш ер б о л са ц , әй бәді-к, ж ы л ан ға көш,
Қүйрығы ж о к , ж алы ж о қ к ұ л а н ға көш.
К өш айласы н біл м есен , м ен айтайын,
Ж е р д ің ж ү з ін к ап таған тұм ан ға көш...
Осы ретпен баст а л ғ а н айтыс, ары іқарай ү д ей отырып, б әд ік -
тін <кайда көш уін бел гіл ей ді:
«А ок ар -аск ар та у ғ а көш, ағыны
катты су ға көш, ай н ал а с о к д а н құйынға көш, ж ы л ан мен ш аян-
ға көш »,— т. б . д еп , б әдік к е ж о л сіл тей д і.
Б ертін келе, « б әд ік кешІ» ж ә н е о іід а айтылатын ө л ен дер ал-
ғашқы м ағынасыи ж о ға л т а бастайды .
К ей ін де « б әд ік кеш і»
ж а ста р д ы н б а с іқосатын ойьш -сауы гы на, соиьщ ж а са л у ы үш ш
керекті сы лтауды ң б ір ін е айналы п к етеді ж э н е м үн д а айты ла
тын ө л ен дер д іц м азм үны а у руды е м д е у ж а й ы н да ем ес, ж а с т а р
дын. әзіл -осп ағы т ү р ін д е к ел ед і. М ысалы:
Ж ігіт: Қ аратауы м д еген ге Қ ар атауы м ,
Т ау басы нан соғады қ ара дауы л ,
С ізд ін ү й д е бір б о д ік бар деген ге,
К аптай көш іп к ел еді б із д ің ауы л.
К ы з: Б әдік кетіп қалыпты та у д а н асып,
Т а у д а н арғы б ұ л тп ен ен араласы п.
Енді е к еу ім із бодіктІ тауып алып,
Ш
ы і і
қ үм ар д ан шығальгк са б а л а сы п ,—
ден ді д е , ж а ст а р арасы н да болаты н әзіл -о с п а қ , қ а л ж ы ц сөздер>
ге айналдыры п ж іб е р е д і.
С овет ж азуш ы лары н ы ц б ір ін ш і с ъ е з ін д е ж а с а -
жалбарыну
ған ба я н д а м а сы н да Горький ер т ед ег і а д а м д а р
«леңдері.
ж араты лы с дүн и есін , т а б н ға т сырын б іл м еген -
дік тен , ә р б ір күшті н әрсен і ж а р а ту ш ы , ж ар ы л -
қауш ы д еп ұгьінғанды ғы н д әл е л д ей д і. С о н д а й -а қ е р т е д е г і а д а м
д а р ө зін е тусінІксіз бол ған ж араты лы с кұбы лы стары на ар түрлі
сырлы с ө з , а р б а у , ж а л б а р ы н у аркылы э с е р етпек болған ды ғы н , -
мүны ц ө зі халықтың, ауы з ә деб и ет ін ен оры н ал ған ды ғы н атлп
айтады.
|Б ү л а л у а н д а с өл ен дер к а за к а уы з ә д е б и е т ін ен д е к е зд ес е д і
ж он е о л а р ескі за м а іш а н к сл е ж атқанды ғы н, тіпті к өп теген н үс-
қалары ш ам ан ды к үғы мнан туғанды ғы н а ң ғар тад ы .
Е р т е д е п
ад а м д а р ж араты лы сты ң әр түрл і күш ті іқұбы лы старын, м әсел ен ,
бүлтты, жауыпды» д ауы л ды , т. б . «чкүдай», « ж а р а ту ш ы » м ағы н а-
сы нда үғы нған, бастары н а қиыншылық түск ен к е зд е со л « тән ір -
леріне» ж албары ны п, ж ә р д е м сүранты н б о л ға н . М үны қ а за қ т ы ң
«бұл т ш ақы ру», «күн ж а й л а т у » ж а й ы и да ш ы ғар ған ж а л б а р ы н у
өл ец дер ін сн н емесе ж ы лан, б ү й і, к а р а к ү р т ш а қ қ а н д а айтаты н
арбаул ар ы н ан к өруге б ол ады . Әрине, б ү л а р д ы н б ә р і — ескі ш а
манды к д әу ір д еп қ ал ған ш ы ғарм алар. О л к е зд ег і а д а м д а р ө зд е -
рш ің табы нған «н ел ер ін е» тіл қатып, т іл ек б іл д ір у ү ш ін о л а р д ы ц
G3
ж ан ж ү н есін босататы н сырлы с ө з д еп ш іеңді пандаланған. Ай-
тайын д еген ойын ш ұбал аң датп ай ,
оралы мды тү р д е жеткізу
үш ін ыдғайлы д еп өл ен ді іқолданған, «кұдайлары м ен» өлең ар-
кылы сөйлесіп ж ү р ген . А тал ған өл ең дер калай болса солай,
кез келген ж е р д е айтыла берм егеи .
О л ар белгілі бір киыншы-
лык, іқауіп-катерлі ж а ғ д а н л а р ғ а байланы сты
айтылған және
оған әр түрлі ырымдар ж а са л ға и . М ұн дай ж а ғ д а й д а айтылатын
өлен де, ж асал аты н ырым д а қ асиетті д сп саналған.
Қ г з а д ауыз ә д е б и ет ін де ескі шамандььқ үғы мға байланысты
туған өл ең дердін бір тобы — «күн ж а н л а т у » , «бүл т шакыру» Деп
атадады .
Б үл өл ен дер ж ауьш -ш аш ьш бо л м а й ,
қүрғақшыльи;
ж а ғдай ға ұш ы раған к езд е айтылған, О ларды айту үш ін белгілі
ш арт, ырым ж асалы н ған , кы лан не ақ б о з мал сойылғаи. Нскі
түсінік бойынш а, атал ған м алдар ды н іш ін де үлкендігі асыктай
қызыл тас болады -м ы с. М ұны « ж а й тас» д еп атаған . Сол тасты
алып, іш іне су ікүйылган бір ыдыақа са л ға н , со да н кейін жауын*
шашыи ж іб ер ет ін « қ ұ д а й л а р ға » ж ал бар ы н ған . М үндай жалба-
рынудыц сөзін д ем алмай анту ш арт бол ған , ол ай етілмесе. күч
ж аум айды -м ы с. М ы салға, А лматы ж а ғы н да срте зам анда айты-
лып ж үрген «бұлт ш ақы ру» өл ец ін ен ү зін д і келтірейік:
Ат басы ндай, ақ бүл т...
Ж а и д а й досы м , ақ бүлт,
Қой басы ндай, көк бұлт...
О м ы р аудан сок бүлт!..
Қоғалы көлдер қүрыды,
Ескек ж с л д і, сұ р бұлт,
К үба ж о н д а р ш ө л дед і,
ЕрІктірмей ж ет е көр! —
Қ олдан қара ж ауы н бер!..
д ей д і. Б ол м аса, осы ндаи ж а л б а р ы н у ө л еқ ін іц тағы бір түрі'*
алаііық. Б үл ел ең д е көк т эц ір ісін е арнан:
Тасы ркасақ, та с ж ауды р,
Ж ү г ір е соғып, кел бүлт,
Қ аһ арлансақ, к ар ж а у д ы р ,
Қ айы ц басьш қайыра сок,
Б урқансац, м ұ з ж а у д ы р ,
А рш а басы н айыра сок,
М үздай тем ір күрсанды р.
Т обылғы басы н толған сок,
Кел, кел, б ү л т , кел бүлт,
А тан т ү ііе ж ы ға сак,
Екі снеге, тел бүлт!
Ат бауы р ы лан өте сақ,
А гысьгқатты сул ар д ан ,
Ү зенгіні ү з е соқ,
Ш иран соғып, кел бүлт!
Т ебін гіш т есе сокі —
Ш өптіц басы ж ер л ер д ен ,
Дейді.
С он дай-ак , ер т едегі а д а м д а р м алды н ем есе адам ды жылаи,
Оүш, іқаракүрт, бәл ен гі шаіюқанда әр түрл і ырым ж а са п , арабу
өлеи дерін ш ығарған. А р б а у аркылы ж ы лаіш ы ң пемесе қарз-
курттын уытын қайы руга, ө зд е р ін ар б а п эл сір ету ге болады
түсш ген.
Ә рбір ж ән д ік тің ж ар атуш ы сы ,
құдайы боладЫ ДеП
ұғы нған а д а м д а р ол арға с ө з арқылы э сер ет у д і ойлаған. бҮл
үш ін а р б а у өл ең дер ін е ец күш ті д еген заттар д ы н атын іқосып, ?Р
түрлі -күдайлардыц атын антып, а д а м д ы не малды шағатыи
ж эн д ік тер д і қоркытіқан, үрсы п зекіген. С өнтіп, ертедегі адамдаР
64
улы ж оһдіктбрді ө зін е бағындыруды, уыЦ эдайьіруДы, әлсіретуді
көздеген, -шағылғаЪі малды не адамдьі жазЬіП алуды ма^сат
еткен
~ '
_
’
■
v
• * ' '
А р б а у өлең дері, ікөбінесе, улы ж ән дік тердщ н емесе ола^ды д
жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу: |