Монография «Елтаным баспасы»
жүктеу/скачать 14,19 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Екі өкпесін қолына алып
| мұрнынан шаншылып
" жүру сүйемел сөзбен байланысы с ы р т қ ы л е к с и к а л ы қ с и н т а г м а т и к а- ғ а жатады. Фразеологиялық тұлғалардың өз ішінде тіркесу ерекшеліктеріне қарай і ш к і л е к с и к а л ы қ с и н т а г м а т и к а ғ а мысал: • Тұла бойын ашу құрсап, қолдары сіресіп, тістері шықырлап кетті. «Əттең, өзім…» Біреуге айтып, жонынан таспа тілдіріп алар ма еді? – деп күбірледі. Иə болмаса қасиетсіз сілімтік, ез сорлы- ны айғайлап, қайта шақырып алып, ит терісін басына қаптаса қайтеді?… (Ж.Самитұлы) Фразеологиялық синтагматика стилистика мəселелерімен де тығыз байланысты. Тұрақты тіркестердің стилистикалық сипаты олардың қолданылу прагматикасына байланысты. Мысалы: ЕКІ ӨКПЕСІН ҚОЛЫНА АЛЫП ЖҮГІРУ – асығу. Төменде келтірілген мысалдарда фразеологиялық мағына асығу сөзіне " зыту " ентігу етістіктерінің стилистикалық сипатына қарағанда экспрессия- сы жоғары. Бұл арада семантикалық компенсация емес, стилистикалық компенсацияның мəні зор. • Екі өкпесін қолына алып зытып бара жатқан серігіне зеңбірек оқтаушы əлдене деп айқайлады да, секем алғандай артына бұрылды. (Т.Ахтанов) • Төртінші күні Ордостан екі өкпесін қолына алып , ентігіп ша- барман топ алдында өліп жатқан Əміршісін көріп, аңырайып тұрып қалды. (Ə.Кекілбаев.) • Оқыс олжаға балаша қуанған Кəрекең екі өкпесін қолына алып , үйдегі Наршасына жетеді асығып. (Ə. Асқаров) • Екі өкпесін қолына алып көк тұмсыққа жетті-ау ақыры. (Ə. Кекілбаев). Қазақ тіл білімінде осы уақытқа дейін фразеологизмдердің құрамы бірліктердің ішкі құрылымы, олардың сөйлем мен сөз тіркесі құрылымына сəйкес келуі мен сəйкес келмеуі тұрғысынан зерттелініп келген-ді. Алай- да тілдік бірлік ретіндегі фразеологияның өзіндік нысанын анықтауда 199 жəне лексикалық, фразеологиялық бірліктердің байланыстарын орна- туда ішкі нақты құрылымдық байланыстардың маңыздылығын анықтау қажет. Бұл ретте басқа тіркес түрлерінен айырмашылығы бар, тұрақты тіркестрге тəн ерекшелігі бар конструкциялар жасалатынына назар ауда- рылуы керек. Фразеологиялық синтагматикада тіркесімділік пен оралым терминдерінің ара-жігін айрып алған жөн. жүктеу/скачать 14,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|