Монография «Елтаным баспасы»


лексикалық  •  семантикалық



Pdf көрінісі
бет66/162
Дата10.12.2023
өлшемі14,19 Mb.
#136035
түріМонография
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   162
Байланысты:
Монография «Елтаным баспасы»

лексикалық 
• 
семантикалық 
• 
лексика-семантикалық 
өзгерістерге түседі. Мұндай тұрақты тіркестер окказионал фра-
зеологизмдердің жасалу үлгісін көрсетеді. Айтушының лингвокре-
ативтік ойлау əсерінен тілдің əлеуеттік мүмкіндіктерін пайдалану 
мақсатында қалыптасқан, қолданыс өрісінде əбден тұрақталған фразео-
логизмдер семантикалық, прагмастилистикалық өзгерістерге ұшырайды. 
Фразеологизмдердің «стандарт» үлгілері сөйлеушінің бұрынғы қа-
рапайым прагматикалық интенциясы шеңберінен шығып, 
лексикалық, 
семантикалық, эмотивтік, бағалауыштық, компоненттік
деңгейде 
түрлі өзгерістерге ұшырайды. 
Окказионал фразеологизмдер – тыңдаушыға ерекше эмотивті əсер 
ететін тілдік бірліктер. Окказионалды фразеологизм өзінің тілдік про-
тотиптерімен деривациялық байланысқа түсетін фразеологиялық тұлға-
ның трансформациялануының түрлі тəсілдері арқылы жасалады. 
Сөйлеу жүйесінде белсенді қызмет атқаратын фразеологиялық 
тұлғалардың окказионалды пайда болу жолдары əрдайым ғалымдардың 
назарынан тыс қалмаған. Орыс тіл білімінде окказионал фразеологизм-
дер туралы ғалымдардың еңбектерінде (М.М. Копыленко, З.Д. Попова, 
А.В. Кунин, А.М. Мелерович, В.М. Мокиенко, В.Н. Телия, Н.Ф. Алефи-
ренко, А.В. Жуков, жəне т.б.) деривацияның түрлі тəсілдері мен амалда-
ры айқын сипатталған.


96
Лексикалық өзгеріс.
Мұнда фразеологиялық бірліктің мəні мен компоненттер құрамы 
сақталып, лексикалық бірліктегі бейнелілік өзгереді. Мысалы:
• 
Маратжанның
 жағасы жайлауда, етегі қыстауда
 еді. /С.Ə./
• 
Өзің жоқта үйіңе кіріп алып,
 жағамыз жайлау, төбеміз қыстау

отырмыз жайланып. /Ғ.Мүсір/.
• 
Ой, шатастырған құдай-ай, мен де сол сияқты шаруа бағып 
үйде тыныш жатсам, əуелден 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   162




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет