Наурыз: праздник весны и изобилия
жүктеу/скачать 3,06 Mb. Pdf көрінісі
|
| Наурыз: праздник весны и изобилия! Виртуальная книжно-иллюстрированная выставка. Наурыз Наурыз
мейрамы мейрамы
— — ежелгі ежелгі заманнан
заманнан қалыптасқан қалыптасқан жыл
жыл бастау
бастау мейрамы
мейрамы . . Қазіргі Қазіргі
күнтізбе күнтізбе
бойынша бойынша
наурыздың наурыздың 22 22
- і і күн күн
мен мен
түннің түннің
теңесуі теңесуі
кезіне кезіне
келеді келеді
. . Көне Көне парсы
парсы тілінде
тілінде нава
нава - - жаңа жаңа
, , рəзаңһ рəзаңһ - - күн күн
, , қазіргі қазіргі парсы
парсы тілінде
тілінде де де сол сол
мағынамен мағынамен қалған қалған
( ( но но - - жаңа жаңа
, , роуз роуз - - күн күн
), ),
яғни яғни
« « жаңа жаңа жылды
жылды » » білдіреді білдіреді . .
1991 жылдың
жылдың 15
15 наурызында наурызында ҚСРО
ҚСРО президентінің президентінің қаулысымен қаулысымен 22 22 - - наурыз наурыз - - халық халық
мейрамы мейрамы
ретінде ретінде
аталып аталып
өтілді өтілді
. . Бұл Бұл күн
күн , , күн күн
мен мен
түннің түннің
теңелген теңелген
күні күні
болып болып
есептелінеді есептелінеді . .
Жалпы , , Наурыз Наурыз
парсы парсы
, , кавказ кавказ жəне
жəне түрік
түрік халықтарының халықтарының арасында
арасында көктем
көктем мейрамы
мейрамы жəне
жəне жаңа
жаңа жылдың
жылдың басталуы
басталуы ретінде
ретінде тойланады тойланады . . Наурыз Наурыз
мерекесін мерекесін тойлау тойлау
дəстүрі дəстүрі
дүние дүние
жүзі жүзі
халықтарының халықтарының көпшілігінің көпшілігінің тұрмыс тұрмыс
- - салтында салтында бағзы
бағзы заманнан
заманнан бері
бері орын
орын алған
алған . . Бұл Бұл
мейрамды мейрамды
ежелгі ежелгі
гректер гректер
“ “ патрих патрих ” ” , , бирмалықтар бирмалықтар “ “ су су мейрамы мейрамы ” ” , , тəжіктер тəжіктер “ “ гүл гүл
гардон гардон
” ” , , “ “ бəйшешек бəйшешек
” ” , , “ “ гүлнаурыз гүлнаурыз ” ”
, хорезмдіктер хорезмдіктер “ “ наусарджи наусарджи ” ”
, татарлар
татарлар “ “ нардуган нардуган
” ” , , буряттар
буряттар “ “ сагаан сагаан
сара сара
” ” , , соғдылықтар соғдылықтар “ “ наусарыз наусарыз
” ” , , армяндар
армяндар “ “ навасарди навасарди ” ”
, чуваштар
чуваштар “ “ норис норис
ояхе ояхе
” ” деп деп түрліше
түрліше атаған
атаған . . Дəстүрлі
Дəстүрлі қазақ
қазақ қоғамында қоғамында Ұлыс
Ұлыс күні
күні жыл
жыл басы
басы саналған
саналған . . Халықтың Халықтың
мифологиялық мифологиялық түсінігі түсінігі
бойынша бойынша
21 21
наурыз наурыз
түні түні
даланы даланы
Қыдыр Қыдыр
аралайды аралайды
. . Ұлыс Ұлыс күні
күні қазақ
қазақ елі
елі үшін
үшін əрқашан
əрқашан қасиетті
қасиетті , , киелі киелі
саналған саналған
. . Халық Халық таза
таза , , жаңа жаңа
киімдерін киімдерін киген киген
. . Ауылдың Ауылдың ер ер адамдары адамдары
бір бір
- - бірімен бірімен қос
қос қолдасып
қолдасып , , төс төс
қағыстырады қағыстырады ; ;
əйелдер құшақтасып құшақтасып , , бір бір
- - біріне біріне игі
игі тілектер
тілектер айтады
айтады . . Бірін Бірін
- - бірі бірі мерекеге
мерекеге арнап
арнап дайындалған дайындалған наурыз
наурыз көже
көже ішуге
ішуге шақырады
шақырады . . Оған Оған
қойдың қойдың
басы басы
мен мен
сүр сүр
ет ет салып салып пісірілуі пісірілуі – – қыс қыс
тағамымен тағамымен ( (
етпен ) ) қоштасуды қоштасуды , ,
құрамына ақтың
ақтың қосылуы
қосылуы – – жаз жаз
тағамымен тағамымен ( (
сүт , , ақ ақ ) ) қауышуды
қауышуды білдіреді білдіреді . . Əдетте Əдетте
, , осы осы күні
күні адамдар
адамдар арам
арам пиғыл
пиғыл , , пендешілік пендешілік атаулыдан атаулыдан тазарып тазарып
, , ар ар - - ожданы ожданы
алдында алдында
арылады арылады
. . Ауыл Ауыл ақсақалдары ақсақалдары араларына араларына жік
жік түскен
түскен бауырлас
бауырлас ел ел , , руларды руларды , , ағайын ағайын
, , дос дос - - жарандарды жарандарды бір бір
дастарқаннан дастарқаннан дəм дəм
таттырып таттырып
, , табыстырған табыстырған , , жалғыз жалғыз
жарым жарым
жетімдерді жетімдерді үйлендіріп үйлендіріп , ,
жеке отау
отау еткен
еткен . . Кембағал Кембағал
, , мүгедектерді мүгедектерді жақын
жақын туыстарының туыстарының қарауына
қарауына арнайы
арнайы міндеттеп міндеттеп тапсырған тапсырған . . Жұтқа Жұтқа
ұшырап ұшырап
қиналғандарға қиналғандарға жылу жылу
жинап жинап
берген берген
. . Алтыбақан Алтыбақан басында
басында əн əн айтылып айтылып
, , күй күй тартылады тартылады . . Дəстүрлі Дəстүрлі
ұлттық ұлттық
ойындар ойындар
( ( көкпар көкпар , , аударыспақ аударыспақ , ,
курес , , қыз қыз
қуу қуу
, , алтыбақан алтыбақан , , тең тең
көтеру көтеру
, , т т . . б б .) .) ойналады
ойналады . . Таң Таң
ата ата
көпшілік көпшілік
биік биік
төбенің төбенің
басына басына
шығып шығып
, , атқан атқан таңды
таңды қарсы
қарсы а а лды лды
. . Дəстүр Дəстүр бойынша
бойынша бұрын
бұрын Наурыз
Наурыз мейрамын
мейрамын бүкіл
бүкіл ауыл
ауыл - - ел ел болып болып , , əсіресе əсіресе
жастар жастар
жағы жағы
түгелдей түгелдей
таң таң
шапағатын шапағатын қарсы қарсы
алудан алудан
— — тазаланған тазаланған арықтарға арықтарға су су жіберуден жіберуден , ,
ағаш отырғызып отырғызып , , гүл гүл
егу егу
рəсімін рəсімін
өткізуден өткізуден бастайтын бастайтын . .
Қызықшылық онан
онан əрмен
əрмен халық
халық ойындарымен ойындарымен ( ( « « Айқын Айқын - - ұйқыш ұйқыш
, , « « Ақ Ақ серек серек
пен пен
көк көк
серек серек
» » , , « « Алқа Алқа
қотан қотан
, , т т . . б б .), .), əн əн салып салып
, , би би билеумен
билеумен , , ақындар ақындар
айтысымен айтысымен , ,
« Қызғалдақ Қызғалдақ » » мерекесімен мерекесімен , ,
қазақша күреспен
күреспен , , ат ат жарысымен жарысымен жалғасып
жалғасып кете
кете беретін
беретін де де , , түнге түнге қарай
қарай « « Алтыбақан Алтыбақан » »
айналасындағы тамашамен тамашамен аяқталат
аяқталат ын ын . . Бұл Бұл мейрам
мейрам бүкіл
бүкіл ұлтқа
ұлтқа ортақ
ортақ . . Тегінде Тегінде
Наурыз Наурыз
ұлт ұлт
мейрамы мейрамы
болғандағының болғандағының үстіне үстіне
оның оның
тарихи тарихи
маңызының маңызының тереңдігі тереңдігі бар бар
. . Ызғарлы Ызғарлы қыстың
қыстың кетіп
кетіп , , жан жан
йесі йесі
өмір өмір
қуатын қуатын
туғызған туғызған
жыл жыл
, , жаздың жаздың келетіндігіне келетіндігіне барлық
барлық жаратылыспен жаратылыспен қатар
қатар қазақ
қазақ елі
елі де де қуанатын қуанатын
. . ˝Қыс ˝Қыс бойы
бойы өлімнің
өлімнің есігін
есігін күзетіп
күзетіп , , үңгірде үңгірде
жатқан жатқан
кəрі кəрі
құйрық құйрық
, , мертік мертік - - шортықтар шортықтар да да
қыбырлап дүниеде
дүниеде бар
бар екендіктерін екендіктерін білгізе
білгізе бастайтын бастайтын , , аурулар аурулар
сауығамын сауығамын деп деп
, , аттар аттар тойынамын тойынамын деп
деп , , жалаңаштар жалаңаштар киімсіз киімсіз
де де күн күн көремін˝
көремін˝ дегендей
дегендей жұрттың
жұрттың бəріне
бəріне үміт
үміт , , əркім əркім
деп деп
жылы жылы
шырай шырай
сезіне сезіне
бастап бастап
, , ˝ ˝ бəріміз
бəріміз де де табиғаттың табиғаттың бергеніне бергеніне ортақпыз ортақпыз
˝ ˝ дегендей дегендей сағынышты сағынышты көрісулермен көрісулермен , , жалынды жалынды
құшақтасуларымен құшақтасуларымен жаңа жаңа
жылды жылды
қарсы қарсы
алған алған
. .
Праздник Праздник
Наурыз Наурыз
- - один один из из самых самых
древних древних
праздников праздников на на
Земле . . Он Он отмечается отмечается уже
уже более
более пяти
пяти тысяч
тысяч лет
лет как
как праздник
праздник весны
весны и и обновления обновления природы природы
многими многими
народами народами
Передней Передней
и и Средней Средней Азии
Азии . . Исторические Исторические сведения сведения
об об этом этом празднике празднике встречаются встречаются в в трудах трудах
многих многих
античных античных
и и средневековых средневековых авторов
авторов . . По По восточному восточному летоисчислению летоисчислению он он соответствует соответствует иранскому иранскому Новому Новому
году году
( ( Навруз Навруз ).
). Из Из поколения поколения в в
поколение передавали передавали традиции
традиции празднования празднования Наурыза
Наурыза казахи
казахи , , узбеки узбеки
, , уйгуры уйгуры . . Таджики Таджики
называли называли
его его
" " Гульгардон Гульгардон " " или или
" " Гульнавруз Гульнавруз ",
", татары
татары - - " " Нардуган Нардуган ",
", а а древним древним
грекам грекам
он он был был известен
известен как
как " " Патрих Патрих
", ",
Корни Корни
праздника праздника можно можно
отыскать отыскать
в в древних древних языческих языческих обрядах
обрядах . . Сама Сама
по по себе себе форма
форма празднования празднования с с глубокой глубокой
древности древности несла несла
в в себе себе принципы
принципы любви
любви к к природе природе
. . 22 22 марта
марта - - день день
весеннего весеннего равноденствия равноденствия . .
Поэтому казахи
казахи назвали
назвали месяц
месяц март
март - - Наурыз Наурыз
. . Считалось Считалось , , что что
в в этот этот день
день происходит происходит обновление обновление в в природе природе
. . Наурыз Наурыз мейрамы
мейрамы нерелигиозный нерелигиозный праздник
праздник . . В В далеком далеком прошлом
прошлом казахи
казахи называли
называли Наурыз
Наурыз Днем
Днем улуса
улуса - - народа народа
или или
Великим Великим
днем днем
улуса улуса
. . В В народе
народе повелось
повелось : : чем чем
щедрее щедрее
будет будет
отмечен отмечен
праздник праздник
Наурыз Наурыз
, , тем тем благополучнее благополучнее пройдет
пройдет год
год . . Отсюда Отсюда
- - изобилие изобилие праздничных праздничных обычаев
обычаев и и атрибутов атрибутов . .
Накануне праздника праздника весеннего весеннего равноденствия равноденствия люди
люди приводили приводили в в порядок порядок
жилье жилье
, , расплачивались расплачивались с с долгами долгами
, , мирились мирились находившиеся находившиеся в в ссоре ссоре
, , ибо ибо , , как как
утверждали утверждали старики старики
, , когда когда Наурыз
Наурыз входит
входит в в их их дома дома , , все все
болезни болезни
и и неудачи неудачи должны
должны обходить
обходить их их стороной стороной
. . В В ночь
ночь перед
перед торжеством торжеством в в знак знак
пожелания пожелания обилия обилия
молока молока
, , урожая урожая и и дождя дождя
все все
емкости емкости
наполняли наполняли молоком молоком
, , айраном айраном , , зерном зерном
, , ключевой ключевой водой
водой , , а а в в день
день Наурыза
Наурыза все
все старались старались быть
быть в в добром добром
расположении расположении духа духа
, , при при встрече
встрече заключали заключали друг
друг друга
друга в в объятия объятия
, , высказывали высказывали самые
самые добрые
добрые пожелания пожелания , , чтобы чтобы
все все
невзгоды невзгоды
и и беды беды миновали
миновали их их . . История История праздника праздника Наурыз
Наурыз имеет
имеет непростую непростую судьбу
судьбу . . В В эпоху эпоху сложения
сложения тоталитарной тоталитарной системы
системы , , когда когда
все все
национальное национальное было было
признано признано
несущественным несущественным , ,
а все
все упоминания упоминания о о традиционном традиционном наследии наследии
причислены причислены к к
анахронизмам и и пережиткам пережиткам древности древности , ,
Наурыз мейрамы
мейрамы был
был отменен
отменен (1926
(1926 г г .) .)
Впервые Впервые
после после
долгих долгих
лет лет
забвения забвения
в в Казахстане Казахстане он он праздновался праздновался в в
1988 году
году и и , , как как ни ни странно странно
, , получил получил широкий
широкий общественный общественный резонанс
резонанс . . Официальное Официальное признание признание Праздник Праздник
Наурыз Наурыз
приобрел приобрел
15 15
марта марта
1991 1991
года года
после после
выхода выхода
Указа Указа
Президента Президента Казахской Казахской ССР ССР
" " О О народном
народном празднике празднике весны
весны - - " " Наурыз Наурыз мейрамы
мейрамы ".
". Президент Президент страны
страны объявил
объявил 22
22 марта
марта , , день день
весеннего весеннего равноденствия равноденствия , ,
праздничным днем
днем - - " " Наурыз Наурыз мейрамы
мейрамы ".
". С С этого этого
времени времени
началось началось
широкое широкое
празднование празднование " "
Наурыз мейрамы
мейрамы " " по по всей всей республике республике . . В В наши наши дни
дни " " Наурыз Наурыз
мейрамы мейрамы
" " стал стал общенародным общенародным праздником праздником весны
весны , , труда труда
и и единства единства . . Сегодня Сегодня
этот этот
праздник праздник
одинаково одинаково дорог дорог
всем всем
народам народам
, , живущим живущим в в многонациональном многонациональном Казахстане Казахстане . .
Древний праздник
праздник Наурыз
Наурыз гармонично гармонично трансформировался трансформировался в в современную современную жизнь жизнь
, , сохранив сохранив преемственность преемственность традиций
традиций древности древности . . Т5(Каз) К30
Кенжеахметулы, С. Казак халкынын салт-дэстурлерi=Традиции и обряды казахского народа=Kazakh traditions and customs [] : материал технической информации / С.Кенжеахметулы. - Алматы : АОА "Алматыкiтап", 2004. - 284 б : суреттi. - (Казак, орыс, агылшын тiлiнде). - ISBN 9965- 24-200-3 : 3000.00 Тг Традиции Традиции
Наурыза Наурыза
Наурыз Наурыз
— — как как символ
символ обновления обновления , , очищения очищения
, , прихода прихода весны
весны , , зарождения зарождения новой новой
жизни жизни
, , любви любви и и красоты красоты
— — красной красной нитью
нитью проходит
проходит через
через многие
многие литературные литературные произведения произведения и и научные научные
труды труды
гениев гениев
средневекового средневекового Востока Востока
— — Махмута Махмута Кашгари
Кашгари , , Абу Абу
Райхан Райхан
Бируни Бируни
, , Фирдоуси Фирдоуси , , Алишера Алишера
Навои Навои
, , Омара Омара Хайяма
Хайяма . . Немало Немало
строк строк
этому этому
прекрасному прекрасному празднику празднику посвятили посвятили в в
своих трудах
трудах и и выдающиеся выдающиеся казахские казахские ученые ученые
и и литераторы литераторы Абай
Абай Кунанбаев Кунанбаев , , Алихан Алихан
Букейханов Букейханов , ,
Ахмет Байтурсынов Байтурсынов , , Миржакып Миржакып
Дулатов Дулатов
, , Сакен Сакен Сейфуллин Сейфуллин и и другие другие
. . Наурыз Наурыз для
для народов
народов востока
востока — — особенный особенный праздник праздник
, , который который имеет
имеет непов
непов - - торимые торимые
, , присущие присущие только
только ему
ему черты
черты . . Традиции Традиции
празднования празднования Наурыза Наурыза
направлены направлены на на
раскрытие лучших
лучших человеческих человеческих качеств
качеств — — открытости открытости , ,
сердечности , , отзывчивости отзывчивости , ,
милосердия . . И И в в этом
этом одна
одна из из причин причин
того того
, , что что его
его прихода
прихода ждут
ждут с с нетерпением нетерпением . .
Nauryz traditions Nauryz is the holiday of renewal, purification, arriving of the Nauryz is the holiday of renewal, purification, arriving of the spring, the birth of new life, love, and beauty. This notion spring, the birth of new life, love, and beauty. This notion permeates many literature and scientific works of such Middle permeates many literature and scientific works of such Middle East geniuses as Makhmut Kazhgari, Abu Raikhan Biruni, East geniuses as Makhmut Kazhgari, Abu Raikhan Biruni, Firdousi, Alisher Navoi, Omar Haiyam. A lot of attention to this Firdousi, Alisher Navoi, Omar Haiyam. A lot of attention to this wonderful holiday Kazakh scholars and writers devoted as well: wonderful holiday Kazakh scholars and writers devoted as well: Abai Kunanbayev, Alikhan Bukeikhanov, Akhmet Baitursynov, Abai Kunanbayev, Alikhan Bukeikhanov, Akhmet Baitursynov, Miryakub Dulatov, Saken Seifullin, and others. Nauryz for Miryakub Dulatov, Saken Seifullin, and others. Nauryz for eastern people is the peculiar holiday, having its own exclusive eastern people is the peculiar holiday, having its own exclusive traits. Traditions of this holiday are aimed to reveal the best traits. Traditions of this holiday are aimed to reveal the best human features, such as sincerity, kind human features, such as sincerity, kind - - heartedness, and heartedness, and benevolence. That is the reason why people wait for it so benevolence. That is the reason why people wait for it so impatiently. impatiently. Наурызнама Наурызнама Наурыз Наурыз
— — шығыс шығыс елінің
елінің бүкілхалықтық бүкілхалықтық мейрамы
мейрамы , , яғни яғни
, , Үлыстың Үлыстың ұлы
ұлы күні
күні . . Наурыз Наурыз
бұған бұған
дейін дейін
мындаган мындаган
жыл жыл
бүрын бүрын
шығыс шығыс
халыкгарында халыкгарында жыл жыл
басы басы
мерекесі мерекесі
ретінде ретінде
тойланып тойланып
, , ерекше ерекше күн
күн ретінде
ретінде аталып
аталып өтетін
өтетін болған
болған . . Қазақ Қазақ
халқы халқы
да да Наурыз Наурыз мерекесін мерекесін айрықша
айрықша бағалап
бағалап , , оны оны
жыл жыл
сайын сайын
тойлап тойлап
отыруды отыруды
əдетке əдетке
айналдырған айналдырған . .
Шығыстық данышпандар данышпандар Махмут
Махмут Қашқари
Қашқари , , Əбу Əбу
Райхан Райхан
Бируни Бируни
, , Ə Ə . . Фердоуси Фердоуси
, , Ə Ə . . Науаи Науаи
, , О О . . Хаямнан Хаямнан
бастап бастап
қазақтың қазақтың
Абай Абай
, , Əлихан Əлихан , , Ахмет Ахмет
, , Міржақып Міржақып , , Сəкен Сəкен
сынды сынды
ғұламалары ғұламалары да да
наурыз туралы
туралы еңбектер
еңбектер , , өлендер өлендер
, , жақсы жақсы сөздер
сөздер жазып
жазып калдырған калдырған . . Наурыз Наурыз
шығыс шығыс
елдері елдері
үшін үшін
— — бірліктің бірліктің , , татулықтың татулықтың , ,
еңбектің , , көктемнің көктемнің , ,
ізгіліктің , , бақыттың бақыттың
мерекесі мерекесі
ретінде ретінде
тойланған тойланған . .
Сондықтам да да болар болар
, , бүл бүл күні
күні шаттанбайтын шаттанбайтын , , куанбайтын куанбайтын , ,
мейірленбеген адам
адам болмаған
болмаған . . Бүл Бүл
күні күні
жақсы жақсы
тілек тілек
тілеу тілеу
, , құттықтау құттықтау , , кешірім кешірім
жасау жасау
, , табысу табысу сияқты
сияқты адамгершілік адамгершілік қасиеттер қасиеттер көрініс
көрініс тауып
тауып , , кейінгі кейінгі
ұрпақтар ұрпақтар
сондай сондай
жақсы жақсы
қасиеттен қасиеттен өнеге өнеге
алған алған
. . Наурыздың Наурыздың айрыкдіа
айрыкдіа тəлім
тəлім - - тəрбиелік тəрбиелік , ,
үлгі - - өнегелік өнегелік
, , сəн сəн - - салтанаттық салтанаттық , ,
мəрт - - жомарттық жомарттық , ,
қадір - - касиеттілік касиеттілік нышан нышан
белгілері белгілері мен мен
таным таным
- - үғымдарының үғымдарының үлгі
үлгі түрлері
түрлері өте
өте көп
көп . . Оның Оның
бəрі бəрі
əр əр адамды адамды жоғары
жоғары саналылыққа саналылыққа , , əдептілікке əдептілікке , ,
өнегелікке , , бауырмалдыққа бауырмалдыққа , ,
көрегенділікке , , ізеттілік ізеттілік пен пен
білімділікке білімділікке баулиды баулиды
. . Наурызды Наурызды əр əр халықтың халықтың
асыға асыға
күтетіні күтетіні
де де осыдан осыдан болса
болса керек
керек . . Т3(2К) О-57
Омаров, А Наурыз [Текст] : неопубликованный документ / А Омаров. - Алматы :Бiлiм,1990. - 32 с. С(Каз)2
К76 Қош келдiң, Наурыз ! [Текст] : 1-2-бөлiм. - Алматы : Өлке, 1993. - 79 с. - 03-00 Т5(2К) О-44
Өмірзақов, Т. М Ұлыс күн кiтабы [Текст] : самоучитель / Т.М Өмiрзақов. - Астана : Руханият орталыгы, 2001. - 136 с. - 0.70 р. Т5(5Каз)-514 Қ17
Қазақ халқының дəстүрлері мен əдет- ғұрыптары [Текст] : монография. 1- том. Бір тұтастығы жəне ерекшелігі / Құраст. С.Е.Əжиғали;Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі. Ш.Ш. Уəлиханов атындағы тарих жəне этнология ин-ты.-Алматы: Арыс , 2005.-328б.:24б.суретті жапсырма- (Мəдени мұра).
Выставку подготовила Байкенова Н.М.-зав. научным абонементом. жүктеу/скачать 3,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|