Монография Алматы, 2021 Қалибекұлы Толқын «Полилингва» баспасы Қазақстан республикасының білім
Қытай және қазақ тілдеріндегі сөз тіркесін талдаудың
жүктеу/скачать 6,28 Mb. Pdf көрінісі
|
казыргы кытай жане казак...TOLKYN KALIBEKULY TEKST
- Бұл бет үшін навигация:
- Сөйлем мүшелері бойынша талдау әдісі
| 1.6 Қытай және қазақ тілдеріндегі сөз тіркесін талдаудың
әдістері Қытайдың грамматика саласында ең үлкен 3 ғылыми айтыс болды: сөз таптары мәселесі, бастауыш пен толықтауыш мәселесі және сөйлемді талдау мәселесі. Сөз таптары мәселесі 1953 жылы басталып, 1954 жылы аяқталды. Бастауыш пен толықтауыш мәселесі 1955 жылы басталып, бір жылға дейін созылды. Сөйлемді талдау мәселесі 1981 жылы басталып, бір жылға жалғасты. Сөйлемді талдауда көтерілген басты мәселелер: сөйлем мүшелері бойынша талдау әдісі (句子成分 分析法 ) мен қос бөлшектер әдісінің (层次分析法) оңтайлы тұстары мен кемшіліктері т.б. Осы ғылыми айтыста көтерілген мәселелер «Қытай тіл-әдебиеті» журналының 1981 және 1982 жылғы сандарында жарияланды. Қытай тілінде ең жиі қолданылып жүрген сөйлем талдаудың екі түрлі әдісі бар: бірі ‒ сөйлем мүшелері бойынша талдау әдісі, екіншісі ‒ қос бөлшектер әдісі. Енді, бұл екеуіне тоқталайық. Сөйлем мүшелері бойынша талдау әдісі қытай тілінің дәстүрлі грамматикасында жиі қолданылады. Аталмыш әдісте сөз синтаксистік бірлік болып табылады да, сөйлем ішінде бір сөз (негізгі сөздер) бір мүше болады. Мысалы, ( 他 ) 的 朋友 [在北京大学] 学习 了〈 一年〉 汉语。 Оның досы Бейжің университетінде бір жыл қытай тілін оқыды. Қытай тіліндегі сөйлем мүшелерінің шартты белгілері: бастауыш , баяндауыш , толықтауыш , анықтауыш ( ) , пысықтауыш , толықтырғыш . Сөйлем мүшелерін талдау әдісінің оңтайлы тұстары мен кемшін жақтары: Оңтайлы тұстары: бұл әдіс сөйлем мүшелерінің арасындағы құрылымдық байланысты айқын көрсете алатындықтан, сөйлемнің мәнін түсінуге септігін тигізеді. Сондай-ақ, бұл әдіс арқылы жай сөйлемнің қрылымдық модельдерін айқындау оңай. Тіл оқыту әдістемесінде оның атқаратын маңызы өте зор. 80 Кемшін жақтары: 1) бұл әдісте тек сөздер ғана сөйлем мүшесі болады да, сөз тіркесі сөйлем мүшесі бола алмайды. Нәтижесінде сөз тіркесінің құрылымдық мүшелері (结构成分) мен сөйлемнің құрылымдық мүшелері (句子成 分 ) араласып кетеді де, құрылымдық қабаттар анық байқалмайды. Сондықтан сөйлемнің мағынасын түсіну қиын; 2) сөйлем тұрлаулы және тұрлаусыз мүше деп екіге бөлінеді. Сөйлемді талдағанда алдымен тұрлаулы мүшелер ізделеді, бұлар ‒ бастауыш пен баяндауыш. Бірақ кейде бастауыш пен баяндауыш арасындағы байланыс сөйлемнің нақтылы мазмұнын ашып бере алмайды. Мысалы, 他不是学生 Ол студент емес деген сөйлемнің алдымен тұрлаулы мүшелерін талдасақ, 他是学生 Ол студент болады да, сөйлемнің ішкі мағынасы өзгеріп кетеді; 3) бұл әдіс тек жай сөйлемді талдауға қолданылады, құрмалас сөйлем мен күрделі синтаксистік тұтастықты талдауға келмейді. жүктеу/скачать 6,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|