«Наука и образование в современных реалиях»

267 
 
-  бірін  толықтырып  отырады.  Бір  жағынан  дайындықтың  бҧл  тҥрлері  ойын 
ерекшелігіне  тәуелді,  екінші  жағынан  жас  гимнастикашының  жарыстағы 
әрекетінің  шынайы  мҥмкіндіктерін  анықтайды.  Сондай-ақ,  ойыншының 
гимнастика  дайындығының  жеткілікті  жоғары  деңгейі  психологиялық 
тҧрғыдан  маңызды  болып  табылатынын  атап  айту  қажет,  атап  айтқанда: 
кҥресте  сенімділік  береді,  қиын  жағдайларда  ӛте  жоғары  ерік  сапасын 
кӛрсетуге  мҥмкіндік  береді.Жас  гимнастикашының  қызмет  мҥмкіндіктері 
оның  гимнастика  дайындығының  негізін  қҧрайды.  Оның  даму  деңгейі 
спорттық жҧмыс қабілетін яғни ойыншының тҧрақты даму ҥшін жеткілікті, 
ҧзақ  уақыт  барысында  ӛзіне  арнайы  ерекше  жҧмысты  атқару  қабілетінде 
нақты кӛрінеді. 
 Жҧмыс  қабілеті  ең  алдымен  ағзаның  биохимиялық  табиғаты  бойынша 
екі бӛлек интегративтік қасиеттері - аэробтың және анаэробтық ӛнімділіктен 
кӛрінеді (яғни, бҧлшықеттің оттегімен толық немесе жеткіліксіз қамтылуы). 
Жекелеген  кезеңдерде  жаттықтыруды  қҧруда  гимнастика  жаттығуларының 
спортшы ағзасының қызметтік дамуына әсер ету деңгейін ескеру қажет. 
Күшті 
тәрбиелеу. 
Заманауй 
атлетикалық 
жас 
гимнастика 
ойыншылардың кҥш қабілетіне жоғары талаптар қояды, ол белгілі мӛлшерде 
секіру  биіктігмен,  тҥрлі  амалдалды  орындау  шапшаңдығымен,  ауысу 
жылдамдығымен  және  ептілік  пен  тӛзімділікті  кӛрсетуде  ҥлкен 
маңыздылығымен  анықталады.  Ойын  әрекетінде  осы  гимнастика  сапалары 
жас  гимнастика  ойынының  дҧрыс  әдістеріне  лайық  белгілі  бір  қимыл 
дағдысы 
шеңберінде, 
қимыл 
шапшаңдығымен 
ҥйлестіріліп 
кӛрінеді.Бҧлшықет кҥштерін кӛрсету шарттары мен сипатына қарай ӛзіндік 
кҥш  қабілетін  ажыратқан  жан  (тҧрмыс  жағдайында  және  баяу  қимылда). 
Жас гимнастикада жылдамдық - кҥш қабілеті маңызды орын алады. Биылғы 
мәліметтер  бойынша  Жас  гимнастикашыларды  дайындау  бастапқы 
кездеңдеріндегі 70% қимылы жылдамдық - кҥш сипатында болады. Алайда 
қорғаныс  тҧрысында,  допты  тартып  алуда  және  басқа  қатты  қимылдарда 
едәуір  табанды  кҥш  қажет.  Сондықтан ойыншының  кҥш  дайындығы  жан  - 
жақты болып, әрі бҧлшықет кҥшін тҥрлі тәртіпте дамытуы қажет. Бҧлшықет 
кҥшінің  маңызды  тҥрі  аз  уақыт  ішінде  шартпен  қатаң  қадағаланатын 
спорттық  жаттығуларды  немесе  ойын  әрекетін  ҥлкен  кҥшті  кӛрсету 
қабілетін  бейнелейтін  қуатты  кҥш  болып  табылады.  Кҥштің  бҧл  тҥрін  жас 
гимнастикашылар  секіруде,  тез  топ  жаруда,  қуатты  ҧзақ  доп  беруде  іске 
асырады. 
«Абсолюттік» және «қатыстық» кҥш ҧғымы бар. Абсолюттік кҥш - бҧл адам 
ӛз  салмағына  қатыссыз  қандайда  бір  қимылды  кӛрсететін  шамалық  кҥш. 
Қатыстық  -  бҧл  ойыншының  гимнастика  салмағына  1  кг-  нан  келетін  кҥш 
шамасы, яғни 
   
 
Қатыстық кҥші=
салмагы
оз
куш
Абсолюттік
 
Жас  гимнастикашының  қимыл  әрекетін  қамтамасыз  ететін  бҧлшықет 
кҥші 
қимылдың 
биомеханикалық 
сипаттамасынан 
барынша 
ірі 

268 
 
бҧлшықеттерінің  жҧмыстарын  қарастыратын  иінтірек  ҧзындығы  және 
бҧлшықет  жҧмысын  дамытуы  мҥмкін  қысым  шамасына  байланысты 
болады. 
Қысым 
кӛлемі 
бҧлшықеттің 
физикалық 
қызметімен, 
қимыл 
бірліктерінің белгілі бір саның жҧмысқа ендірумен, бҧлшықетке жіберілетін 
жҥйке  импульсінің  жиілігінен  және  жҧмысқа  қатысатын  барлық  қимыл 
бірліктерінің кҥшін жҧптастыру деңгейімен анықталады. 
 Жас  гимнастикашының  кҥш  қабілетін  тәрбиелеу  мына  бағытта  болуы 
тиіс: 
-  Бҧлшықеттің абсолюттік деңгейін ҧстап тҧру мен дамыту; 
-  ең қысқа мерзімде кҥшті барынша кӛрсету; 
-   жҧмыс  кҥшін  қимылдың  белгілі  бір  бӛлігінде  шоғырландыра  білуді 
қалыптастыру; 
-  бір  қимылдан  келесі  қимылға  кӛшуде  жоғарғы  кҥш  кӛрсету  қабілетін 
жақсарту. 
Ағзаға әсері бойынша кҥшті дамытатын барлық жаттығуларды ойыншы 
гимнастикасінің ҥлкен бҧлшықет топтарының кӛпшілігін дамытуға арналған 
глобальдық және нақты қимылға қатысатын жҧмысшы бҧлшықет топтарын 
дамытуға бағытталған локальдық деп бӛлуге болады. 
Штангамен  және  де  басқа  тартулармен  жаттықтығуларды  мақсатты 
таңдаудың мына ережелері ҧсынылады: 
-  жылдамдық  -  кҥш  қабілетін  дамыту  ҥшін  жоғары  мӛлшері  45% 
салмақтағы  штангамен  жоғары  екпіндегі  жаттығуларды  орындау, 
қайталау саны - 8-12; 
-  ӛз кҥші қабілетін дамыту ҥшін шектіктен 70-85 %-ға тең салмақпен баяу 
ырғақта  4-6  рет  жаттығуларды  қайталау,  жаттығу  босаңсытуға  арналған 
қысқа мерзімдік ҥзіліспен жасалады; 
-  кҥш  тӛзімділігін  дамыту  ҥшін  орташа  екпінде  «  бас  тартқанға  дейін» 
демалыссыз, ӛз салмақпен қатарын 25-50 рет қайталайды. 
 Жаттықтыру  әс  -  тәжірибесінде  жарылғыш  кҥшті  дамыту  ҥшін 
ӛзгермелі  жылдамдық  тәртібіндегі  тӛмендегі  жаттығуларды  кеңінен 
қолданады:  ауыр  тығыздалған  допты  ҧзаққа  аяқпен  тебу  және  итеру, 
тартылу,  әріптесін  кеңестік  алаңында  белгіленген  сызықтан  ығыстыру 
немесе  тҥсіру,  қарсылас  қолынан  жопты  тартып  алу,  еркін  кҥрес  пен 
самбоның элементері. 
 Жас  гимнастикашыларды  дайындау  бастапқы  кездеңдеріндегі  кешенді 
жылдамдық  -  кҥш  қасиеттерінің  бірі  секіргіштік  болып  табылады,  яғни 
секіре  доп  салуды  қалқан  астында  допты  сараптауда,  тартысты  доп 
салуларды, т.б. орындағанда барынша жоғары секіру қабілеті . 
 Секіргіштікті кӛрсетудің ерекше қасиеттері мыналар: 
-  секірудің шапшаңдығы мен дер кезінде орындалуы; 
-  тік қалыпта орнынан немесе қысқа ҥдеуден секіруді орындау; 
-  қолды жоғары кӛтеріп, секіруді орындау; 
-  кҥш  сынасу  жағдайында,  секіруді  бірнеше  рет  қайталау  (топтама 
секірулері); 

269 
 
-  ӛз гимнастикасын тірексіз жағдайда басқару; 
-  қону дәлдігі және кенеттен басқа қимылдарға дайын болу. 
 Жас  гимнастикашыларда  секіргіштікті  дамытудың  негізгі  қҧралдары 
орнынан және қысқа екпінмен жоғарыға немесе ҧзындыққа тҥрлі секірулер, 
секіру  топтамалары,  гимнастикалық  жабдықтар  арқылы  секіру,  Сондай-ақ, 
серпілумен орындалатын тҥрлі жаттығулар болып табылады. 
 

жүктеу/скачать 2,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: