Мидың құрылысы, бөлімдері

A 

III(B) 
B 

IV(AB) 
AB 
Жоқ 
Тұқым қуалайтын ауруларды емдеу 
Медициналық генетиканың алдында тұрған негізгі мәселелердің бірі — 
тұқым қуалайтын аурулардың биохимиялық механизмдерін анықтап, соның 
негізінде оларды емдеудің жолдарын іздестіру. Мысалыға, қантты диабет 
ауруын алайық. Бұл ауру ұйқы безінің гормоны — инсулиннің түзілмеуіне 
байланысты болады, оны рецессивті ген анықтайды. Қантты диабетті 
организмге инсулин енгізу арқылы ғана емдейді. Бұл жағдайда тек ауру ғана, 
яғни “зиянды” геннің фенотиптік көрінісі емделеді. Емделіп жазылған адам 
ол генді өзінде сақтап, келесі ұрпағына береді. Қазіргі кезде көптеген тұқым 
қуалайтын аурулардың биохимиялық механизмдері анықталған. Соның бірі 
шизофрения ауруының бір түрі — фенилкетонурия. Бұл аурудың 
биохимиялық негізін зерттегенде белок құрамына кіретін фенилаланин 

19 
аминқышқылы триптофанға айналуы керек. Оған арнайы фермент қатысады.
Ал ол ферменттің қызметін белгілі бір ген бақылайды. Егер ол ген өзгеріске 
ұшыраса, аталған биохимиялық алмасулар дұрыс жүрмейді, яғни 
фенилаланин триптофанға айналмайды. Сондықтан оның концентрациясы 
артып кетеді. Мұндай жағдайда адамның миы мен жұлыны зақымдалып,
психикалық ауруға ұшырайды. Осындай механизмдері анықталғаннан кейін 
фенилкетонурияны емдеудің де жолдары табылды. Ол үшін құрамында 
фенилаланин аминқышқылы аз тағамдармен тамақтану керек немесе қажетті 
ферментті организмге егу қажет. Адамда жақсы зерттелген мәселелердің бірі 
— қан топтарының тұқым қуалауы. Соның ішінде резус-факторды алайық. 
Резус-фактордың қанның құрамында болуын анықтайтын ген екі түрлі 
жағдайда болады: біреуі оң резус “+”, екіншісі теріс резус “—”. Резусы 
“теріс” әйел, резусы “оң” ер адаммен некелескенде оң резус болуды 
анықтайтын геннің доминантты болуына байланысты ұрық әкесінен осы 
қасиетті алады. Сөйтіп анасының қанына ерекше зат — антиген жасап 
шығарады. Ал анасының организмінде оған қарсы антиденелер түзіледі. Олар 
ұрықтың қан жасалу жүйесін бұзады. Нәтижесінде ана организмі мен ұрық 
уланады. Бұл ұрықтың өліміне апарып соғады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

20 
Пайданылған әдебиеттер: 
1.
«Адам анатомиясы» А. Рақышов. 
2.
«Адам анатомиясы» А. Кузембаева