Мультимедиа технологиялар

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖƏНЕ ҒЫЛЫМ

МИНИСТРЛІГІ

Қ.И.СƏТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ

УНИВЕРСИТЕТІ

Ақпараттық жəне телекоммуникациялық технологиялар институты

Есептеу техника кафедрасы

А.О.Сағымбекова

МУЛЬТИМЕДИА ТЕХНОЛОГИЯЛАР

(5В100200 – «Ақпараттық қауіпсіздік жүйелері» мамандығы үшін)

Пəннің оқу-əдістемелік кешені

Алматы 2012

2

ҚҰРАСТЫРУШЫ:  А.О. Сағымбекова. Мультимедиа  технологиялар.

Пəннің оқу-əдістемелік кешені (5В100200 – «Ақпараттық қауіпсіздік жүйелері»

мамандығы үшін). –Алматы: Қ.И.Сəтбаев атындағы ҚазҰТУ, 2012. С.1-72

Аңдатпа (аннотация). Оқу-əдістемелік  кешен 5В100200 – «Ақпараттық

қауіпсіздік  жүйелері»  мамандықтарының  студенттері  үшін  «Мультимедиа

технологиялар» пəнінен  толық  əдістемелік  қамтаманы  қамтиды. Оқу-

əдістемелік  кешен  студенттерге динамикалық  көріністерді  құрудың  негізгі

принциптері  мен  оларды  қолдануды  үйретеді, мысалы: мультипликация,

презентациялар, жарнамалық  клиптер  жəне  мультимедиялық  оқыту  жүйелері;

стеганографиктік  жүйелерде  ақпаратты  жасыру  үшін  мультимедиалық

қосымшаларды қолдану мүмкіндігін үйретуді қамтамасыз етеді. Студенттердің

пəндік оқу-əдістемелік  кешені (СП  ОƏК) нақты  курстың  негізін  анықтайтын

құжат болып табылады. Оқу-əдістемелік кешен студенттерге пəнді оқу алында

беріледі  жəне  ол  пəннің  оқу  бағдарламасы (Syllabus), курстың  оқу  жоспары,

студенттерге  арналған  өзіндік  жұмыстар  бойынша  тапсырмалар  жүйесі, пəн

бойынша  есеп  беру  жұмыстарын  орындау  кестесі, өзіндік  бақылау  үшін  тест

тапсырмалары, жазбаша  жұмыс  тақырыптары  жəне  емтихан  сұрақтарының

тізімінен  тұрады. СП  ОƏК  дайындау  жəне  пайдалану  мынадай  міндеттерді

шешуге  бағытталуы  тиіс: нақты  мамандықтың  білім  бағдарламасындағы  оқу

пəнінің  орны  мен  рөлін  анықтау;  білім  бағдарламасын  пəнаралық  логикалық

байланыспен  іске  асыру; оқу  мерзімін  тақырып  жəне  оқу  сабақтарының  түрі

бойынша бөлу; студенттердің аудиториялық жəне аудиториядан тыс уақыттағы

өздік 

жұмыстарын 

ұйымдастыру; студенттердің 

танымдық 

жəне

шығармашылық жұмысын  белсендіру; оқу жəне зерттеу жұмыстарының өзара

байланысын қамтамасыз ету.

Нəтижелік жол (9 кесте, 10 сурет)

Пікір беруші: техн.ғыл.канд., доцент   Касимов А.О.

Қазақстан Республикасы Ғылым  жəне білім  министрлігімен 20__ жылғы

бекітілген типтік оқу бағдарламасы бойынша басылымға шығарылады

© Қ.И.Сəтбаев атындағы ҚазҰТУ, 2012

3

1 ПƏННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ  – SYLLABUS

1.1 Оқытушылар жөніндегі деректер:

Пəнді жүргізуші: Сағымбекова Ажар Орынғалиқызы,  «Есептеу техника»

кафедрасының аға оқытушысы.

Байланыс телефондары:  257-71-60

Кафедрада болу уақыты

ауд. 211 БОҒК, 9.00-18.00

1.2 Пəн жөніндегі деректер:

Аты   Мультимедиа технологиялар

Кредиттер саны  2 (екі)

Өткізетін орны  Қ.И.Сəтбаев атындағы ҚазҰТУ аудиториялары

1-кесте

Оқу жоспарынан көшірме

Аптадағы академиялық сағаттар

Курс

Семестр

Кредиттер

Дəрістер Зертх.сабақтар

СОӨЖ 

СӨЖ 

Барлығы

Бақылау

формасы

1

2

3

4

5

6

7

8

9

2

4

2

1

1

2

2

6

Емтихан

1.3 Алдыңғы 

реквизит: «Мультимедиа 

технологиялар» пəні

«Информатика», «Ақпарат теориясы» пəндерінде алынған білімге негізделеді.

1.4 Кейінгі  реквизиттер:    «Мультимедиа  технологиялар» пəнін  оқу

барысында  алынатын  білім  мен  машықтар  дипломдық  жобалау  кезінде

қолданылады.

1.5 Қысқаша түсінік

Пəнді  оқыту  мақсаты. «Мультимедиа  технологиялар» пəнін  оқытудың

мақсаты

динамикалық  көріністерді  құру  принциптерін  үйрену  жəне  оларды

мультипликацияда, презентацияларды, жарнамалық 

клиптерді 

жəне

мультимедиялық  оқыту  жүйелерін  құруда  қолдану; мультимедиялық

объектілерді  стеганографиялық  жүйелерде  ақпаратты  жасыру  мақсатымен

қолдану болып табылады.

Пəнді оқыту міндеттері. Пəнді оқытудың міндеттері мультимедиа өнімін

құрудың  кезеңдері  мен  технологиясын, мультимедианың  құру  құралдары  мен

компоненттерін, замануи 

мультимедиа 

технологияларын 

үйрену,

стеганографиялық  жүйелерде  мультимедиа  технологияларын  қолдануды

үйрену болып табылады.

4

1.6 Тапсырмалардың тізімі мен түрлері

2 кесте

Тапсырмалар түрі мен оларды орындау мерзімі

Бақылау

түрлері

Жұмыстар

түрлері

Жұмыс тақырыбы

Ұсынылатын

əдебиеттерге сілтеме

Тапсыру

мерзімі

Ағымдық

бақылау

ЗЖ1

Кадрлық  анимация. Қозғалыс

анимациясы

3[4-6], 7

1 апта

Ағымдық

бақылау

ӨЖ1

Көріністерді

автоматтандырылған 

түрде

енгізу: сканерлеу, цифрлық

фото, бейнеқатардан  көріністі

белгілеу жəне т.б

1[31-40], 2[97-106],

3[12-20], 6[12-15]

2 апта

Ағымдық

бақылау

ЗЖ2

Траектория  бойынша  қозғалыс

анимациясы. Ендірілген  клип.

Дыбыс

1[54-63], 3[20-21],

6[75-80]

3 апта

Ағымдық

бақылау

ӨЖ6

Бір  түс  жүйесінен  екіншісіне

ауыстыру

1[41-44], 2[105-111],

3[12-20], 6[35-41]

4 апта

Ағымдық

бақылау

ЗЖ3

Форма анимациясы

1[40-44], 2[8-13],

4[40-50]

5 апта

Ағымдық

бақылау

ӨЖ8

Мультимедиа презентацияларды

өткізу технологиясы

1[31-40], 2[97-106],

3[12-20]

6[12-15]

6 апта

Ағымдық

бақылау

ЗЖ4

Үшөлшемді объектілерді құру

3[12-20]

7 апта

Аралық

бақылау

АБ1

1 модуль  бойынша  бақылау

жұмысы

8 апта

Ағымдық

бақылау

ӨЖ10

MPEG-4- тің аудио-,

бейнежүйесі жəне оның жүйелік

бөліктері

3[7-10], 3[42-44],

6[23-29], 7

9 апта

Ағымдық

бақылау

ЗЖ5

Үшөлшемді 

объектілердің

анимациясы

3[25-28, 33-35], 6[130-

141]

10 апта

Ағымдық

бақылау

ӨЖ12

MPEG-4-тегі IPR

идентификациясы жəне қорғау

3[25-28, 33-35], 6[130-

141]

11 апта

Ағымдық

бақылау

ЗЖ6

Графикалық контейнерлерді

жəне аудиоконтейнерлерді

қолданатын

стегокомплекстердің жұмыс

істеу принциптері оқу

1[97-119], 2[162-193],

6[23-29]

12 апта

Ағымдық

бақылау

ӨЖ15

Мультимедиа жəне  Internet

3[61-69]

13 апта

Ағымдық

бақылау

ЗЖ7

Графикалық көріністерде

ақпаратты жасыру

3[61-69]

14 апта

Аралық

бақылау

АБ2

2 модуль  бойынша  бақылау

жұмысы

15 апта

Қорытынд

ы бақылау

Емтихан

5

1.7 Əдебиеттер тізімі

Негізгі əдебиеттер

1. Воген Т. Мультимедиа. /Пер. с англ. - Минск: "Попурри", 1997.

2. Основы  компьютерной  стеганографии: Учеб.пособие  для  вузов/ А.В.

Аграновский, П.Н. Девянин, Р.А.Хади, А.В.Черемушкин – М.: Радио  и  связь,

2003

3. Тверезовский  Д. И.;Macromedia Flash MX 2004.Самоучитель – М.:

Издательский дом «Вильямс», 2005

4. Бондаренко  С. В., Бондаренко  М. Ю. 3ds Max 8. библиотека

пользователя – СПБ.: Питер, 2006

Қосымша əдебиеттер

1. Рош Уинн Л. Библия мультимедиа - Киев: DiaSoft ,1998.

2. Дронов В. А.;Macromedia Flash MX. Экспресс-курс – Санкт-Петербург:

БХВ-Петербург,2003

3. Мэрдок Келли Л. 3ds Мах 8. Библия пользователя.: Пер. с  англ. - М.:

Издательский дом «Вильямс» , 2006

1.8 Білімді бақылау жəне бағалау

Қ.И.Сəтбаев атындағы Қазақ Ұлттық техникалық университетінде барлық

курстар  жəне  барлық  пəндер  бойынша  оқытудың  несиелік  технологиясында

студенттердің  білімдерін  рейтингілік  бақылау  қолданылады. Білімді  бағалау

жөніндегі мағлұматтар пайыздық-рейтингілік түрде көрсетіледі.

Барлық пəндер үшін бақылаудың мынадай түрлері орнатылған: ағымдық

бақылау, аралық бақылау, қорытынды бақылау.

Ағымдық  бақылау  түрлеріне  мыналар  жатады: бақылау  жұмыстары,

рефераттар, семестрлік  тапсырмалар, зертханалық  жұмыстарды  орындау  жəне

т.б.

Қорытынды  бақылауға  емтихан  жатады. Қорытынды  бақылаудың  түріне

байланысты  мынадай  бақылау  түрлері (пайыздық  көрсеткіште) қолданылады

(3-кесте).

3 кесте

Бақылау түрлеріне қарай рейтингтік пайыздарды бөлу

Қорытынды бақылау түрі

Бақылау түрлері

Пайыздар

Қорытынды бақылау

100

Аралық бақылау

100

Емтихан

Ағымдық бақылау

100

Ағымдық  бақылаудың  нəтижелерін  өткізу  мерзімі  пəн  бойынша  оқу

процесінің күнтізбелік кестесімен белгіленеді (4-кесте). Ағымдық бақылау саны

пəннің  оқу-əдістемелік  кешенінде  көрсетілген  пəннің  мазмұнымен  жəне  оның

көлемімен анықталады.

6

4-кесте

«Мультимедиа  технологиялар» пəні  бойынша  барлық  бақылау

түрлерін өткізудің күнтізбелік кестесі

Апта

1  2 3 4  5 6 7 8  9 10 11 12 13 14 15

Бақылаудың

апталық саны

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Бақылау

түрлері

З

Ж

1

Ө

Ж

1

З

Ж

2

Ө

Ж

6

З

Ж

3

Ө

Ж

8

З

Ж

4

АБ

1

З

Ж

5

Ө

Ж

10

З

Ж

6

Ө

Ж

12

З

Ж

7

Ө

Ж

15

АБ

2

Бақылау  түрлері: ЗЖ-зертханалық  жұмыс; Б-бақылау  жұмысы; ӨЖ - өзіндік  жұмыс; АБ-

аралық бақылау;

Пəннің қорытынды бағасы шкала бойынша  (5-кесте) анықталады.

5-кесте

Студенттердің білімдерін бағалау

Баға

Əріптік эквивалент 

Рейтингілік балл (%)

Балл

А

95-100

4

Өте жақсы

А-

90-94

3,67

В+

85-89

3,33

В

80-84

3,0

Жақсы

В-

75-79

2,67

С+

70-74

2,33

С

65-69

2,0

С-

60-64

1,67

D+

55-59

1,33

Қанағаттанарлық

D

50-54

1,0

Қанағаттанарлықсыз

F

0-49

0

Модуль  жəне  аралық  аттестация  бойынша  өткізілетін  бақылау

сұрақтарының тізімі

1-модуль бойынша өткізілетін бақылау сұрақтарының тізімі

1.Мультимедиа мүмкіндіктері?

2. Мультимедиа  технологияда  құрылған  өнімді  қолданудың  негізгі

мақсаттары ?

3. Мультимедианың  аппаратты  жəне  бағдарламалық  жағын  не

қамтамасыз етеді ?

4. Мультимедианы өндіру құралдары түсінігіне не кіреді?

5. Мультимедианың техникалық құралдарына не жатады?

6. Мультимедианың  бағдарламалық  құралдарына не жатады?

7. Графикалық редакторларды орнату жəне ерекшелігі ?

8. Редакторлар қасиетінде қандай күйге келтірулері орнатылады?

9. Кітапханаға жаңа клипті қалай қосуға болады?

10. Flash –ке  траектория  бойынша  қозғалыс  анимациясын  қалай  құруға

7

болады?

11. Салынған клип деген не жəне ол қалай құрылады?

12. Оқиғалық жəне ағындық дыбыс деген не?

13. Деформациялау түрленуі деген не жəне олар қашан қолданылады?

14. Гипермəтін деген не?

15. Дыбыстың қандай негізгі сипаттамаларын білесіз жəне дыбысты жазу

кезіндегі ақпаратты қайта құру əдісі?

2-ші модуль бойынша бақылау сұрақтары:

1. Түстік модель деген не ?

2. Растрлық графиканың векторлықтан айырмашылығы ?

3. Графикалық файлдар форматтарының негізгі  айырмашылықтары?

4. Орындау тəсілі бойынша анимация түрлері?

5. Құру тəсілі бойынша анимация түрлері?

6. Ауани шындық түсінігі деген не?

7. Ауани шындықтың негізгі ерекшелігі?

8. Ауани шындықтың техникалық ерешеліктері?

9. Мультимедиа-ақпараттық  жүйелерді  құру  процесі  қандай  фазаларды

қосады?

10. Мультимедиа дамуының ерекше перспективалық бағыттарына   мысал

келтіру

11. Компьютерлік стеганография дамуының негізгі кезеңдері?

12. Стеганография, контейнер, хабарлама, кілт, стеганографиялық  жүйе

түсініктері қалай анықталынады?

13. Стеганографиялық жүйенің жалпы сұлбасының негізгі элементтері?

14. Ақпаратты жасыру əдісі қалай салаланады?

15. Аудиоконтейнерлердің  стеганографиялық  талдауының  əдістерінің

айырмашылығы неде?

Аралық аттестация өткізуге дайындық сұрақтары:

1. Мультимедиа мүмкіндіктері?

2. Мультимедиа  технологияда  құрылған  өнімді  қолданудың  негізгі

мақсаттары?

3. Мультимедианың  аппаратты  жəне  бағдарламалық  жағын  не

қамтамасыз етеді?

4. Графикалық редакторларды орнату жəне ерекшелігі ?

5. Гипермəтін деген не?

6. Түстік модель деген не ?

7. Растрлық графиканың векторлықтан айырмашылығы ?

8. Графикалық файлдар форматтарының негізгі  айырмашылықтары?

9. Орындау тəсілі бойынша анимация түрлері?

10. Ауани шындықтың техникалық ерешеліктері?

11. Бағдарламалық  құралдар  көмегімен  мультимедиалық  өнімді  құру

кезеңдері?

12. Стеганографиялық жүйенің жалпы сұлбасының негізгі элементтері?

8

13. Форматты 

жəне 

форматты 

емес 

əдістердің 

бір-бірінен

айырмашылығы?

14. Компьютерлік  стеганографияның  форматты  емес  əдістерінің  негізгі

түрлері жəне олар қалай сипатталады?

15. Графикалық  суреттің  палитра  контейнерінде  ақпаратты  жасырудың

қандай əдістері қолданылады?

1.9 Курстың саясаты мен процедурасы

Студенттер  сабаққа  міндетті  түрде  қатысулары  қажет. Егер  студент

сабаққа  келмесе (себепті  немесе  себепсіз  жағдайларға  байланысты), онда  ол

оқудан  тыс  түрде  жіберіп  алған  сабағын  тапсырады. Алдыңғы  зертханалық

жұмысты  тапсырғаннан  кейін  ғана  студенттерге  келесі  зертханалық  жұмысты

орындауға  тапсырма  беріледі. Қорытынды  бақылауды  тапсыру  үшін  студент

алдымен барлық бақылау түрлерін тапсырып болуы қажет.

2 НЕГІЗГІ ТАРАТЫЛАТЫН МАТЕРИАЛДАР МАЗМҰНЫ

2.1 Курстың тақырыптық жоспары

6 кесте

Курстың тақырыптық жоспары

Академиялық сағаттар саны

Тақырып атаулары

Дəріс

Зертх.

сабақ

СОӨЖ  СӨЖ

1

2

3

4

5

6

1  Мультимедианың негізгі түсініктері, мүмкіндіктері

жəне мақсаттары.

1

2

2

2 Мультимедианың  компоненттері  мен  əзірлеу

құралдары.

1

2

2

3  Программалық жабдықтарға шолу.

1

2

2

4  Macromedia Flash ортасы. Негізгі  түсініктер,

интерфейс элементтері.

1

2

2

2

5  Macromedia Flash ортасы. Анимацияны  құру

құралдары.

1

2

2

2

6  3D Studio Max. Негізгі  түсініктер, интерфейс

элементтері, объектілермен  жұмыс  Объектілерді

құру, деформация модификаторлары.

1

2

2

2

7  Мəтіндік ақпарат. Дыбыс.

1

2

2

2

8  Графика. Статикалық графика.

1

2

2

2

9  Динамикалық графикалық объектілер.

1

2

2

2

10 Виртуалды нақтылық.

1

2

2

11 Мультимедиа/гипермедиа  өнімді  құру  кезеңдері

мен технологиясы.

1

2

2

12 Замануи мультимеда технологиялар.

1

2

2

13 Стеганографияның 

негізгі 

түсініктері 

мен

анықтамалары.

1

2

2

14 Стеганографияда ақпаратты жасыру əдістері.

1

3

2

2

9

1

2

3

4

5

6

15 Мультмедиа-контейнерлеріне  стегоанализ  жасау

əдістері.

1

2

2

 

Барлығы 

(сағат)

15

15

30

30

2.2 Дəрістік сабақ конспектілері

Дəріс 1. Мультимедианың  негізгі  түсініктері, мүмкіндіктері  жəне

мақсаттары

'Мультимедиа' (multimedia') сөзі ағылшын тілінен аударғанда екі сөзден,

яғни 'көп' жəне 'делдал, тəсіл, жабдықтар, үйлескен  əсер  ету' сөзінен

құралған.Сөйтіп, мультимедиа  терминін 'əсер  етудің  көптеген  тəсілі' ретінде

аударуға  да  болады; шындығында  мультимедиа  түсінігі  сақтаудың  көптеген

əртүрлі  тəсілін  тұспалдау  жəне  дыбысты  қалпына  ақпаратты  көрсету, сурет,

жанасу  жəне  адамның  сезу  мүшелеріне  т.б. əсер  ету, яғни  мультимедиа-

жүйелер (ММЖ) өңдеу  жүйенің  мəні  жəне  мультимедиа-деректерді  көрсету

(ММД).

Ақпараттық толтыруларды (контент, contents) ажырату керек жəне ММЖ

бағдарламалық  қамтаманы (ММЖ  қиын  алгоритмделетін  дизайн  қыры

бағдарламалық  қамтаманы  өңдеудің  технологиясына  мəжбүрлеп  қосылған ).

ММд-ның негізгі түрлері: мəтін, графика, анимация, дыбыс, жанасу түйсіктері.

ММД-ны мыналарға шартты түрде бөлуге болады: анықтамалық, оқу, ойындық,

басқарушылық.

Мультимедиа  сенсорлық  ақпаратты  максимальды  түрде  адамға  жақын

қалыпта көрсету технологиясы болып табылады жəне екі қыры бар – аппаратты

жəне бағдарламалық (сезім мүшелері арқылы қол жетімді) .

Мультимеди  технологиясы – қолданушыға  əртүрлі  формалардың

əрекеттесу  кезіндегі  ақпаратты  көрсету  мүмкіндігі (мəтін, графика, анимация,

дыбыс, видео)  интерактивті режимде.

Мультимедиа-өнімдерді  бірнеше  категорияларға  бөлуге  болады,

тұтынушылардың қандай топтарға бағытталғанын көруге болады.

90-шы  жылдардан  бастап  мультимедиа  құралдары  дамыды, жəне

қалыптасты,  XXI ғасырдың  басында  жаңа  өнімдердің  негізі  жəне  қызметі

ретінде, яғни  мыналар  болды: электрондық  кітаптар  жəне  газеттер, оқытудың

жаңа  технологиялары, видеоконференциялар, графикалық  дизайнның  құралы,

дауыстық  жəне  видеопошта. Компьютерлік  қолданбаларда  мультимедиа

құралдарын  қолдану  жаңа  микропроцессорларды  өңдеуде  жəне  өндіруде  жəне

деректерді сақтаудың жүйесінде өрлеудiң арқасында болуы мүмкін.

 Компьютер  қолданушысы  батырманы  басу  арқылы  экранды  текстпен

толтыруы  мүмкін; басқасын  басып, текстілік  деректермен  байланысты

видеоақпараттарды  шақыра  алады; келесі  батырманы  басқанда  музыкалық

фрагмент шырқалады.

Технологияның 

сөзсіз 

құндылығы 

жəне 

ерекшелігі 

келесі

мультимедианың мүмкіндіктері болып табылады, ақпаратты көрсетуде белсенді

қолданылады:

10

- бір иеленушіде  əртүрлі ақпараттың үлкен көлемін сақтау мүмкіндігі;

- суреттің экранында үлкейту мүмкіндігі  немесе оның  ерекше қызықты

үзіндісі, суретті  сапасын  сақтау  кезінде (талдап  тексеру). Бұл  əсіресе  өнер

туындысының  презентациясы үшін маңызды  жəне  бірден  бір  тарихи  құжаттар

үшін;

- суретті салыстыру мүмкіндігі жəне оны ғылыми-зерттеу немесе үйрену

мақсатпен əртүрлі бағдарламалық құралдармен өңдеу;

- алып  жүруші  суретті  мəтіндік  немесе  басқа  визуальды  мəліметте

"ыстық  сөздер (облыстары)"  белгілеу  мүмкіндігі, анықтамалық  немесе  кез

келген  басқа  анықтамалықты  тез  алуды  жүзеге  асыру(сонымен  қатар,

визуальды) ақпаратты (гипермəтін технологиясы жəне гипермедиа);

- үздіксіз музыкалдық немесе кез келген басқа аудио алып жүруді жүзеге

асыру  мүмкіндігі, статистикалық  немесе  динамикалық  визуальды  қатарға

сəйкес келетін;

- видеофрагменттерді  фильмдерден  қолдану  мүмкіндігі, видеожазбалар

жəне т.б. "стоп-кадр" функциялары, видеожазбаларды кадр бойынша "ақтару";

- диск  мазмұнына  деректер  қорын  қосу  мүмкіндігі, образдарды  өңдеу

əдістемелігі, анимациялар (мысалға, картинаның 

туындысы 

туралы

графикалық  анимациялық  демонстрацияның  геометриялық  құрылымының

туындысының əңгімесін жалғастыру ) жəне т.б.

- Internet ғаламдық желіге қосылу мүмкіндігі;

- əртүрлі  қосымшалармен  жұмыс  жасау  мүмкіндіктері(мəтіндік,

графикалық жəне дыбыстық редакторлармен, картографикалық ақпараттармен);

- жеке "галереяларды" ұсынылған өнімде ақпаратты құру мүмкіндігі;

- "өтілген  жолды  есте  сақтау " мүмкіндігі  жəне  қызықты  экрандық

"бетте" "белгілерді"  құру ;

- өнімнің  барлық  құрамын  автоматтық  көру ("слайд-шоу") мүмкіндігі

немесе  өнім  бойынша  анимацияланған  жəне  дыбыстандырылған "жол

көрсеткiшi"("қолданушының  нұсқамасын  айтатын  жəне  көрсететін"); өнім

құрамына ойын ақпараттық құрамымен кешендерін қосу;

- "еркін" навигацияның  ақпарат  бойынша  жəне  незізгі  менюден  шығуы

мүмкіндігі(iрiлендiрiлген  мазмұн), толық  кіріспесіне  немесе  бағдарламадан

өнімнің кез келген нүктесіне.

Мультимедиа технологияда құрылған өнімді қолданудың негізгі мақсаты

болып:

- Популяризаторлығы  жəне  ойнататын (DVD үй  кітапханалары  сапасы

ретінде өнер немесе əдебиет бойынша қолданылады).

- Ғылыми – ағартушылық  немесе  бiлiм  беретiн (əдістемелік  оқу

құралдары сапасы ретінде қолданылады ).

- Ғылыми-зерттеушілік, музейлер  жəне  архивтерде  жəне  т.б. (өте

жетілген сақтаушылардың бiрі ретiнде қолданылады жəне мəлiмет "қоймалар").

Дəріптеуші  мақсат. Осы  мақсатпен  мультимедиа  өнімдерін  кең  түрде

қолдану  күмəнге  душар  болмайды, əсіресе  дəріптеушілік  жарнаманың

эквиваленті болды. Бəріне белгілі таратушыны жəне бағдарламалық қамтаманы

(DVD-ROMa)  қарапайым  қолдану  өнiмнiң  мультимедиалық  сипатын  əлі  де

11

толық қамтамасыз етпейді, соған қарамастан, көрсетiлген жұмыстардың түрлi-

түстiгі гуманитарлық облыстардағы қазiргi қоғамдық санасының бейнесі екенін

мақұлдауға дəл келедi.

Ғылыми – ағартуышылық немесе оқытушылық мақсат:

- нарықтық өнімдерден төтенше қатал талдауды таңдау жолымен жүзеге

асыруы, яғни  тиісті  курстар  шеңберіне  сəйкес  қолданылуы  мүмкін. Практика

көрсеткендей, таңдау  тапсырмасы  өте  күрделі, тек  кейбір  дайын  өнімдер  ғана

сабақ  берiлетiн  курстардiң  тақырыбына  сəйкес  келуі  мүмкін  жəне

ақиқаттықтың  жоғары  талаптарына, қайта  көрсетуге  болатын  жəне

материалдың  толықтығы, ереже  бойынша, олар  оқытушылармен  көрсетіледі.

Бұл  өнімдерді  құрғанда  ұсынылатын  облыстарда  қажетті  білімдері  бар "пəн

оқытушылары" қатыспайды.Ал  мультимедиалық  өнімдерді  құруда техникалық

персоналмен  жұмыс  істеуге  талпынатын  кейбір  авторлар, осы  компьютерлік

жанрдың  ерекшелігін  жəне  компьютер  экранында  көрсетілген ақпаратты

қабылдаудың психологиясын нашар біледі.

- Мультимедиалық  өнімді  оқу  курстарының  жəне  пəндерінің  сəйкес

мақсаттары мен тапсырмаларын оқытушылармен өңдеу.

Ғылыми-зерттеуші  мақсаттар.Таза  ғылыми  өңдеулерде  өнімдерде

қолданылатын, мультимедиа  технологияларында  құрылған  бағдарламалық

қамтама  шынымен  де  белсенді  қолданылады. Бірақ  бұл  технология  ғылыми

іздеулердің  шарттары  мен  процесін,  жобалайтын  таныстыруды  процесстiң

динамикалық  дамытуын  қанағаттандырбауы  мүмкін, себебі  ол  өзгертуге

мүмкіндік  бермейтін  бiр  моменттi күйді  немесе  жеткен  нəтиженi бекiтедi.

Мұндай жағдайда, берілген құралдар тек зерттеу қорытындыларының жариялау

кезеңінде  қолданылуы мүмкін, "қатты" үйреншiктi полиграфиялық  шығарулар

орнына  біз  мультимедиа  өнімдерді  аламыз. Өте  анық  жəне  автоматты  еске

түсiрiлетiн облыс, ғылыми-зерттеуші  облыста  мультимедиа  өнімдерді  қолдану

– бұл  электронды  архивтер  жəне  кітапханалар – қорлар  топтамасын  жəне

экспонаттарды, олардың  тізімін  жасау  жəне  ғылыми  түсіндірмелерді

құжаттандыру  үшін,   "сақтандыру  көшірмелерін" сақтау, іздеу  жəне  сақтау

автоматизациясы, қорлардың  мекенжайларының  деректерді  сақтау  үшін,

мұражай  деректер  қорына  қатынас  құруды  қамтамасыз  ету,  электронды

көшірмелерімен ғалымдардың жұмысты ұйымдастыруы.

Мультимедиа  технологиясын  арнайы  аппартты  жəне  бағдарламалық

құралдар құрайды.

Мультимедианың аппаратты жағы  тура  көрсетілген  тптің ақпараттарына

қатынас  құруды  қамтамасыз  етеді  жəне  стандартты  құралдар  түрінде

ұсынылады – видеоадаптер, мониторлар, қатты  дисктердің  дисководы  жəне

DVD-ROM ерiксiз  келтiрулері, дыбыстық  карталар  мен  арнайы  құралдармен,

мысалы, көзілдіріктер мен ауани шындықтың дулығалары жəне т.б.

Мультимедианың  бағдарламалық  жағы  таза  қолданбалыға (қосымшалар,

қолданушыға ақпаратты белгілі бір түрде көрсету), арнайыға (мультимедиалық

қосымшаларды құру үшін бағдарламалық құралдар), жəне жүйелік (ОЖ нақты

құрамдас бөлігі, мультимдиалық мүмкіндіктердің арнайы-бағытталған қолдауы

үшін ) болып бөлінеді.

12

Мультимедиа  компьютерді  қолданудың  белгілі  шеңберіндегі  ең  жасы

болып  табылады, жəне  əлі  күнге  дейін  дамудың  бастапқы  кезеңіне  жақын

орналасқан  болып  табылады. Тарихи  жағынан, алғашқыда  компьютерлер

ерекше  ұйымдасқан  ақпаратты  өңдеу  үшін  өндірілді, бірақ  деректер

мультимедиасының  көпшілігі  сандық  түрде  қиын  көрсетiлген  жəне  қиын

өңделген (үлкен  жадтың  көлемдерiн  жəне  өңдеу  үшін  процессорлар  қуатын

қажет етеді).

Нəтижесінде  мультимедиа  ақпараттарды  кəсіби  құру  жəне  өңдеу  осы

күнге  дейін  бағалы  тұратын  жəне  бəріне  қол  жетпейтін  процедура  болып

табылады. Мультимедианың  ары  қарай  дамуы  əсер  құралдарының  қажеттi

кеңейту  күрделiлiктерімен  қиындатылған – мысалы, əлі  күнге  дейін  механизм

дəмі жəне иісі туралы сұрақтар, осы əсерлерді мультимедианың құралдарының

қару-жарақ  қоймасына  қосу  мүмкіндіктерін  не  шығарады  деген  сұрақтары

шешілмеді.

Мультимедиалық  технологиялар  көптеген  адамның  қызмет  ортасында –

жұмысқа қабылдау кезінде, оқыту жəне мамандық дəрежелеуді жұмыс орнында

көтеру, құжат  айналымы, мультимедиалық  байланыстар  құралдарында,

мектептік-мектепке  дейінгі  білім  алуда, мультимедиалық  деректер  қорының

ұйымдастыруында, медицинада, бизнес  ортасындағы  телеконференцияларда,

ауани жүйені құру кезінде, немесе альтернативті шындық кезінде қолданылады