Метеорологиялық-климатологиялық энциклопедия
жүктеу/скачать 4,63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ГИГРОГРАФ - а
| ГАЛИЛЕО ГАЛИЛЕЙ (итал. Galileo di Vincenzo Bonaiuti de'
Galilei;) — итальян философы, математик, физик, механик и астроном, ӛз заманындағы ғылымға ӛте қатты әсер еткен. Ол Италияның Пиза қаласында 1564 жылдың он бесінші ақпанында кедейленген ақсүйек отбасында туған. 1581 жылы Пиза университетіне түсіп, медицинаны оқып үйренеді. Мұнда ол Аристотель, Евклид, Архимед еңбектерімен танысады. Сӛйтіп, геометрия мен механикаға әуестенген Галилей медицинаны тастайды. 1592 жылы Падуяда математика кафедрасын басқарады. Галилей ӛзінің алғашқы телескопын (1609) құрастырады да, осы телескоптың кӛмегімен Шолпан планетасының фазасын, Күндегі дақты, Юпитердің тӛрт серігін, Сатурнныңсақинасын ашты. Дін басылары тыйым салған соң (1616), ұзақ уақыт үй тұтқынында ұсталды. Галилей ашқан жаңалықтар дүниенің гелиоцентрлік жүйесі туралы ілімнің жеңіп шығуына ықпал етті. ГИГРОГРАФ - ауаның салыстырмалы ылғалдылығын үздіксіз тіркеп отыру үшін шашты гигрограф колданылады. М-21 гигрографының сезімтал элементі ретінде кронштейнге керілген шаш бумасы пайдаланылады. Шаш бумасының ортасына ілгешек кигізіліп арнайы механизмді рычагтар жүйесі арқылы стрелкамен байланыстырылады. Стрелканың басына сия тамшысын ұстап тұратын ұш кигізілген. Ауа ылғалдылығы ӛзгергенде шаш ұзындығы да ӛзгереді, нәтижесінде стрелка сағаттық механизмі бар барабанға кигізілген қағаз лента бойымен қозғалады. Лента бетінде уақыт (вертикальді сызық) және ылғалдылық (горизонтальді сызық) диаграммасы бар. Ылғалдылықтың бӛлім бағасы 1 %, уақыттікі - 15 минут. Сиялы ұшы бар стрелка ауа ылғалдылығы мәнін лента бетіне тіркеп сызып отырады. Лента бекітілген барабан ӛз осімен бір айналымды 24 сағатта жасайды. Лента тәулігіне бір рет (13 сағат шамасында) ауыстырылып отырылады. Әрбір бақылау мерзімінде бақылаушы арнайы білтені басып лента бетіне белгі салады. Гигрограф минус 45 °С пен 55 °С аралығында қолданылады. ГЕЙЗЕР (исландша: geysir — лақылдау) — ыстық су мен бу шапшымаларын 60 метр биіктікке дейін оқтын-оқтын атқақтататын қайнар. Гейзерлер Исландия, Солтүстік Америка, Жаңа Зеландия, Камчатка секілді қазіргі заманғы жанартаулы аймақтарда кӛп. Әрекетінің үзақтығы тұрақты деуге болатын жүйелі және ұзақтығы құбылмалы жүйесіз гейзерлер болып бӛлінеді. АҚШ- та (Йеллоустон паркінде) шамамен 200-дей Гейзер болса, Ресейде 100-дей (Камчаткадағы гейзерлер аңғарында), Гейзерлер магма ошағынан үздіксіз жылу келіп тұратын жанартау белсенділігі бар аймақтарда кездеседі. Гейзерлердің сырт пішіні кішігірім қиылған конус, аласа, жайпак шұңқыр, кейде әр түрінде болуы мүмкін. Атқылау үзақтығы ондаған минуттармен ӛлшенеді, тыныштык кезеңі бірнеше минуттан бірнеше сағатқа немесе күндерге дейін созылады. Гейзерлердің кӛмейінен алдымен ыстық бу, оған ілесе ондаған метр биіктікке ыстық су атқылайды. Оған қоса, қатты күркіреген дыбыс шығады. Исландияда (30-дай), Жаңа Зеландияда және т.б. кездеседі. Гейзердің ыстык суы үйлерді, жылыжайды жылыту, электр энергиясын алу үшін пайдаланылады (буының биіктігі шамамен 150 метрге дейін жетеді). жүктеу/скачать 4,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|