Н. Жиенбаева р. К. Eekm a fa m beto ba а. Ж. Сыздык. Баева е. И. Б0Лшекбаева

Баланы жеке тулга рет1нде калыптасуына отбасында анасы, экес1, эжес
1
, 
атасы, 
aпa-ciI^лiлepi, 
бауырлары 
ыкпал 
eтeдi. 
Элеуметт]к 
тэж
1
рибен
1 
калыптастыру айналадагы ересектерд1ц баламен xiKeaefi карым-катынасында 
журед!.
Бала нэресте кез1нде, ягни б1реуд1ц кемепнс1з журе алмайтын, сейлей 
алмайтын шагында баланьщ коршаган ортамен байланысы пкелей анасы 
аркылы журпзшед!, ал анасыньщ касында болмаган жандайда балада 
психологиялык ацау пайда болуы мумюн.
Bip жасында немесе кей{н1рек бала журе бастаган кез!нде онын 
элеуметт1к дамуы да езгере бастайды, нактырак баланьщ танымдык кабшет! 
кушейед!, бала коршаган органы белсенд! турде уйрене бастайды. Кейде 
баланьщ шектен тыс белсендЫг! ата-ананы 
1
^атты кажытуы мумк1н, осындай 
жагдайларда ата-ана баласына айкайлау немесе шапалащтен тартып ж1беру1 де 
гажап емес, алайда бул ic баланьщ ата- анадан алшактауын, жэне де ерте 
жетш1п кету1не себеп болады.
Бул жаста ата-аналарга жуктелет1н жауапкершш
1
к - балаларга арнап 
Kayincis орта куру, жылжымалы ойыншыктар, мысалы жуг1рш ойнауына 
арналган улкен доп, сонымен катар Hxepin ойнай алатын эртурл! машиналар, 
шыгармашылык жэне тапкырлык кабшеттерш дамытуга арналган xypni 
курастыргыштар алып беру.
Баланьщ элеуметгену процес! ол сойлеуд! менгергеннен бастап кенейе 
тусед!. Сойлеуд! менгеру баланьщ элеуметг1к жатдайын взгертед!, бала тым 
бтм кум ар болып, ересектерге турл! сурактарды кеп кояды - бул процес 
баланьщ тэуелс1з болуга талпынуы деп аталады. «Мен 0з1м» деген свзд! - бала 
жш кайталауды унатады. Кептеген жагдайда ата-аналар баланьщ 6ip 
беткейлйше ашуланады, буньщ нэтижес! баланьщ акьшына жэне кещл-куйше 
Kepi 
эсер1н типзед1.Бул жастагы элеуметтенуд1н б1рден-б1р рол! элеуметгк- 
релд1к ойындар болып табылады.
Баланьщ элеуметт1к тэж1рибен1 менгеру! ересектерд1н К0мепнс1з езд1г1нен 
пайда болуы мумкш екенш атап эту керек, б1рак бул он нэтиже бермейд!. Ата- 
аналар уш1н элеуметгенд1руд1 максатты жэне педагогикалык жагынан сауатты 
турде уйымдастыру керек.
Баланы элеуметгенд1ру процес! оте узак, онын жеткпг! кеб!несе баланы 
элеуметтенд!руд!н стратегияльщ жоспарына байланысты. Стратегиялык жоспар 
мынадай кызмет турлерш камти алады:
Баланьщ танысуы:
- когамдагы этика нормалары мен ережелер!мен;
- ересектердщ кызмет!мен;
- ес!мд!ктер мен жануарлардыц ем!р!;
- уй жануарлары;
- кекошстермен, жем!стермен;
- Халыктык мерекелер;
- угымдармен; Отан, ауыл, кала, кеше, уй, бак, алан, сарай, коттедж;
- угымдармен: отбасы, туыстар, балабакша, достар, ужым;
59

- ауылдагы жэне каладагы адамдардьщ кызмепмен.
Баланы элеуметтенд1руд!Ц жалпы мазмуны, атап айтканда, балаиыи 
элеуметок ем1р нормаларын мецгеру1н камтиды. Конактарды калай кабылдау 
KepeKxiri, 
когамдык ортада ез1н калай устау жэне устелге 
калай отыру 
KepeKxiriH, 
хехниканы калай пайдалану, ыдыс, жеке гигиенаны сактау керек 
екенд1пн бшу1, когамда кабылданхан кагидалар жэне ережелермен ханысу, 
телефонмен сейлесуд1н ережелер!, хуысхарына, курдасхарына сыйлыкхар 
жасау, хуган кун1мен, мерекемен куттьщхау сиякхы карым~кахынас болып 
хабылады.
Балалардын когамдык ержелермен жэне эхикех формаларымен ханысуы 
олардыц кундел1кх1 ем1рге хез бей1мделу1н1ц он нэхижел1н керсетед!. Ягни ез 
орхасында укыпхы болуы, кез-келген жерге сэйкес 

жүктеу/скачать 8,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: