Министерство сельского хозяйства республики казахстан

168

 

 

Osser D., Sapakov A.Z 

 

THE CHOICE OF DESIGN CONTROL DEVICES INDUSTRY   OF GRAIN  

 

Сrusher grain on group indicators of quality of system for regulation of a grain stream is 

considered. 

Keywords:

 latch, electric drive, emergency shutdown, sectional of the hole, voltage, drive 

power. 

 

 

УДК  631.632  

 

Өсер Д., Сапаков А.З. 

 

Казахский национальный аграрный университет 

 

ПРИНЦИПЫ РЕГУЛИРОВАНИЯ ПРОИЗВОДИТЕЛЬНОСТИ УНИВЕРСАЛЬНОГО 

МАЛОГАБАРИТНОГО  КОРМОПРИГОТОВИТЕЛЬНОГО АГРЕГАТА. 

 

 

Аннотация 

 

В  статье  рассмотрен  основной  принцип  регулирования  производительности 

кормоприготовителья для определения оптимальных величин подачи зернового потока на 

рабочий орган агрегата. 

Ключевые  слова:

  задвижка,  электропривод,  аварийное  отключение,  сечение 

отверстий, напряжение, мощность привода. 

Введение 

Для определения оптимальных величин подачи зернового потока на рабочий орган 

агрегата, 

необходимо 

описать 

принципы 

регулирования 

производительности 

универсального малогабаритного кормоприготовительного агрегата. Описания принципы 

регулирования производительности состоит из следующих этапов: построение и описание 

функциональной 

схемы 

системы 

регулирования 

производительности 

кормоприготовительного агрегата; определение элементов, входящих в состав устройства 

управления; выбор элементов устройства управления. 

Прежде чем приступить к разработке структурной схемы, будет уместно рассмотреть 

упрощенную  функциональную  схему  технологического  процесса  дробления,  которая 

приведена на рисунке 1. 

Основной  управляемой  параметр – момент  сопротивления  на  валу  двигателя 

кормоприготовителя,  управляющий  параметр – устройство  регулирования  зернового 

потока поступающего на рабочий орган агрегата.   

Контур  управления  электропривода,  включающее  в  себя  регулятор  (задвижка) 

зернового  потока  поступающего  на  рабочий  орган,  через  микропроцессорную  систему, 

имеющей обратные связи по току, воздействует на моменты нагрузки электродвигателя. На 

выходе  датчика  тока  микропроцессором  фиксируется  сигнал,  увеличивающийся  или 

уменьшающийся  относительно  номинального  значения  электродвигателя.  Если 

регулируемая  величина  не  соответствует  установленного  значения  для  электродвигателя 

агрегата,  то  на  микропроцессор  поступает  сигнал  с  задвижки,  выполняющая  функции 

исполнительного органа, при этом до тех пор будет перемещаться, уменьшая (увеличивая) 

величину зернового потока, пока сигнал не достигнет требуемого значения тока. 

 

169

 

 

Методы исследований  

Для  управления  зерновым  потоком Q (в  м

3

/с)  мы  можем  изменять  величину 

переходных отверстий S (мм

2

) задвижки. Таким образом, величина S – это регулируемая 

величина,  а  поток Q – сигнал  управления.  Для  обратной  связи  используем  датчик, 

измеряющий величину тока I в цепи статора приводного двигателя при различных режимах 

работы. 

Построим математическую модель объекта [2], то есть кормоприготовителя. Поток на 

выходе задвижки Q (в м

3

/c) показывает, сколько зерновых материалов вытекает из бункера 

за 1 с – это нагрузка. 

 

 

1 – приемная камера зернового материала; 2 – датчик тока; М1 – электродвигатель 

рабочего органа агрегата; М2 – электродвигатель задвижки; МК – логический 

микроконтроллер.  

Рисунок 1 – Функциональная схема системы регулирования момента электропривода 

кормоприготовителя 

 

Изменение  площади  сечения  задвижки  зависит  от  разности  потоков Q-q и  высоты 

уровня  зернового  материала  h.  Если  разность  потоков  постоянно  в  течение  интервала 

времени 

,

t



то

.

)

(

)

(

)

(

t

h

t

q

t

Q

t

S









 В общем случае нужно использовать интервал:   

                                                   









t

dt

t

q

t

Q

h

t

S

0

.

))

(

)

(

(

1

)

(

                                                (1) 

Пусть в момент времени t=0 уровень зернового материала равен заданному значению, 

а  входной  и  выходной  потоки  равны  (Q(0)=q(0)=q

0

),  так  что  уровень  не  меняется.  Этот 

режим мы примем за номинальный (рабочую точку). Для того, чтобы получить уравнение 

в отклонениях, представим потоки в виде 

                                     

),

(

)

(

),

(

)

(

0

0

t

q

q

t

q

t

Q

q

t

Q













                                          (2) 

где: 

)

(t

Q



 и 

)

(t

q



  – малые отклонения потоков от номинального режима. Тогда, опуская 

знак приращения   , можно записать модель объекта управления в форме 

                                                               







t

dt

t

q

t

Q

h

t

S

0

.

))

(

)

(

(

1

)

(

                                               (3)

 

Здесь S(t), Q(t) и q(t ) обозначают отклонения этих величин от номинальных значений. 

Заметим,  что  эта  модель  может  быть  записана  как  дифференциальное  уравнение  (если 

найти производные обеих частей равенства) 

170

 

 

                                                 

)].

(

)

(

[

1

)

(

t

q

t

Q

h

dt

t

dS





                                                     (4) 

В  качестве  обратной  связи  мы  будем  использовать  сигнал  с  датчика  тока.  Ошибки 

управления  вычисляется,  как  разница  между  заданными  и  измеренными  токами 

электродвигателя рабочего органа, показаного в методике [1]. 

Результаты исследований

  

На основе лабораторных результатов показанной во втором разделе рассчитываются     

основные  показатели  работы  электропривода  рабочего  органа  агрегата,  приведенной  в 

таблице 1. Как показывают результаты исследования, нарушение баланса потока зернового 

материала поступающего на рабочий орган агрегата приведет к изменению (несабильности) 

номинальной  величины  тока  электродвигателя  рабочего  органа.  Это  свою  очередь 

вызывает  включение  системы  регулирования  электропривода  задвижки,  тогда  всякое 

отклонение  режима  от  заданного  приведет  к  резкому  изменению  величины  площади 

поперечных  сечений,  S(м)

2 

регулирующей  задвижки.  Вместе  с  тем,  как  показывают 

результаты  проведенного  исследования,  из-за  транспортного  запаздывания,  при 

поступлении  зернового  потока  на  рабочий  орган  через  задвижку,  приведет  к  изменению 

(нестабильности)  номинальной  величины  тока  I(A)  электродвигателя  агрегата.  Этот 

недостаток  можно  уменьшить  или  даже  вовсе  устранить  применяя  пропорционально-

интегрально-дифференциальный закон регулирования (ПИД закон). 

ПИД  предпологает  установление  и  поддержание  заданного  значения  тока  нагрузки 

электродвигателя, при достижении близкой к номинальной за счет рациональной подачи 

поступающего зернового потока на рабочий орган. Результаты проведенных лабораторных 

исследований системы управления величиной тока нагрузки приведены в таблице 1. 

 

Таблица 1 – Результаты лабораторных исследований системы регулирования нагрузки 

электропривода 

 

Показатель 

Результаты исследований 

S, м

2

 

0,001 0,003 0,006 0,012 0,025 

I, A 

10 15 21 27 30 

q, м

3

/c 

0,07 0,15 0,31 

0,46 0,62 

 

Величина  потока  зернового  материала  поступающего  на  рабочий  орган  агрегата, 

выраженная в процентах от его максимальной величины расситывается по формуле 

                                           













1

0

)

1

(

100

dt

dI

k

Idt

k

I

kp

П

d

i

                                               (5)

 

где: k

p

, k

i

, k

d

 – пропорциональный, интегральный и дифференциальный коэффициенты 

регулирования соответственно (ПИД коэффициенты).  

 

Первое  слагаемое  в  выражении  (пропорциональная  составляющая)  прямо 

пропорционально «невязке» 

I

I

I

уст







.

 - разности токовой уставки  I

уст.

 и измеренного 

значения тока I. Его смысл в том, что при «невязке» 

Кр

I





 (А) регулятор, закрывая или 

открывая  задвижку,  начнет  снижать  или  увеличивать  ток  электродвигателя  рабочего 

органа. 

Второе слагаемое в установившемся режиме регулирования равно величине потока 

зернового материала, необходимой для поступления зернового материала на рабочий орган 

при 

.

0



I

 

171

 

 

Третья  составляющая  пропоциональна  величине  потока  зернового  материала 

поступающего  на  рабочий  орган  агрегата  с  обратным  знаком  и  должна  препятствовать 

резким изменениям тока рабочего органа (дифференциальная составляющая). 

Для того, чтобы достичь высокого качества регулирования величину потока зернового 

материала  необходимо  правильно  настроить,  при  этом  регулятору – задать  три 

коэффициента.  Настройка  регулятора  для  поддержания  постоянства  заданной  величины 

зернового потока осуществляется по методике [2], указанной в таблице 1. 

 

Таблица 1. Методика подбора ПИД коэффициентов 

 

Тип 

регулирования 

Пропорциональный 

коэффициент k

p

Интегральный 

коэффициент k

i 

Дифференциальный 

коэффициент k

d 

Только Р 

1,4* I



выключено

выключено 

Р+I 

1,6* I

  

2,4*



выключено 

P+I+D 

1,2* I

  

1,5*



0,2*

  

 

Подставляя  в (5) результаты  лабораторного  исследования  системы  регулирования 

нагрузки  k

р

=1,2

,

k

i

=1,5, k

d

=0,2,  I

 =4 A,  =0,02 c определяем  наиболее  оптимальную 

величину подачи зернового потока на рабочий орган агрегата в пределах приблизительно 

от 0,15 м

3

/c до 0,31 м

3

/c. 

Рассмотрен 

основной 

принцип 

регулирования 

производительности 

кормоприготовителья для определения оптимальных величин подачи зернового потока на 

рабочий орган агрегата. 

 

Литература 

 

1.

 

Терехов В.М., Осипов О.И. Системы управления электроприводов – М.: Академия, 

2006. 

2.

 

Егоров Владимир Николаевич, Шестаков В.М. Динамика систем электропривода. 

– Л.: Энергоатомиздат. 1983. 

 

 

Өсер Д., Сапаков А.З.  

 

ƏМБЕБАП ЖИНАҚЫ ДƏН ДАЙЫНДАҒЫШ АГРЕГАТЫНЫҢ ӨНІМДІЛІГІН 

РЕТТЕУ ПРИНЦИПІ  

 

Мақалада жұмыс органына түсетін астық ағынының тиімді шамасын анықтау үшін 

жем дайындағыштың өнімділігін реттеудің негізгі принципі қарастырылған. 

Кілт сөздер:

 ысырма, электр жетек, апаттық өшіру, саңылау қимасы, кернеу , жетек 

қуаты. 

 

Osser D., Sapakov A.Z. 

 

PRINCIPLES OF MANAGEMENT INDUSTRY UNIVERSAL MALL FEED 

PROCESSING OF UNIT 

 

In article the main principle of regulation of productivity for definition of optimum sizes of 

giving of a grain stream on working body of the unit is considered. 

Keywords:

 latch, electric drive, emergency shutdown, sectional of the hole, voltage, drive 

power. 

172

 

 

ƏОЖ 63:378 (078) 

 

Райымбекова Ə.Қ., Тленбаева А.А. 

 

Қазақ ұлттық аграрлық университеті 

 

БОЛАШАҚ МАМАННЫҢ КƏСІБИ ҚЫЗМЕТКЕ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ 

ДАЙЫНДЫҒЫНЫҢ МƏСЕЛЕСІ 

 

Андатпа 

Мақалада  студенттің кəсіби іс-əрекетке психологиялық дайындықтығының   жалпы  

түсініктемесі қарастырылған. 

Кілт  сөздер: 

Іс-əрекет,қабілеттілік,психологиялық  жəне  кəсіби  дайындықтар, 

тұлғалық қасиет, компонент, жиынтық, мотивация, құндылық. 

Кіріспе 

Еліміздің  əлемдік  білім  кеңістігіне  енуге  талпынысы,  білім  беру  парадигмасының 

өзгеріп,  жаңа  ұлттық  модельдің  қалыптасуы  болашақтың  жаңаша  ойлайтын,  дүниеге 

көзқарас  мəдениеті  мен  санасы  дамыған  ұрпағын  оқытып,  тəрбиелейтін  педагогикалық 

кадрларды дайындау сапасын арттыруды талап етіп отыр.  

Білім  беру  стереотиптерінің  ауысу  жағдайында,  əлеуметтік,  экономикалық 

жағдайлардың  жылдам  өзгеруінде  кəсіптік  іс-əрекет  айтарлықтай  күрделенеді,  сөйтіп 

қызметкелерге жоғары талап қоя отырып тұлғаның психологиялық қорларының өзектілігін 

арттырады.  Кəсіби  іс-əрекеттің  сапасы,  тұрақтылығы  жəне  жетістігі  маманның 

психологиялық  дайындық  ерекшеліктеріменалдын  ала  анықталады.Дайындық - бұл  кез 

келген  нəрсені  жасауға  ниет  білдіру;  кез  келген  нəрсені  орындау  үшін  дайын  болу.Бұл 

проблеманы қарастыруXX ғасырдың 50-ші жылдарындаадамдарғаеңбектің əр түрінкəсіби 

оқыту  қажеттілігіне  байланысты  басталған.  Дайындықтың  неғұрлым  жалпыланған 

анықтамасы келесідей айтылады – бұл кəсіби іс-əрекеттің нəтижелі орындалуының шарты, 

ол адамның өзімен қалай қалыптасыпжетілдірілсе, солайтұтастай мемлекеттің өткізілетін 

іс-шаралар жүйесімен қалыптасып, жетілдіруі тиіс. Болашақ маманның іс-əрекетінің жəне 

жақсы маман болып қалыптасуы олардың еңбекке дайындықтарымен негізделеді. 

Б.Г.  Ананьев  нақты  еңбек  аймағында,  қоғам  өміріндежоғары  нəтижелі  іс-əрекетке 

"дайындық"түсініктемесін "қабілеттілікті көрсету" деп анықтайды, ал В.А. Крутецкий іс-

əрекетке  дайындықты  қабілеттілікке  қарағанда  кең  түсініктеме  ретінде  тұлғаның  барлық 

қасиеттерінің синтезі жəне "ансамблі" деп түсінеді[1].  

К.К. Платонов өзінің ұсынған тұлға концепциясына сəйкес дайындық құрылымына 

моральдік  дайындықтан  тыс  психологиялық  жəне  кəсіби  дайындықты  бөліп  көрсетеді. 

Автор  психологиялық  дайындықты  анықтайтын  сапалардыпсихологиялық  үрдістердің 

дербес  ерекшеліктерін  біріктіретін  жағына  жатқызады,  ал  кəсіби  дайындық  сапаларын- 

тұлғаның  тəжірибесіне  жатқызады.  Психологиялық  əдебиетте  дайындықтың  нақты 

формаларына  үлкен  назар  аударылады:  мақсаттарға,  тұлғаның  еңбек  іс-əрекетке 

дайындығына.  Еңбекке  психологиялық  дайындықтың  табиғатынашу  үшін,  іс-əрекетке 

кəсіби  жарамдылық  бойынша  (К.М.  Гуревич  жəне  басқалары),  кəсіби  өзін-өзі  анықтау 

бойынша  (Е.А.  Климов  жəне  басқалары)  өткізілген  зерттеулердің  үлкен  маңызы  бар. 

Адамның еңбекке дайындығы кəсіби іс-əрекет құрылымының ерекшеліктеріне байланысты 

əртүрлі  қарастырылған.  Авторлардың  қөпшілігі  дайындықты  тұлғаның  мотивациялық, 

танымдық, эмоционалдық жəне еріктіксапаларының бірігуі, мүмкіндіктердің өзектендіруін 

қамтамасыз  ететін  жалпы  психофизиологиялық  жағдайы  арқылы;  нақты  іс-əрекеттерді 

орындау  үшін  тұлғаның  бағыттылығы  (Р.А.  Гаспарян,  Е.Г.  Козлов,  Л.С.  Нерсесян,  А.Ц. 

173

 

 

Пуни жəне тағы басқалары) дептүсініктеме берген. Дайындық тұлғаның дамуының нақты 

деңгейі деп қарастырылған (Я.Л. Коломинский) [2]. 

Л.В.  Кандрашова  іс-əрекетке  дайындықболашақ  маманға  кəсіби  іс-əрекеткесаналы 

түрде,адал  нитепен  кірісуге  жəне  өзінің  кəсіби  міндеттерін  шығармашыл  орындауға 

мүмкіндік беретін қажетті қарым-қатынастың, тұлғалық қасиеттердің жəне сапаларының, 

мақсаттарының пайда болуын болжамдайды. 

Н.В.  Кузьмина  кəсіби  іс-əрекетке  психологиялық  дайындық,  маманның  ғылым  мен 

техниканың  қазіргі  заманғы  деңгейіндегі  талаптарға  сəйкес,  өзінің  іс-əрекеттерін  жүзеге 

асыруға мүмкіндік беретін білім, білік, дағдыларының болуымен сипатталады деп санайды. 

Кез  келген  іс-əрекет-  сансыз  міндеттерді  шешуболғандықтан,  психологиялық 

дайындықтаең  біріншіден  міндеттерді  көру,  оларды  қалыптастыру,міндеттерді  шешу 

барысында  диагнозды  жəне  болжамдарды  орнату  үшін  арнайы  ғылымдардың  əдістерін 

жəне əдіснамаларын қолдану, оларды шешугекелетінəдістерді таңдай жəне бағалай білу. 

Кəсіби  іс-əрекетке  дайындықтың  маңызды  компоненттердің  біріпсихологиялық 

дайындық  болып  келеді,  ол  ғылымдарменоперациялық,  функционалдық  жəне  тұлғалық 

жиынтықтарысияқтыкешендіпсихологиялықпайда болужиынтығыболып түсіндіріледі. 

Басылымдардың  көбінде  кəсіби  іс-əрекетке  дайындықпсхологиялық  ғылымның 

арнасында дайындалады. Зерттеушілердің (В.К. Бальсевич, Е.П. Ильин)алда тұрған еңбек 

іс-əрекетінің өрістетілуінің жүзеге асырылатын жағдайы мен ақырғы нəтижеге жəне оның 

мазмұнына  айтарлықтай  əсер  ететін  ерекше  психикалық  жағдай  деп  білдіреді.  Əртүрлі 

авторлар  психологиялық  дайындықты  əртүрлі  атаған.  Оның  жинақталған  мінездемелері 

мəндері 

бойынша 

бір-біріне 

жақын 

жəнебірдейеместүсініктермен 

белгіленіп 

аталған:"қырағылық", "мобилизациялық дайындық", "түзетілу"," жауынгерлік дайындық" 

т.б. 

Əр 

түрлі 

авторлармен 

"Психологиялық 

дайындық" 

түсінігін 

анықтау 

барысындаамалына  байланысты  оның  құрылымын,  негізгі  компоненттерін,қалыптастыру 

жолдарынбөліпалады.  

Жоғарғы білім беру жағдайын реформалау кезінде, еңбек нарығынбəсекеге қабілетті 

мамандарын  қамтамасыз  ету,  мамандардың  кəсіби  дайындық  проблемасы  өзекті  болып 

келеді.  Кəсіби  іс-əрекетке  психологиялық  дайындық  динамикалық  құрылыммен  жəне 

функционалды тəуелділікпен сипатталатынкомпоненттер кешенімен, күрделі психикалық 

пайда болумен түсіндіріледі.  

Инземцева А.Н. психологиялық дайындықтыстуденттердің өз саналарында кешенді 

біріктірілген  мотивтердің,  құндылықтардың,  мақсаттардың,  білімдердің,  дағдылардың, 

біліктердің жəне анықталған тұлғалық қасиеттердіңқосындысы деп анықтайды[3]. 

Психологиялық  дайындық  койылған  міндеттердінəтижелі  шешу  үшінқажетті  іс-

əрекеттер элементтерін өзінежинақтайды. 

Студенттердің  кəсіби  іс-əрекетке  психологиялық  дайындықтарының  келесі 

құрылымдық компоненттерінбөліп көрсетеді: кəсіби сана-сезім, құндылық бағыттылықтар, 

тұлғаның кəсіби маңызды қасиеттері, кəсіби құзіреттілік,ішкі объективті жəне субъективті 

психологиялық-акмеологиялықоның 

нəтижеліқалыптасу 

факторларын 

түсінуі,мамандықтың  беделін  түсінуі,  сонымен  қатар  кəсіби  іс-əрекетке  психологиялық 

дайындық  дегеніміз - бүтіндей  жүйелік  құбылыс  жəне  ішкі  жағынан  өзара  сіңісіпкіріп 

тұратын(мотивациялық - еріктік,эмоционалды  жəне  когнитивті)  компоненттерінің  бөліп 

шығуынаболатынбіртұтасқұрылымы бар. Бұл компоненттердің қалыптасу дəрежелері жəне 

олардың  бір  бірімен  əрекеттесетін  ерекшеліктері  кəсіби  іс-əрекетке  дайындықтыңдаму 

деңгейін 

анықтайтын 

негізгі 

белгісі 

болып 

табылады.Бұл 

дайындықтың 

компоненттеріəлеуметтік-психологиялық 

мəнініндеқалайкөрсетсе, 

солай 

пəндік 

мəнмəтінді бейнеленсе жəне ұзақтүрде қалай көрсетілсе, солай қысқаша түрде бейнеленеді. 

174

 

 

Көптеген  ғалымдар  кəсіби  қызметке  психологиялық  дайындықтың  үш  компонентін 

атап көрсеткен: 

-  Болашақ  маманның  эмоционалды-ерікті  бағыттылығының  маңыздылығымен 

анықталатын кəсіби компонент; 

-  Кризистік  проблемалық  жағдайды  шешуге  ықпал  ететін  өзінің  қабілеттеріне 

бейсаналы сенімділік ретіндегі шығармашылық компонент; 

-  Əмірлік  мəнді  құндылықтар  жүйесінің  бағыттылығын  жəне  мазмұнын  қызметтік 

субъектісі  ретінде  адамның  психологиялық  жəне  əлеуметтік  жиынтығын  қамтитын 

тұлғалық комнонент. 

Ұсынылып отырған жұмысымызда болашақ кəсіптік оқыту маманының тұлғалық іс-

əрекеттік  ықпал  ұстанымы  жағынан  педагогикалық  іс-əрекетке  дайындық  моделі 

қарастырылған. 

Педагогикалық  қызметке  психологиялық  дайындық  дегеніміз  эмоционалды, 

конгнитивтік  жəне  ұстанымдылық  негізінде  құрастырылған  үш  бағыттық  көрсеткіш  боп 

біріктірілген  тұрғалық қасиеттің пайда болуы деп анықталады.  

Кəсіби іс-əрекетке дайындықтың психологиялық негізін кəсіби маңызды қасиеттердің 

құрылымы,  тұлғалық-мотивациялық  топтамасы  (педагогикалық  қызметке  қатынасы)  осы 

іс-əрекет туралы ойы (білім, ақпарат) іс-əрекеттік басқаруы (шешім қабылдау, жоспарлау, 

бақылау) құрастырылады. 

Сонымен,кəсіби  іс-əрекетке  психологиялық  дайындық  дегеніміз  қүрделі  тұлғалық 

қасиеттің пайда болудепанықталады, ол келесі компоненттерден тұрады: кəсіби сана-сезім, 

құндылық  бағыттылықтар,  тұлғаның  кəсіби  маңызды  қасиеттері,  кəсіби  құзіреттілік,ішкі 

объективті  жəне  субъективті  психологиялық-акмеологиялықоның  нəтижеліқалыптасу 

факторларын  түсінуі,мамандықтың  беделін  түсінуі,ол  студенттің  санасында  кешенді 

біріктірілгенмотивтердің,  құндылықтардың,  мақсаттардың,  білімдердің,  дағдылардың, 

біліктердің  жəне  анықталған  тұлғалық  қасиеттердіңқосындысы,  бүтіндей  жүйелік 

құбылысжəне  бірімен  бірі  байланысқан  мотивациялық-құндылық  жəне  эмоционалды 

когнитивтік компоненттерінің болуын болжамдапкөрсетеді.  

 

жүктеу/скачать 7,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: