Монография Алматы, 2021 Қалибекұлы Толқын «Полилингва» баспасы Қазақстан республикасының білім
жүктеу/скачать 6,28 Mb. Pdf көрінісі
|
казыргы кытай жане казак...TOLKYN KALIBEKULY TEKST
- Бұл бет үшін навигация:
- (сеп) + S тәу
| тәу
немесе Pron 2 + S тәу моделі. а) меншіктілік мағынаны білдіреді: Айманның баласы; ә) туыстық қатынасты білдіреді: нағашымның інісі; б) даралау, нақтылау мағынасын білдіреді: ағаштың бұтағы. 2. N 2 + S тәу (N тәу ) моделі. Мұнда N 2 ‒ ілік септігінде келген, субстантивтенген сан есім, сын есім, есімдік болуы мүмкін. Олар бірінші және екінші сыңарды құрайтын сөздердің мағынасына қарай салыстыру, даралау, нақтылау, тәуелдеу мағыналарын береді. Мысалы, жақсының жақсысы, жақсының сөзі, екеудің дәптері, менің қызым. 3. Adv (сеп) + S тәу мезгілдік, оған тәуелді мағынаны береді: ертеңнің ісі, бүгіннің жұмысы. Қазақ тілінде матаса байланысқан сөз тіркестерінің екі сыңары да шылау, модаль сөз, көмекші есімдермен түйдектеліп келіп, күрделі сөз тіркестерін құрайды. Күрделі сөз тіркесі біздің зерттеу нысанымызға жатпайды. Қытай және қазақ тілдеріндегі анықтауыштық (атрибутивтік) қатынастағы сөз тіркестері байланысу тәсілдері жағынан бір-бірінен айырмашылықтары бар: 1) қытай тіліндегі анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестерінің құрамындағы сыңарлар екі түрлі жолмен: біріншісі ‒ орын тәртібі арқылы, екіншісі ‒ 的 шылауы арқылы байланысады; 2) қазақ тіліндегі анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестерінің құрамындағы сыңарлар қабыса және матаса (ілік және тәуелділік жалғаулар арқылы) байланысады. 的 шылауын кейде айтылады да, кейде айтылмай түсіп қалады, кейде тіпті оны айтуға да, айтпауға да болады. Мұның себебі, 的 жұмсалса, ол өзі жалғанған анықтауыштың анықтауыштық қызметін күшейтеді. Ал қазақ тілінде ілік жалғауы бірде айтылады, бірде айтылмай түсіп қалады. М.Балақаев ілік жалғауының төрт түрлі жағдайда түсіріліп айтылатындығын көрсетеді [117, 139 б.]. Қытай және қазақ тілдеріндегі анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестері құрылым жағынан да бір-бірінен айырмашылықтары бар: Қытай тіліндегі сөз тіркесінің құрылымдық моделдері: Pron+ S Pron + 的 + S S + S S + 的 + S (P + O) + S 134 Pron + M + S. Adj + S Adj + 的 + S V+ 的 + S Қазақ тіліндегі сөз тіркесінің құрылымдық моделдері: S + S Adj + S . Adj + Adj Adj + Adj жүктеу/скачать 6,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|