Монография Алматы, 2021 Қалибекұлы Толқын «Полилингва» баспасы Қазақстан республикасының білім
жүктеу/скачать 6,28 Mb. Pdf көрінісі
|
казыргы кытай жане казак...TOLKYN KALIBEKULY TEKST
| те); 或者[huozhe] не, немесе, не болмаса, я; 还是[haishi] я, әлде т.б.
Бұлар салаласа байланысқан сөз тіркестерінің құрамындағы сыңарларды байланыстырады. Қытай тіліндегі жалғаулықтар қолданылу жағынан ағылшын, орыс және қазақ тілдеріне ұқсамайтын өзгешеліктері бар. Мысалы, 同[tong], 与[yu], 及[ji] жалғаулықтары, әдетте, зат есімдерді, ал 并[bing], 并且[bingqie] жалғаулықтары, әдетте, етістіктерді, 而[er], 而且 [erqie] жалғаулықтары сын есім мен етістіктерді байланыстырады; 和 [he], 或[huo], 或者[huozhe] сияқты жалғаулықтар әр түрлі сөздерді байланыстыра алады. Қытай тілінде сөз тіркесін топтастыру күрделі де даулы мәселелер қатарына жатады. Бұл зерттеушілердің сөз тіркестерін топтастыруда ұстанған принциптерінің бірізді болмауымен байланысты болса керек. Қытай тілінде негізінен сөз тіркестерін топтастыруды мынадай ұстанымдар басшылыққа алынады: 1) құрылымына қарай бөлу; 2) функциясына қарай саралау; 3) сөз тіркесінің құрылымдық қабаттарының санына қай топтау; 4) мағыналарына қарай (бір мағыналы/көп мағыналы) жіктеу; 5) сөз тіркесі сыңарларының арасындағы байланыстың берік, әлсіз болуына қарай топтау. Қазақ тіл білімінде сөз тіркесінің түрлері басыңқы сыңардың қай сөз табынан болуына қарай ажыратылса, құрылымдық сипатына қарай дара/ күрделі деп бөлінеді. Ал грамматикалық қатынастың жалпы белгісіне қарай анықтауыштық, пысықтауыштық, толықтауыштық деп сараланады. Зерттеу жұмысында қытай тіліндегі сөз тіркестері құрылымдық сипатына қарай топтастырылды. Біздіңше, қытай тіліндегі сөз тіркесі ― синтаксистік 158 құрылым, әрі сөз сияқты сөйлем құраудың материалы. Сондықтан сөз тіркестерін топтастыру олардың ішкі құрылымдық байланыстары мен функциясына негізделуі керек. Қытай тіліндегі сөз тіркестерін талдаудың кең қолданылатын екі түрлі әдісіне сипаттама жасалып, олардың артықшылығы мен кемшін тұстары нақты тілдік деректерді талдау негізінде көрсетілді және қазақ тіліндегі сөз тіркестерін талдау әдістерімен салыстырылып, өзіндік ерекшеліктері айқындалды. Қытай тіліндегі предикативті сөз тіркестерінің өзіндік ерекшеліктері көрсетілді. Олар: байланысу тәсілінде ‒ орын тәртібі арқылы байланысады; функциясында ‒ сөйлемнің әр түрлі мүшесі бола алады; сөз тіркесі сыңарларының орны тұрақты ‒ бастауыш алдында, баяндауыш соңында тұрады. Мұндай тіркестердің соңында демеулік қосып айтылса немесе белгілі бір интонациямен айтылса сөйлемге айналады. Қытай тілінде S ( жүктеу/скачать 6,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|