Монография Алматы, 2021 Қалибекұлы Толқын «Полилингва» баспасы Қазақстан республикасының білім

117
4) (M + N) + V үлгісі. Сан-мөлшер мағынасын білдіреді: 
事要一件一件地做
[shi yao yijian yijian di zuo] 
жұмысты бір-бірлеп істеу керек.
5) N + V, (P + O) + V үлгісі. Іс-қимылдың құралын білдіреді: 
电话联系
[dianhua lianxi] телефонмен сөйлесу, 
用铅笔写
[yong bi xie] қарындашпен жазу.
6) (P + O) + V, Adj + V үлгісі. Іс-қимылдың жасалу тәсілін (істелу 
жолын) және істің сапалық амалын білдіреді: 
凭本事赚钱
[ping benshi zhuanqian] өз өнерімен ақша табу, 
活生生地打死 
[huoshengsheng dе dasi] тірідей ұрып өлтіру, 
形象地解释 
[xingxiang dе jieshi] образды түрде түсіндіру.
7) (P + O) + V үлгісі. Іс-қимылдың мақсатын білдіреді: 
替他办事
[ti ta ban shi] ол үшін жұмыс бітіру, 
为人民服务
[wei renmin fuwu] 
халық үшін істеу (халыққа қызмет көрсету)
8) (P + O) + V үлгісі. Іс-қимылдың объектісін білдіреді: 
向他学习
[xiang ta xuexi] одан үйрену, 
给他看
[gei ta kan] оған көрсету.
9) V
(kc)
+ V үлгісі. Болжал мәнін білдіреді: 
大概有人
[dagai you ren] бәлкім біреу бар шығар, 
也许不知道
[yexu bu zhidao] мүмкін білмейтін де шығар.
10) (P + O) + V үлгісі. Бірлестік мағынаны білдіреді: 
跟他们谈
[gen tamen tan] олармен әңгімелесу, 
与他商量
[yu ta shangliang] онымен ақылдасу.
11) Жай-күйді білдіреді: 
慢慢地说
[manman dе shuo] ақырын айту, 
紧紧地抓住
[jinjin dе zhuazhu] қатты қысып ұстау.
12) Болымды немесе болымсыздық мағынаны білдіреді: 
一定去
[yiding qu] міндетті түрде бару, 
不看
[bu kan] көрмеу, 没睡觉[mei shuijiao] ұйықтамау,
2. Ad + Adj құрылымдық үлгілері.
1) V
(kc) 
+ Adj, Adj + Adj үлгісі.
а) мезгілдік мағынаны білдіреді: 
已经走了
[yijing zou le] әлде қашан кетіп қалды, 
快老了
[kuai lao le] қартаю (сөзбе-сөз: тез қартаю).

118
ә) күшейту мағынасын білдіреді: 
很难
[hen nan] өте қиын, 太老实[tai laoshi] өте жуас.
2) (P + O) + Adj және 比[bi] + O + Adj үлгісі.
Салыстыру, салғастыру мағынасын білдіреді: 
两米高
[liang mi gao] екі метр биік, 
五公斤重
[wu gongjin zhong] бес килограм ауыр, 
比他聪明
[bi ta congming] одан ақылды, 
比这儿好
[bi zher hao] бұл жерден жақсы.
比
[
bi
] + O + Adj үлгісі қазақ тіліндегі N + Adj үлгісімен сәйкес 
келеді.
Пысықтауыштық қатынастағы сөз тіркесінің синтаксистік қызметі:
Қытай тілі грамматикасының ерекшеліктерінің бірі – сөз тіркесі 
сөз сияқты сөйлем мүшесінің қызметін атқара алуы. 
1. Пысықтауыштық қатынастағы сөз тіркесі баяндауыштың 
қызметін жиі атқарады: 
今天天气很热
。Бүгін күн өте суық.
2. Пысықтауыштық қатынастағы сөз тіркесі анықтауыш қызметін 
атқарады: 
很多人在为他担心。
Көптеген адамдар ол үшін алаңдауда.
3. Пысықтауыштық қатынастағы сөз тіркесі сөйлемде толықтырғыштың 
қызметін де атқара алады. Толықтырғыш болғанда 
得
құрылымдық 
шылауы міндетті түрде жұмсалады: 
他走得特别快
。Ол өте тез жүреді. 
4. Пысықтауыштық қатынастағы сөз тіркесі сөйлемде бастауыш 
қызметін де атқарады:
不回来是对的。Қайтып келмегені дұрыс.
5. Пысықтауыштық қатынастағы сөз тіркесі сөйлемде пысықтауыш 
та бола алады. Бірақ пысықтауыштың міндетін атқаруы сирек кездеседі: 
我很清楚地听见了他的声音。 
Оның даусын ап-анық естідім.
6. Пысықтауыштық қатынастағы сөз тіркесінің сөйлемде 
толықтауыш қызметін атқаруы сирек болса да кездеседі. Бірақ 
шарты мынау: баяндауыш болатын сөздер кісінің армандау, сезіну 
мағыналарын білдіретін етістіктерден болуы керек: 
看到这场景，他觉得十分愉快
。
Мына көріністі көрген ол қатты қуанды.

119

жүктеу/скачать 6,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: