Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова

25 

 

Ақпараттық рөлдер: 

«Ақпарат қабылдаушы» рөлі. 

Ақпарат таратушының рөлі. 

Уәкілдің рөлі. Осы сала  мәселелері бойынша сарапшы. 

Шешім қабылдауға байланысты рөлдер: 

 Кәсіпкер  рөлі.  Жетілдірудің  алуан  түрлі  жобаларын  жасай-

ды және бақылайды. 

Тәртіп  бұзушылықты  жоюшы  рөлі.  Маңызды  шешімдер  ке-

зінде іс-әрекетті реттеуге жауапты адам. 

Ресурстарды таратушының рөлі. 

Келіссөз жүргізуші адам рөлі. 

Г.  Минцберг  бойынша  бұл  рөлдерді  жүзеге  асыру  тәсілі 

дегеніміз – басқару іс-әрекеті процесінің мазмұны. 

Басқару  іс-әрекетін  талдауға  дименсионалдық  тәсіл.  Бұл 

тәсілді  Г.  Юкл  жасаған.  Ол  басқару  іс-әрекетін  талдау  бірлігі 

үшін  «менеджерлік  мінез-құлықты  өлшеуді»  (дименсияны) 

қабылдауды  ұсынды.  Басқару  іс-әрекеті    бірқатар  дименсия-

лардан тұрады: 

1) 

тәртіпке деген ынта; 

2) 

жұмысқа қолдау көрсету; 

3) 

мәселені шешу; 

4) 

мақсат қою; 

5) 

рөлді (орнын) түсіндіру; 

6) 

тиімділікке зейін аудару; 

7) 

жоспарлау; 

8) 

үйлестік; 

9) 

автономия (дербестік) беру;  

10)  әзірлік; 

11)  ынталандыру; 

12)  зейін аудару; 

13)  шешім қабылдауға қатысу; 

14)  қолдау; 

15)  марапаттауды түрлендіру мүмкіндігі; 

16)  қарым-қатынасқа ықпал ету; 

17)  уәкілеттік; 

18)  ақпарат тарату; 

19)  кикілжіңдерді басқару. 

26 

 

Бұл  тәсіл  аса  бөлшектенгеніне  қарамастан,  басқару  іс-әре-

кетінің мазмұны жөнінде барынша толықтай түсінік береді. 

Басқару  іс-әрекетін  нормативтік  тұрғыдан  талдау.  Бұл 

басқа  іс-әрекеттерге  қатынасы  бойынша  қосымша  ретінде  қол-

данылады  және  оларды  жүзеге  асыру  әдістерінің  бірі  болып 

табылады. Мұндағының негізгісі – іс-әрекеттің нормативтік ма-

құлданған  тәсілі  ұғымы  (ІHMT).  Кәсіби  іс-әрекет  теориясында 

ІHMТ  іс-әрекетті  орындаудың  қорытылған  және  нұсқаулық-

тармен бекітілген тәсілі ретінде анықталады. 

 Нормативтік  талдау  екі  кезеңнен  тұрады:  1)  ІHMT  мазмұ-

нын  қызметтік  міндеттер  мен  оларды  орындау  талаптары  тұр-

ғысынан  талдау;  2)  іс-әрекеттің  нормативтік  және  жеке  тәсіл-

дерінің  алшақтауын  талдау.  Соңында  осы  екі  кезеңнің  нәти-

желері қорытылады және талданады. 

 Басқару  іс-әрекетін  функционалдық  талдау.  «Әкімшілік 

мектеп»  саласында  пайда  болғаннан  бастап  бүгінгі  күнге  дейін 

басқару  іс-әрекетінің  табиғатын  түсінуде  және  оны  қарастыру-

да  айқын  басымдықта.  А.  Файоль  еңбектерінде,  сондай-ақ  аме-

рикалық  менеджмент  мектебінде  қазіргі  кезде  осы  іс-әрекет- 

ті  қарастыру  нормасы  пайда  болған,  функционалдық  талдау- 

дың  негіздері  тұжырымдалды.  Дидактикалық  әдебиеттерде 

басқару  іс-әрекетін  талдау  –  басқарудың  негізгі  функцияларын 

ашу негізінде (жоспарлау, мотивация, мақсат қою, т.б.) келтірі-

леді. 

Басқару  іс-әрекетін  зерттеудің  басты  психологиялық  бағыт-

тары  негізгі  қызметтерімен  тікелей  қарым-қатынаста  болады. 

Мысалы,  басқаруда  шешімдерді  қабылдау  психологиясы, 

жетекшіні  мотивациялау  психологиясы,  т.б.  Бұл  тұрғыдан  іс-

әрекетті  талдаудың  бастысы  –  жекелеген  басқару  қызметтері 

қарастырылатын  «бірліктерді  талдау»  мәселесі  шешіледі.  Бұл 

бірліктер  кешенді,  мазмұнға  бай  және  қосымша  мүшелеуді 

талап  етеді.  Басқару  іс-әрекеті  күрделі  және  кешенді  болған-

дықтан,  оның  бірліктері  қарапайым  бола  алмайды.  Сондықтан 

теория  мен  тәжірибедегі  функционалдық  талдау  әлдеқайда 

конструктивтік болып шығады. 

жүктеу/скачать 1,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: