МС. Жайлауов физикалық химия мазмұНЫ

дайына байланысты көлем тұрақты. Ендеше, және

ішкі энергия өзгерісі ондағы жылуға тең, яғни системаға сырттан берілген жылудың бәрі тек сyистеманың ішкі энергиясын арттыруға жұмсалады. Мұндағы жылу () ішкі энергия V v өлшемі және бұл процесте ешбір жұмыс жүргізілуі мүмкін емес.

Адиабаталық процестегі (Q = 0) газдың үлғаю жүмысы темпе-ратура мен қысым өзгерген кезде жүреді. Мұнда көлем тұрақты, өзгеріссіз қалады. Газ сырттан, өзге системадан ешбір жылу ал-мағандықтан (Q= 0), адиабаталық процестегі система жүмысы ондағы идеал газдың ішкі энергиясы есебінен жүргізіледі, ал газ-дың өзі салқындайды. Жоғарыда келтірген идеал газ күйін сипат-тайтын теңдеуден (рҮ = RТ) идеал газдың ішкі энергиясы тек тем-ператураға тәуелді екені көрінеді. Осыны негіз етіп алғанда, сис-темадағы ішкі энергиянын өзгерісі U тұрақты көлем кезіндегі жылу сыйымдылығын (Су) температура өзгерісіне (T) көбейт-кенге тең. Сондықтан да адиабаталық процестегі газдың ұлғаюы кезінде температура төмендеп, система салқындайды. Мұндағы жұмысты жылу сыйымдылығы мен температура өзгерісі арқылы өрнектесек:

А = С_V(Т₁-Т₂) (27)

мұндағы Сү—тұрақты көлем кезіндегі газдың жылу сыйымдылы-ғы. Жылу сыйымдылығы (С)— заттың бірлік массасын 1 К-ге қыз-дыруға кеткен жылу мөлшері (өлшемі Дж/моль К)).Жылу сыйым-дылығы меншікті және молярлі деп бөлінеді.

Қыздыру не суыту жагдайына қарай жылу сыйымдылығы тұрақты көлемдегі (Су), тұрақты қысымдағы (С_р) деп қарастыры-лады.

Адиабаталық процесс 6-суреттегі ЕF" қисығымен көрсетіліп, оның жұмысы Ү1EFY2 ауданымен анықталады. Ал, осы процестегі жұмысты термодинамиканың бірінші заңы түрғысынан алып қа-растырсақ, осы жұмыстың ішкі энергияның өзгеруі есебінен жү-ретіні байқалады. Мұндай процестегі жұмыс пен ішкі энергия өз-герісі өзара тең және олардың абсолюттік мәні кері (A=-U) Идеал газ үшін:

33

-nC_vdT=pdV

C_v=()_v (29)

Және изобаралық процестер үшін

C_p=() (30)

Бұл теңдеудің екеуін де барлық агрегаттық күй және барлық заттар үшін қолдануға болады.