Н. А. Казбеков, Н. А. Казбекова, Р. М. Садвакасова, Е. Ж. Аубакиров
жүктеу/скачать 157,54 Kb.
|
Учебное пособ.Мәдениеттану 2020г.
- Бұл бет үшін навигация:
- Құрманғазы, Тәттімбет, Жаяу Мұса музыкалық шығармашылығы
| Абай Құнанбаев (1845-1904) тұмасы Семей облысынаң.Алғашқы білімін үйде молдада алғаннан кейін, Абай Семей имамы Ахмет-Ризаның медресесіне жіберілді.Алайда, Абайға қаладағы ілімді аяқтамай, әкесі оны ауылға қайтарды және ру басшысының сот қызметіне және болашақ әкімшілік қызметіне даярлай бастады[50, б. 535]. Абай өз бетінше халық поэзиялық шығармашылығын, шығыс ақындары мен орыс классикалық әдебиетін зерттеді. 40 жасында ол «Жаз» өлеңін жазады, осы уақыттан бастап оның барлық өмірі шығармашылыққа толы болады. Ол өлеңдер, «Қара сөздер» (немесе «сөз кітабы»), «Ескендір», «Масгуд», «Әзім туралы ертегі» поэмалары жазды.
Абайдың данышпандығы қазақ мәдениетінде алдыңғы жылдардағы ауызша шығармашылықтың тамаша үлгілерімен дайындалды. Өнер оның көптеген зерттеулерінің мәні болды. «Рухани қасиеттер – адам өміріндегі ең бастысы» дейді Абай. «Гаклия» («Қара сөздер») прозалық шығармасында. Өз халқының экономикалық, қоғамдық және мәдени даму жолын ұлы ақын-гуманист Абай Құнанбаев ағартуда, білім беруде және алдыңғы қатарлы демократиялық орыс мәдениетін игеруде және ол арқылы жалпыадамзаттық мәдениетті көрді. «Ең бастысы - орыс ғылымын үйрену – ғылым, білім, молшылық, өнер-мұның барлығы орыс тілінде. Ақауды болдырмау және жақсылыққа жету үшін орыс тілі мен орыс мәдениетін білу қажет...» - деп жазды Абай [52]. Сондықтан ол ұлы орыс жазушыларының шығармалары – И. А. Крылов, А. С. Пушкин, М. Ю. Лермонтовтың аудармалары бойынша жұмыс істеді. Абай бүкілхалықтық игілік туралы армандай отырып, қоғамды өзгерту жолдары туралы сұрақ қойған кезде ағартушылар деңгейінде қалды, реформалар, бірінші кезекте, ағарту және ғылым, нағыз құрылысты өзгертуге қабілетті деп есептеді. Құрманғазы, Тәттімбет, Жаяу Мұса музыкалық шығармашылығы. Қазақ музыкалық өнерінің дамуында Құрманғазы, Сағырбай-ұлы, Дәулеткерей, Шығай-ұлы, Тәттімбет, Біржан-сал, Қожағұл-ұлы, Жаяу Мұса Байжан-ұлы және т.б. көрнекті із қалдырған. Олардың бірі-Құрманғазы. Құрманғазы өмірі мәселесі әлі күнге дейін ашық күйінде қалып отыр. Дина Нұрпейісова мен оның басқа да шәкірттерінің айтуынша, ол 1818-1889 жж. өмір сүрді [53]. Суретшінің ерте жетілуі туралы Ақжелен жанрында жасалған «Бас Ақжелен», «ұзақ Ақжелен» күйлері және Құрманғазы жауһарының бірі «Балбырауын» күйлері айғақтайды. Қазақ даласында ерекше өткір әлеуметтік қайшылықтар (Исатай Тайманов пен Махамбет Өтемісовтің басшылығымен халық көтерілісі) анықталған кезде оның наразылығы, дүниетанымы, азаматтық ұстанымның қалыптасуы болды. Бұл тарихи оқиғалар мен олардың салдары Құрманғазы шығармашылығына үлкен әсер етті («кішкентай», «Адай», «Ертен кетем», «Тұрмеден қашқан» күйлері). Құрманғазының шығармашылық өмірбаянының айтулы оқиғасы күйші Дәулеткерей Шығаевпен кездесуі болды. «Күй жәрмеңкесі» деп А. Қ. Жұбанов белгілі музыканттардың кездесуін атады. Осы ойды екі күйшінің шығармашылығы, олардың бір тақырыптағы туындылары растайды. «Бұлбұлдын қорғыры», «жігер» және т. б. – өзіндік сайыс немесе музыкалық идеялармен алмасу. «Көбік шашқан» («Бушующий вал») күйі тамаша композитордың туындысының шыңы деп санауға болады. Құрманғазы жылдарының баурайында көптеген домбырашы – шәкірттер қоршауда, ол ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүр бойынша күй қазынасын және орындаушылық өнердің барлық қырларын береді. "Құрманғазы мектебі" туылды, оның жетекші өкілдері Дина Нұрпейісова, Мәмен, Көкбала, Ерғали Ещанов және т.б. болды. жүктеу/скачать 157,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|