Мүгедектігі бар балалардың жағдайына талдау: Қазақстан республикасында инклюзивті қоғамды дамыту балалар үшін бірігейік



Pdf көрінісі
бет14/68
Дата15.09.2022
өлшемі3,63 Mb.
#39197
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   68
Байланысты:
Публикация на каз

2.1. Қазақстан 
республикасындағы 
балалар мүгедектігі 
туралы ұлттық үрдістер 
мен статистикалық 
деректер 
2005 және 2012 жж. арасында Қазақстан 
Республикасында тіркелген мүгедектігі бар 
балалардың жалпы саны артты. (1-сурет және 
2-сурет). ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік 
қорғау министрлігінің (ҚР ЕжХӘҚМ) деректері 
бойынша, 2012 жылы елдегі мүгедектігі бар 
балалар саны (0–17 жас) - 65 844, бұл 2005 
жылы тіркелген 45 118 мүгедектігі бар баламен 
салыстырғанда 31 пайызға жоғары. Бұл өсімнің 
бір бөлігі Қазақстан Республикасындағы 
мүгедектігі бар балалардың жалпы санының 
өсуімен байланысты (0 – 17 жастағы балалардың 
саны 2005 жылғы 4 млн. 660 мыңнан – 2012 
жылы 4 млн. 935 мыңға артты). Екінші жағынан, 
1-суретте көрсетілгендей, мүгедектігі бар 
балалардың саны балалардың жалпы саны-
нан пайызға шаққанда да артты (2005 жылғы 
0,97 пайыздан 2012 жылғы 1,33 пайызға 
дейін). Солай бола тұрса да, Сейтенова мен 
Беккер (2008 ж.) Қазақстан Республикасында 
біршама «жасырын мүгедектігі бар» адамдар 
(бұл – ресми хабарланбайтын және/немесе 
мүгедектігі бар деп тіркелмейтін адамдар) бар 
деген қорытындыға келді. Бұл негізінен, екі 
түрлі басты себепке байланысты: біріншіден, 
мүгедектікке байланысты жәрдемақы алудың 
1-кесте. тіркелген мүгедектігі бар балалар саны (0 – 17 жас)
Ел
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Беларусь
28 895
28 403
27 662
26 632
25 867
25 562
25 737
Молдова
-
-
-
15 313
15 780
15 321
14 851
Ресей Федерациясы 561 881
556 907
527 126
506 636
495 378
495 330
-
Украина
122 640
85 564
50 671
39 516
157 474
165 121
166 164
Армения
8 304
8 449
8 690
8 706
8 358
8 045
7 973
Әзірбайжан
51 925
48 479
55 066
56 439
58 122
57 941
61 693
Қырғызстан
18 517
19 931
20 660
20 842
21 194
22 359
23 565
Тәжікстан
16 963
19 101
15 319
18 612
20 348
24 013
29 144
Қазақстан*
47 590
46 765
44 935
45 582
47 377
49 349
52 884
Дереккөз: Трансмони, 2013 ж.
Ескерту. * 0 – 16 жастағы мүгедектігіне байланысты жәрдемақы алатын мүгедектігі бар балалар 
22


Мүгедектігі бар балалардың жағдайына талдау: ҚазаҚстан республикасында инклюзивті ҚоғаМды даМыту
қиындығына байланысты (ҚР Еңбек және 
халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 
деректері бойынша, 2012 жылы тіркелген 2 
093 мүгедектігі бар бала мүгедектік бойынша 
жәрдемақы алмайды); екіншіден, мүгедектікке 
қатысты кемсітушілік жағдайлардың көптігі не-
месе мүгедектігі бар адамдардың қоғамдық 
өмірге араласуы жолында кедергілердің көп 
болуы (БҰҰ, 2009 ж.). Сөйтіп, мүгедек бо-
лып туылған балалардың ата-аналары отба-
сы әлеуметтік стигмамен (қара таңба) және 
оқшаулаумен кезігуі мүмкін болғандықтан, 
көбінесе мүгедектік туралы хабарлауға аса 
ықыласты болмайды (ЭЫДҰ, 2009 ж.). Солай 
бола тұрса да, егер экономикалық өсімнің бая-
улауы (2011 жылғы 7,5 пайыздан 2012 жылғы 
5 пайызға дейін) (Дүниежүзілік банк, 2013 ж.) 
әлеуметтік бағдарламаларға бөлінетін қаражат 
көлеміне әсер ететін болса, соған сәйкес, 
мүгедектікті тіркеу үшін қосымша қиындықтар 
туғызатын болса (сондай-ақ мүгедектігі 
бар балалар мен олардың отбасыларының 
қауқарсыздығы мен әлеуметтік оқшаулануын 
арттыратын болса) оны әлі көруге болады.
Шындығында, 1-кестенің деректері бұрынғы 
Кеңес Одағының республикаларында тіркелген 
мүгедектігі бар балалардың абсолютті саны 
1-сурет. 2005–2012 жж. кезеңінде балалардың 
жалпы санымен салыстырғандағы мүгедектігі 
бар балалардың жалпы саны (мыңға шаққанда)
5 000 
4 900
4 800
4 700
4 600
4 500
4 400
2005
2010
2011
2012
балалардың жалпы саны тіркелген 
мүгедектігі бар балалардың жалпы саны
2-сурет. Балалардың жалпы санынан 
пайызға шаққандағы мүгедектігі бар 
балалардың жалпы саны (2005–2012 жж.)
100%
95%
90%
85%
80%
2005
2010
2011
2012
балалардың жалпы саны тіркелген 
мүгедектігі бар балалардың жалпы саны
Дереккөз: ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік 
қорғау министрлігі деректерінің негізінде, 2012 ж.; 
Трансмони, 2013 ж. 
2005 және 2011 жылдардың арасында 
(Молдова мен Армениядан басқа) артқан. Бұл 
осы елдердің әрқайсысында балалар (және ере-
сектер) арасындағы мүгедектікке көзқарастың 
өзгеруінің салдары болып табылуы мүмкін. 
Тіркелген мүгедектігі бар балалар санының 
оларға деген көзқарастың өзгеруімен байланы-
сты артуы, сонымен қатар интеграция жөніндегі 
неғұрлым тиімді саясат бұл елдердегі «жасырын 
мүгедектік» санын азайтуға көмектесуі мүмкін.
Қазақстан Республикасындағы мүгедектігі 
бар балаларға барған сайын көбірек көңіл 
бөлінуіне және оларды қоғамға арала-
стыру бойынша қабылданып жатқан іс-
қимылдарға қарамастан, олар күнделікті 
өмірде бұрынғысынша қиындықтарға кезігіп 
жатады. Мүгедектігі бар балаларды қоғамға 
араластыру, тұтастай алғанда, бұрынғысынша 
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік 
саясаттың шешілмеген мәселелерінің бірі бо-
лып қала береді. Жалпы білім беру жүйесінде 
мүгедектігі бар балаларды қоғамға арала-
стыру және олардың тең құқылығы секілді 
аспектілер міндетті түзеу, педагогикалық және 
психологиялық көмек тұрғысынан көп күш 
жұмсауды талап етеді (БҰҰДБ, 2008 ж.).
23


3-суретте Қазақстан Республикасындағы негізгі 
өңірлерге сәйкес 2012 жыл бойынша мүгедектігі 
бар балалардың жалпы санының бөліну кар-
тасы бейнеленген. Абсолютті сан бойынша 
мүгедектігі бар балалар негізінен Қарағанды, 
Алматы, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан об-
лыстарында шоғырланған. Мұны бұл өңірлерде 
тұратын халық санының көптігімен түсіндіруге 
болады (бүкіл халықтың 40 пайызға жуығы 
осы өңірлерде тұрады). Мүгедектігі бар бала-
лар саны біршама көп басқа өңірлерге Шығыс 
Қазақстан, Қызылорда, Маңғыстау облыста-
ры мен Астана және Алматы қалалары жата-
ды, мұнда 18 жасқа толмаған мүгедектігі бар 
балалар саны 2 752 -ден 4 421-дің арасында. 
Бұлардан кейін Павлодар, Ақтөбе және Батыс 
Қазақстан облыстары тұр, мұнда мүгедектігі 
бар балалардың жалпы саны 2 440 -тан 2 
752-ге дейінгі аралықты қамтиды. Мұндай 
айырмашылықтарды халықтың құрылымымен, 
сондай-ақ Оңтүстік Қазақстан аумағындағы 
уран концентрациясымен немесе қалаға жақын 
жерлердегі 456 ядролық сынақтың (Кеңес 
Одағы Семей ядролық полигонын (СЯП) алғашқы 
жарылыстан бастап 1949 жылдан 1989 ж. дейін 
басқарды) салдарлары секілді мүгедектіктің 
неғұрлым жиі болуына ықпал ететін басқа фак-
торлармен түсіндіруге болады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   68




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет