ОҚЫТУ-ЖАТТЫҒУ ТОБЫНДА ФУТБОЛ

55 
 
тапсырмалардың  биік  деңгеінен  шыға  білу  және  жаттығу  ҥрдісін  
ҧйымдастыру  спорттағы  биік  жетістік  болса,  резерв  жҥйесін  дайындауда, 
...... деңгейде болуы шарт. 
Әдістемелік  іргелесуге  қолайлы  жер,  жаттығу  бағдарламасында, 
бастапқы жағдайдың бағасын назарда ҧстау, сонымен қатар ӛтпелі бағаның 
даму ҥрдісінің жҥйесі. 
Қолданылып    жҥрген  жҥйе  15  –  16  жастағы  қақпашылардың  жарыс 
кезеңіндегі  дайындығы,  қозғалыс  санасының  едәуір    деңгейін  кӛтеру 
жҧмыстары    ештеңені  қамтамасыз  ете  алмайды,  мәселен  батапқы 
жылдамдық, жарыс кҥші және кҥші. Бҧл жағдайда 
шапшандық  тӛзімділігінің  ӛсуі  айқындалды,  осының  бәрі  жаттығудың 
спецификалық  әсерінің  байланысы    соншалықты  емес,  жас  организімнің 
қалыптасуына міндеттті организм жҥйесі. 
Келісіліп  қалыптасқан  пікір,  психофизикалық  кҥш  –  қуат 
футболшыларды  дайындық  кезеңінде  қамтамасыз      етіп  отыруы  міндетті.  
Жарыс ккезеңіндегі негізгі міндеті жиналған әлеуетті кҥш – қуатты сақтау.. 
Спорт резервтерін дайындау жҥйесі қозғалыс қабілетінің жеңілдірілуі 
–  ең  бастапқы  жылдың  цикл  кезеңдерінен  бағынышсыз  болуы  шарт. 
Бӛлімдегі 
қақапашыларды 
дайындау 
Венгр 
мамандарының 
монографиясында Ягюш Палфайдың редакторлығымен.  
Әділетті  екерімді  жаттығу  стандартында  жасӛспірім  және  жас 
қақпашылардың  физикалық  дайындығы  басым  болады.  Кейін  ол 
қақапашылардың  есейген  кезде  сенім  іскер  болуына  әсері  тиеді,  жан  – 
жақты оқып ізденгеннен гӛрі жоғары физикалық дайындық, соғҧрлым ойын 
кезінде  технико  -  тактикалық    тәжірибені  қалыптастырады.  Футбол 
мамандары  жас  ойыншылардың    жарыс  қызметін  ӛз  мақсатының  жетістігі 
деп  санамайтынын  жиі  айтады,  керісінше  спортшысын  маңызды  кӛрнекі  
қҧралы деп қараған дҧрыс дейді. 
Осы  кезеңде  (уақытта)  15  –  16  жаста  әлем  чимпионаты  және 
футболдан Европа чемпионаттары ӛткізіледі, себебі әр уақыта дайындықты, 
технико  –  тактикалық    жетістікті,  футболға  келер  жас  орнын    (смена) 
жҧмысшыларды анықтайды. 
Жалпыға  белгілі  топ  және    командалық    жаттығулар  ҧйымдастыру 
салмағының  негізгі  футболдағы  алаң    ойыншылары  қалыбы    болып 
табылады.  Жеке  дайындық  және  жекеленген  әдістемелер  жаттығуы 
мағынасы жҧмыс объемын бере алмайды. 
Берілген  ҥйлесу  мінез  және  қақпашылар  дайындығы  педагогикалық 
бақылаумен  келісіліп    жҥргізілген,  жас  қақпашылардың  жаттығуы  ережеге 
сай,  барлық  команда  және  топ  футболшыларымен  ӛткізіледі  және 
қақпашылық бағыттары жоқ. 
Стандартық схема қҧрылымы оқу  – жаттығу сабақтарында, футболда 
келесі:  алдымен  барлық  ойыншылар.  Сонымен  қатар  қақпашылар,  жҥгіру 
қимылын  жасайды,  жалпы  шынығу  жаттығуларын    орындайды,  бірнеше 
секіру,  және  жылдамдық  жҧмыстарын  атқарады.  Соңынан  бапкер 

56 
 
футболшыларды  топтарға  бӛледі.  Қақпашылар  жан  –  жаққа  тарап  кетіп 
допты аяқтарымен теуіп бір – біріне қолдарымен лақтырады. 
Алаң  футболшыларының  жаттығуын  ҧйымдастырған  соң,  бапкер 
қақпашыларға  оралады.  10  -  15  минуаттан  соң    алаң  ойыншыларына 
қақпашылар  да  араласады.  Жаттығудың  аяғында  бапкер  ойыншыларды 
қақпашылардың  жаттығуына  қосады.  Алаңда  жаттығу  жасап  әбден 
шаршаған  футболшылар енді қақпаға енжар қарай бастайды, ӛйткені олар 
алаңда жаттығып жатқан кезде қақпашылар қақпа бос қарап тҧрады. Ал алаң 
футболшылары  қақпаға  соққан  доптары  тура  тимей,  қақпашылардың 
ренжулеріне  қарай  теріс  кеткен  доптарды  дҧрыстап  тебе  алмай 
шаршағандықтарын білдіреді. Қақпаға кейде 2 – 3 доп тебілсе кӛп уақытқа 
дейін ҥзіліс болып, доптар  қақпаға тимей кеткен жағдайлар болады. Жалпы 
қақпашылардың жаттығу кезіңдегі  уақыт салмағы 30 минут 2 -2,5 сағаттың 
орнына. 
Міне  осындай  жаттығу  қҧрылымы  ӛзінің  қажетті  нәтижесін  бере 
алмайды.  Сондықтан  қақпашының  жаттығуы  оның  жарыс  кезеңіндегі 
қызметіне  әсерін  тигізе  алмайды,  бҧл  туралы  бірнеше  рет  айтылған 
қақпашысының дайындығы жарыс қызметінің  негіздерімен теңесе алмайды, 
ол  қҧралдармен  физикалық  дайындық  спортшылардың  және  негізін  іске 
асыра алмайды. 
Осыдан  барып  алғашқы  кезектегі  сабақтың  қҧрылым  бағасы 
дайындық  деңгейінің  қандай  да  болмасын  қақпашыға  қажет  жаттығу 
бағдарламасының элементі болып табылады. 
Егер  тексеру  қорытынды  дайындықтың  аяғына  қарай  тексерілуін 
болса,  онда  дайындықтың  ӛте  тӛмен  екенін  қақпашылардың    қозғалыс 
сапасына  қарай  байқауға  болады.  Сонымен  қатар  спортшының  жҧмысына 
белсенділігі,  шапшандық  –  кҥш  санаса  қақпашылардың    жарыс  
қызметіндегі кӛзтартарлық рӛлі алдыңғы қатарда болар еді. 
Жоғары да айырылған кӛрсетілген тактілерге қарай отырып біз барлық 
резервтердің  шапшаң  –  кҥштілік  қабілеттерінің  дамуын  ......  жоспарланған 
мӛлшерде  әр  тҥрлі  салмақта  эксперименталдық  кезеңде  кҥш  тәрбиесіне 
және  жылдамдық  –  кҥш  қабілетіне,  арнаулы  және  қолданумен  жалпы 
дайындық қҧралы. 
Топ  осы  сҧрақ  бойынша  спортшылардың  жаттығу  жҥйесінде  спорт 
шылардың  жаттығу  жҥйесінде  спорт  ойын  тҥрлері  және  футболшылар, 
жҥйрік,  соңғы  он  жылдың  кӛлемінде  маңызды  кӛңіл  қойып  отырды.  Кӛп 
сандық  мӛлшерде  теориялық  және  әдістемелік  жҧмыстар  орындалады.  Бҧл 
жҧмыстар  қалыптасқан  принциптерді  зерттеуде  қолдануға  болатынына 
мҥмкіндік берді. 
Бәрінен  бҧрын  біз  кҥш  жаттығуларын  қолдану  принциптерінде  кҥш 
жаттығуының қызықтырарлығының ӛскенін бірден байқадық, ӛйткені даму 
кҥші  бҧынғыдай  20%  емес  жалпы  қарапайым  жаттығуда  айналма 
әдістемеден  70  - 80  %  жҧмысы.  Бҧған  жету  ҥшін  қосымша  жаттығулар, әр 
уақытта  дайындық  сандарын  қайталап  отыру.  Басқаша  жолдары  болуы 
мҥмкін – ауырлатудың кӛбеюі жақын келмеуден жақын келуге, содан кейін 

57 
 
кішірейуі  барлық  сандардың  жиі  қайталануынан.  Осы  принцип    келесі 
сҧлбаның  (схема)  логикасын  жазады:  сыртқы  салмақ,  салмақ  реакциясы, 
жағдайы  (шаршауы)  –  жҧмыс  қабілетінің  тӛмендеуі  реакцияның  қарсы 
жауабының қалыптасуы. 
Сонымен  әр  тҥрлі  шығармашылық  ізденістерді  айтып  отыру  қажет, 
спортшылық кӛптеген нәтижелі дайындықта жетілу жолдары жиі ізденістің 
қажет  екенін  айтады.  Әдістемелік  жолдары  қолдану,  максималды  кҥшті 
қажет  етеді,  сондықтан  осындай  6  -12  диапозонда  қайталап  жҧмысты  іске  
асыруды,  дамыту  ережесін,  нәтижелі  қызмет  қҧралын  жарылыс  кҥшінің 
(спортшы)-  футболшылардың  олардың  шапшаң  –  кҥш  тӛзімділігін, 
реактивті  бейімділігін  бҧлшық  ет  аппараты,  механикалық  энергиясына 
қызмет етеді. 
Сонымен  әр  тҥрлі  шығармашылық  ізденістерді  айтып  отыру  қажет, 
спортшылық кӛптеген нәтижелі дайындықта жетілу жолдары жиі ізденістің 
қажет  екенін  айтады.  Әдістемелік  жолдары  қолдану,  максималды  кҥшті 
қажет  етеді,  сондықтан  осындай  6  -12  диапозонда  қайталап  жҧмысты  іске  
асыруды,  дамыту  ережесін,  нәтижелі  қызмет  қҧралын  жарылыс  кҥшінің 
(спортшы)-  футболшылардың  олардың  шапшаң  –  кҥш  тӛзімділігін, 
реактивті  бейімділігін  бҧлшық  ет  аппараты,  механикалық  энергиясына 
қызмет етеді. 
Бастапқы  бағытта  кҥш  дайындығының  ҧйымдастырылуы,  бҧлшық  ет 
аппаратының  және  оның  тотықтану  қабілеті,  функциялық  экономикасын 
неғҧрлым  жоғарлатады.  Кҥш  бағытының  жаттығудағы  әсерімен,  кҥштілік 
емес бҧлшық еттің жиырылуымен реактивті қасиетін жетілдіру және  оның 
бейімділігін    механикалық  энергияда,  бҧлшық    ет  аппаратының   
экономикан кӛтереді және энергиямен қамтамасыз ететін жҥйе. 
Бҧлшық  еттердің  жҧмысқа  ыңғайлылығы,  бҧлшық  ет  тӛзімділігінің 
дамуымен  байланысты,  мҧның  тҥсіндірілуі  бҧлшық  еттердің  тотығу  және 
қысқару қасиеттерінің жақсаруы болып саналады. 
Бҧлшық  еттің  тотығу  әрекеті  қысқартылу  және  қысқартылмайтын, 
тӛмеңгі, митохондриалдық ағзаның және метоболдық резерв, ҧлпаларының 
бір  –  біріне  әсерін  тигізуге  нәтижелі  бҧлшық  еттердің  қабілетін  кӛтереді. 
АТФ.  Бҧлшық  еттердің  жҧмысқа  ыңғайлылығы,  бҧлшық  ет  тӛзімділігінің 
дамуымен  байланысты,  мҧның  тҥсіндірілуі  бҧлшық  еттердің  тотығу  және 
қысқару қасиеттерінің жақсаруы болып саналады. 
Бҧлшық  еттің  тотығу  әрекеті  қысқартылу  және  қысқартылмайтын, 
тӛмеңгі, митохондриалдық ағзаның және метоболдық резерв, ҧлпаларының 
бір – біріне әсерін тигізуге нәтижелі бҧлшық еттердің қабілетін кӛтереді. 
Осы  салада  екі  тҥрлі    ой  менен  пікірлер  бар.  Бҧл  пікірлер  қысқару 
және тотығу қасиеттерінің дамуына кері әсеріе тигізеді. Біріншісі даму мен 
мҥмкіндік  бір  –  бірімен  паралеллдік  дамудың  берілген  қабілеттері  болса, 
екіншісі бірдей бағыттағы кҥштен бҧлшық еттердің ӛсу және тотығу  кҥш – 
қуатының жетілдіру ҥрдісіндегі арнаулы тӛзімділігін кӛретеді.  
Бҧлшық  ет  жҥйесінде  екі  апа  қарқындылық  деңгейі  анықталғанға 
дейін,  бір  уақытта  жетіледі.  Бірақ  қарқындылық    жаттығуы  кӛбейген 

58 
 
жағдайда  немее  кҥш  қҧралы  неғҧрлым  бҧлшық  еттің  тотығу  қабілетінің 
тӛмендеуіне әкеліп оғады. 
Осы  екі  тҥрлі  ӛзгешілікті  шешу  саласында  бҧлшық  ет  аппаратының, 
кӛтерілу және жетілдірілуі оның тотығу қасиеті барлық жаттығу қҧралдарын 
пайдалануы  былай,  аймақтағы  жҧмыстың    орындалуы  АП  Тапсырма 
қойылады,  мифоцикл  уақытында,  кезең,  аралықтағы  екі  сапа  мінезінің 
бҧлшық  еттегі  жҥйесі.  Осы  мақсатта  неғҧрлым  және  ереже  орындалуы 
жаттығу  моделі  мынандай,  ауырлау  салмағы  және  сандық  қайталануы, 
қысқару  қасиетіне  ҥлкен  сандағы  бҧлшық  ет    ҧлпасын  ҥйлестіруден, 
ҥйлестіруліге  дейінгі  даму  қабілетінің  санын  қайталап  отыру  керек,  ол 
қайталау уақыты және демалыс спортшылардың аймақта жҧмыс істеуіне АП 
мҥмкіндік береді. Берілген теорияның жағдай ӛзінің  қҧпталғанын практика 
дайындығында  жоғары  квалификациялық  хоккейшілердің  технико  - 
тактикалық сабағындағы жҥйелермен алынғанын айтады. 
Бастапқы  стратегиялық  сызық  кҥш  дайындығы  болып  саналады.  1) 
осындай қалып және әдістеме жаттығу сабағындағы қҧрылым спортшының 
бҧлшық  ет  ҧл  жасының  қысқаруы,  кӛптеген  нәтижелі  дамуда  барлық 
компоненттердің кҥш негізін қолдану; 2) Бірқалыпта даму қысқартылу және 
бҧлшық  аппараттарының  қасиеттілік  тотығуы;  3)  Паралелді  дамуы 
жылдамдықтың  және  тӛзімділіктің,  координациондық  және  кҥштілік 
қабілеті. 
15  -16  жастардағы  қақпашылардың  жарыс  кезеңіндегі  дайындық 
моделін  ӛңдеу  барысындағы  дәлелденген  тактілер  еске  алынды,  даму 
кезіңдегі  кҥш  сапасы    кем  дегенде  25  -30%  жалпы  дайындық    мӛлшерін 
қҧрайды . Біз берілген жҧмысты эксперимент кезеңіндегі жҧмыс мӛлшеріне 
қарай отырып жаспарлардың, бірақ тарау қҧралдарының ӛзгерілуі маңызды 
жҧмыстың кӛбейтілген жағына шығып кетті. Әртҥрлі кҥш компоненттерінің 
тәрбиесіне жауылды.  
Бізбенен  негізге  алынған  мәселе  жылдамдық  –  кҥштің  дайындығы 
қозғалыс  тәжірибесіне  ӛзінің  ынтасын  тигізді,  осы  жҧмыстарымыздың 
нәтижесі,  аяқтап  келгенде  шҧғылданушыларға  техникалық  дайындық 
кезінде  оң  бағасын  береді  және  концентрациясының  уақыт  пен  кеңшілікте 
қолдануына  себебін  тигізеді.  Футболға  аса  қажет,  ойыншылардың 
координациондық  қбілетінің  бір  жолы  техникалық  әдістерді  орындаған 
кезде энергоуақытының кӛтерілуін экономдау. 
Эксперименттік 
бағдарламаның 
шеңберінде 
қақпашылардың 
физикалық  дайындығында  мынандай  тактілерге  кӛғіл  бӛлінеді,  тӛзімділік, 
жарыс  кезеңінде  ойыншыларға  қолдануға  берілген  амплуа,  жылдамдық 
кҥштілігінің  ережесінің  орындалуын  технико  –  тактикалық  әдістерді  ойын 
уақытының  аяқталуына  дейін  естерінде  тҧруы  керектігі  тек  бҧлшық  еттегі 
кислородтың  кемуінің  ӛсуі  емес  артериалдық  қанға    кислородты 
қолданудың соншалықты әсері. 
Осы  тҥсінік  спортшылардың  физикалық  дайындығында  жоғары 
классификациялық 
кӛріністің 
бет 
– 
пердесі 
болып 
табылады  
Дистанциондық  әдістеме  жаттығуы,  жҧмыс  қабілетінің  компонентін 

59 
 
қамдандырмайды.  Бҧлшық  еттің  қысқартылуы  және  тотықтануы  нәтижелі 
жағдайда  ешқандай  жоғары  кӛрсеткіштің  кӛрінуі  мҥмкін  емес  екені 
дәлелденген.  Осы  шешімді  іске  асыру  жҧмысында  шапшаңдық  –  кҥш 
салмағы қолданылған. 
Жаттығу  кҥштерінің  есебіне  қақпашылардың  дайындық  жҥйесі, 
жылдық цикл кезеңінен бағынышсыз эксперименттердің дәлелін куәға алуға 
болады:  -Бҧлшық  еттердің  абсолюттік  кҥші  жылдамдық  қозғалыстың  және 
бейімділіктің  кӛрінуі  жарылыс  ҥдеуі  кҥш  моментінің  пропорционалдық 
ӛсуін тӛмендетеді; Деңгейді кӛтеру ҥшін (жарылыс) жылдамдық кҥші алдын 
ала  орындалуы  жеке  ӛзіндік  кҥш  жаттығуының  кӛтерілуі  ҥшін.  Іріктеліп 
алынған  әдістемеден  ӛсу  кҥшінің  кӛтерілуі  немесе  бҧлшық  еттің 
массасының  кеңеймеуінен    аңғарылады.  Бҧл  жерде  бейімділік  (кӛндігу) 
бҧлшық ет қҧрылысының бейімделуі энергияның әлеуеттің кӛтерілуі негізгі 
кҥштің келесі жарылыс кҥшінің негізіне қарай білуі; - егер жарылыс жҧмыс 
ережесін жаттығуда тек бҧлшық ет қолданылуы, онда жас қақпашылардың 
мінездерінің  ҥйлесуіне  керекті  жол  болып  табылады,  істің  максимумын 
кӛрсетуде  жылдам  қасиеттің  жетілуі  кҥш  салуы,  жалпы  нәтижелі  дамуға 
жарылыс  кҥші  орындалмайтын  және  оның  сақталуы  жалғассыз  болады. 
Деңгейді  кӛтеру  ҥшін  (жарылыс)  жылдамдық  кҥші  алдын  ала  орындалуы 
жеке  ӛзіндік  кҥш  жаттығуының  кӛтерілуі  ҥшін.  Іріктеліп  алынған 
әдістемеден  ӛсу  кҥшінің  кӛтерілуі  немесе  бҧлшық  еттің  массасының 
кеңеймеуінен    аңғарылады.  Бҧл  жерде  бейімділік  (кӛндігу)  бҧлшық  ет 
қҧрылысының  бейімделуі  энергияның  әлеуеттің  кӛтерілуі  негізгі  кҥштің 
келесі  жарылыс  кҥшінің  негізіне  қарай  білуі;  -  егер  жарылыс  жҧмыс 
ережесін жаттығуда тек бҧлшық ет қолданылуы, онда жас қақпашылардың 
мінездерінің  ҥйлесуіне  керекті  жол  болып  табылады,  істің  максимумын 
кӛрсетуде  жылдам  қасиеттің  жетілуі  кҥш  салуы,  жалпы  нәтижелі  дамуға 
жарылыс  кҥші  орындалмайтын  және  оның  сақталуы  жалғассыз  болады. 
әдістемеден  ӛсу  кҥшінің  кӛтерілуі  немесе  бҧлшық  еттің  массасының 
кеңеймеуінен  аңғарылады.  
Бҧл  жерде  бейімділік  (кӛндігу)  бҧлшық  ет  қҧрылысының  бейімделуі 
энергияның  әлеуеттің  кӛтерілуі  негізгі  кҥштің  келесі  жарылыс  кҥшінің 
негізіне қарай білуі; - егер жарылыс жҧмыс ережесін жаттығуда тек бҧлшық 
ет  қолданылуы,  онда  жас  қақпашылардың  мінездерінің  ҥйлесуіне  керекті 
жол  болып  табылады,  істің  максимумын  кӛрсетуде  жылдам  қасиеттің 
жетілуі кҥш салуы, жалпы нәтижелі дамуға жарылыс кҥші орындалмайтын 
және  оның  сақталуы  жалғассыз  болады.  Деңгейді  кӛтеру  ҥшін  (жарылыс) 
жылдамдық  кҥші  алдын  ала  орындалуы  жеке  ӛзіндік  кҥш  жаттығуының 
кӛтерілуі ҥшін. Іріктеліп алынған әдістемеден ӛсу кҥшінің кӛтерілуі немесе 
бҧлшық еттің массасының кеңеймеуінен  аңғарылады. Бҧл жерде бейімділік 
(кӛндігу)  бҧлшық  ет  қҧрылысының  бейімделуі  энергияның  әлеуеттің 
кӛтерілуі негізгі кҥштің келесі жарылыс кҥшінің негізіне қарай білуі; - егер 
жарылыс жҧмыс ережесін жаттығуда тек бҧлшық ет қолданылуы, онда жас 
қақпашылардың  мінездерінің ҥйлесуіне  керекті  жол  болып  табылады, істің 
максимумын  кӛрсетуде  жылдам  қасиеттің  жетілуі  кҥш  салуы,  жалпы 

60 
 
нәтижелі  дамуға  жарылыс  кҥші  орындалмайтын  және  оның  сақталуы 
жалғассыз  болады.  Сонымен  қатар  жалпы  әдістемелік  негіздердің  кҥш 
дайындықтарына 
Сонымен  қатар  жалпы  әдістемелік  негіздердің  кҥш  дайындықтарына 
эксперименталдық  жҥйесі    жаттығуда  еске  алынатын  принциптер  және 
салмақ  жоспарлауының  спорт  ойын  тҥрлерінде  жҥйе  есепке  алынып 
белгіленіп отырады; 
-  Паралелді  даму  принципі  шапшаң  –  кҥш  қабілетінің  және  шапшандық  – 
кҥштің тӛзімділігі, технико – тактикалық жаттығу орындалып жатқан кезде 
оның аймақ босағасы (ЧСС 160 – қа дейін соғ./ мин); 
- Шапшандық – кҥш және кҥш объемының бірқалыпты таралуы жаттығудың 
ҥлкеюі оның  кезеңнен  кезең  арасындағы  қарқындылығыы  берік,  жеткілікті 
тҥрде  қолданылады,  (  кҥш  және  шапшаңдық  –  кҥші  салмағы  организімнің 
қайта қалыптасуына себебін тигізеді ); 
-  Қҧралдардың  кзектесуі,  әр  тҥрлі  компоненттердің    кҥш  әлеуеттігінің 
дамуына  бағытталған,  жаттығу  әсерінің  кӛзтартарлық  контросты 
қамтамасыз етуі организімнің функционалдық қабылдануы; 
 
Дайындық қҧралдары және оларды макроциклде ҧйымдастыру 
Жас  қақпашылардың  физикалық  дамуын  ӛсіруде  дифференцивтік    - 
блок ҥйлесімдігі керек: 1) қолданған жаттығуларда мақсатты бағыт бір және 
екі  «жақындық»  сапа  дамуы,  екінші  генерализовандық  физикалық 
дайындыққа қолданылады; 2) Блоктар қолданылады, (кешенді, комплекс) әр 
тҥрлі бағыттарда, бір физикалық дайындыққа қолданылады. 
Негізгі  жаттығуларға  қақпаша  тоқталалық,  15-16  жас  аралығындағы 
қақпашыларды  дайындау  жҥйесінде  бапкерлердің  практикалық  жҧмысы. 
 
Жылдамдықты дамыту жаттығулары: 
 
ЖФД. Белгі берілген замматтағы ырғу 5 -10 метрге әр тҥрлі бастапқы 
жағдайдан:  тҥрегеп  бет  –  әлпетімен,  арқасымен,  старт  сызықтамасына 
бҥйірімен,  отырудан,  отыру  жабудан.  Кҥшейтілуі  15,  30,  60  метрге  дейін. 
Дистанция,  ауыспалы  қарқындылықпен  жҥгіру  100  -150  (15  –  20  минут 
максималды шапшандықпен, 10 – 15 минут баяу жылдамдықта). 
АФД:  Қақпашының  тҧруы  (стойка)  5  –  15  метрге  жҥгіру  максималды 
жылдамдықта, қақпадан.Жоғары  ҧшып келіп жатқан допты қайта соғудағы 
секіріс Допты ҧстап алу, қақпаны тесіп шығу, теннис добын ҧстап алу. 
 
Шапшаңдық  –  кҥш  сапасымен  және  кҥшті  дамытуға    арналған 
жаттығулар: 
 
ЖФД.  Штангамен  жаттығу,  гантельмен,  толтырылған  доп.Торту 
салмағы  40  –  тан  70  %  дене  салмағы.  Отырып  секіру,  жартылай  отырып 
секіру, тартылыссыз және тартылумен. Тереңдікке секіру (секіретін жердің 
биіктігі)  50  –  70  см  келесі  жоғары  секірумен  немесе  оқыс  қимылмен 
секіру.Допты алысқа тастау, кӛп секірудің басқа кӛтеген нҧсқалары. 
АФД.  Қолдың  буынының  гантельмен  және  буын  қимылымен  жаттығу, 
технико  –  тактикалық  жаттығу  ауырлықпен.  Толтырылған  доппен  лақтыру 
және ҧстау жаттығуларын кӛп рет қайталау.Содан соң кеудеден екі қолмен 
кері қайтару. Футбол және толтырылған доптарды алысқа лақтыру, Аспанға 

61 
 
аяқпен  тебу.Толтырылған  допты  ҧстау,  қарсыласымен  немесе  әріптесінің  ә 
тҧстан тастаған доптарын ҧстау. 
 
Арнаулы тӛзімділікті дамытатын жаттығуылары. 
Жҥгіру  және  секіпу  жаттығуларын  қайталап  орындау.  Тартылуы  20  - 
30  %  максимумынан  қабылдамайтын  жағдайға  жеткенше  ауырлық 
жаттығуы.допты  қағып  алу  және  қайтару  тоқтаусыз  қайталау  әдістері. 
Допты  қҧлап  бара  жатып  қайтару.Барлық  қҧралдар  кҥштің  дамуына 
бағытталған, 
жылдамдықтың 
және 
тӛзімділік 
кондиционға 
байланысты.Осыларды 
ҧйымдастыруда 
параметрлері 
қолданылады. 
Г.С.Поляковтың ӛңдеген зерртеулерінде орындалған жаттығулар.Бҧл жерде 
жас шамасының (футболшылардың) ӛсуін есептей отырып . Сонымен қатар 
кондициондық қабілетің дамуы, негізгі бір маңызды резервтердің технико – 
тактикалық  шеберлігі  қақпашылардың  және  олардың    нәтижелі  жарыс 
қызметтері  координациондық  қабілеттің  дамуы  болып  саналады  (ептілік). 
Допты  қҧлап  бара  жатып  қайтару.Барлық  қҧралдар  кҥштің  дамуына 
бағытталған, жылдамдықтың және тӛзімділік кондиционға байланысты. Бҧл 
жерде жас шамасының (футболшылардың) ӛсуін есептей отырып . Сонымен 
қатар  кондициондық  қабілетің  дамуы,  негізгі  бір  маңызды  резервтердің 
технико  –  тактикалық  шеберлігі  қақпашылардың  және  олардың    нәтижелі 
жарыс  қызметтері  координациондық  қабілеттің  дамуы  болып  саналады 
(ептілік).  Допты  қҧлап  бара  жатып  қайтару.Барлық  қҧралдар  кҥштің 
дамуына  бағытталған,  жылдамдықтың  және  тӛзімділік  кондиционға 
байланысты.Осыларды 
ҧйымдастыруда 
параметрлері 
қолданылады. 
Г.С.Поляковтың ӛңдеген зерртеулерінде орындалған жаттығулар. бҧл жерде 
жас шамасының (футболшылардың) ӛсуін есептей отырып.  
Сонымен  қатар  кондициондық  қабілетің  дамуы,  негізгі  бір  маңызды 
резервтердің технико – тактикалық шеберлігі қақпашылардың және олардың  
нәтижелі  жарыс  қызметтері  координациондық  қабілеттің  дамуы  болып 
саналады  (ептілік).  Допты  қҧлап  бара  жатып  қайтару.Барлық  қҧралдар 
кҥштің дамуына бағытталған, жылдамдықтың және тӛзімділік кондиционға 
байланысты.Осыларды 
ҧйымдастыруда 
параметрлері 
қолданылады. 
Г.С.Поляковтың ӛңдеген зерртеулерінде орындалған жаттығулар. 

жүктеу/скачать 2,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: