33.Ақуыз синтезінің кезеңдері. Оның 3 кезеңі бар:Иницияция,элонгация,терминация.
Иницияция . Трансляция басталу үшін алған инициаторлық кешен түзілуі қажет . Ол үшін ең алдымен а - РНҚ - ның 5 - трансляцияланбайтын учаскесі рибосоманың кіші бөлшегімен ( 18Ѕ рРНК ) байланысады . Бұл кезде инициаторлык кодон ( АУГ ) П - орталық деңгейінде орналасады . Әрі қарай инициаторлық кодонмен ( АУГ ) инициаторлық аа - т - РНҚ ( Мет - аа - тРНҚ , " " ) комплиментарлы байланысады . Ал , соңғысы үлкен бөлшектің П - орталығымен әрекеттесіп рибосоманың екі бөлшегінің біртұтас органеллаға жинақталуын қамтамасыз етеді . Сонымен қатар , трансляция иницияциясы үшін ГТФ және 3 иницияция факторлары - еİF - 1 , eİF - 2 , еİF - 3 , қажет . Ең алғаш еİF - 3 рибосоманың еркін кіші бөлшегіне қосылып , оның үлкен бөлшегімен күні бұрын байланысуын болдырмайды және онымен а - РНҚ - ның байланысуына көмектеседі . еİF - 2 факторы инициаторлық т РНҚ - ның ( метионин - т - РНҚ ) тиесілі аминқышқылымен ( метионин ) байланысуын қамтамасыз етеді . Бұл кешен ГТФ - пен де байланысқан . Содан кейін Мет - т - РНҚ оn орнына , - Сонымен , elF - 3 жане , elF - 2 рибосоманы тастап шытып кетеді . орталыкка орналасу барысында ГТФ - ГДФ - ға дейін гидролизденеді . Бұл кеше инициаторлық кешеннін түзелуі бір макроэнергиялык байланыстың үзілуі арқылы жүреді . ( ТТФ - ГДФ ) . Осы кезде белінетін болып табылады . энергия үдерістін кажетті бағытта жүруі үшін термодинамикалық стимул еİF - 1 факторы цитоплазмада еİF - 2 - ге кезекті ГТФ пен аа - т - РНК жалку аркылы оның жаңадан зарядталуына мүмкіндік береді .Осыдан кейін элонгация басталады.
Элонгация Элонгация ( пептидтік тізбектің ұзаруы ) . Ол кайталанып отыратын циклдык сипатқа ие , яғни әрбір кезекті аминқышқылының полипептид тізбегіне косылуы кайталанып отыратын ұксас құбылыстардан тұрады . Элонгация циклдарі 3 сатыдан тұрады . а ) аа - т - РНҚ байланысуы . Циклдын алғашқы сатысында рибосоманын бос А - орталығы а - РНК колонына комплиментарлы антикодоны бар кезекті аа - т - РНҚ - мен байланысады . Жалпы алғанда бұл инициаторлық аа - т РНК ның П - орталықпен байланысуы сияқты жүреді , яғни ГТФ молекуласы және 2 элонгация факторы ( ақуыр ) -EF - 1 EF - 1 , пайдаланылады . EF - 1 , факторы ГТФ - пен және рибосомаға енген кезекті яа - т РНК - мен қосылып кешен пайда етеді . Егер осы аа - т РНҚ - ның антикодоны А - орталыктагы а - РНҚ -ын кодонътна комплиментарлы болмаса , кешен бұл жерде тұрактамай , диффузия жолымен рибосоманы тастап шыгады . Ал егер , антикодон а - РНК кодонымен комплиментарлы болатын болса кешен ыдырап , онын аа - т - РНҚ - сы А - орталыкпен байланысады . ГТФ ГДФ - қа дейін гидролизденеді , ал соңғысы EF - 1 , факторымен бірге босанып шығады да әрі қарай рибосомадан тыс EF - 1s -пен бірге ГДФ - ны ГТФ - ra айналуына катынасады және ада - т - РНҚ - ның кезекті молекуласымен байланысады . б ) Пептидтік байланыстың түзілуі . Циклдың алғашқы сатысынан кейін рибосоманын П орталығында пептидил - т РНК , А - орталығында аа PHқ орналасқан . Олардың акцепторлык ұштары және аминқышқылдар калдыктары птф орталықта болады . Соңғысы , яғни птф орталық пептидилтрансфераза ферментінің қатынасуымен скі амонкышкылдар арасында пептидтік байланысты калыптастырады . ПТФ реакциясы натижесінде пептидил 1 аминқышқылына ұзарады , в )Транслокция. Циклдің 3-нші сатысында а-РнҚ жаңадан түзілген пептидил - т РНҚ - мен бірге бір кодонга солга карай жылжиды . Осының нәтижесінде П - орталықтағы аминқышқылы рибосомадан шыгып кетсе , А - орталықтағы пептидиш - т РНК П - орталыққа өтеді . А орталықта а - РНК - ның келесі колоны болады және кезектi aar РНҚ мен комплиментарлы байланысуға дайын . Транслокация сатысына ГТФ және транслоказа деп аталатын элонгация факторы ( EF - 2 ) катынасады . Осымен элонгацияның бір циклы аяқталып , келесі циклы басталады . Пептидтік тізбектің бір аминқышқылына ұзаруы үшін 2 ГТФ молекуласының энергиясы жұмсалады.