Негізгі орта білім беру деңгейінің ОҚу пәндері бойынша үлгілік тақырыптық жоспарлары

 

62 

ұлуларының бақалшақтарын зерттеу. 

 

Х тарау. Қосжақтаулылар класы (1 сағат). 

 

22. 

Айқұлақ (немесе інжуір) және мидиялар. Олардың тіршілік 

орталары. Құрылысының ерекшеліктері. Қозғалуы. Қоректенуі. 

Тыныс алуы. Көбейуі. Биоценоздағы рөлі және практикалық 

маңызы. 

1 

 

ХI тарау. Басаяқты ұлулар класы (1 сағат). 

 

23. 

Сегізаяқтар, кальмар, каракатица. Олардың құрылысындағы 

ерекшеліктер. Қозғалуы, Қоректенуі. Мінез-құлығы. 

Биогеоценоздағы рөлі және практикалық маңызы. 

1 

 

VІ бөлім. Буынаяқтылар типі (14 сағат). 

 

 

ХII тарау. Шаянтәрізділер класы (4 сағат). 

 

24. 

 Типтің жалпы сипаттамасы. Буынтаяқтылардың буылтық 

құрттармен ұқсастығы және айырмашылығы. Класстың  жалпы 

сипаттамасы. 

1 

25. 

Өзен шаяны. Тіршілік ортасы және тіршілік ету дағдысы. 

1 

26. 

Құрылысының ерекшеліктері. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбейуі. 

1 

27. 

Басқа шаянтәрізділер. Шаянтәрізділердің табиғаттағы және адам 

өміріндегі маңызы. 

1 

 

ХIII тарау. Өрмекшітәрізділер класы (4 сағат). 

 

28. 

Өрмекшітәрізділердің жалпы сипаттамасы және көптүрлілігі. Крест 

өрмекшісі (немесе кезкелген басқа өрмекші). Сыртқы құрылысы.  

Тіршілік ортасы, тіршілік ету дағдысы және мінез –құлығы. 

1 

29. 

Өрмектің құрылысы және оның рөлі. Өрмекшілердің 

биогеоценоздағы маңызы. 

1 

30. 

Кенелер. Тіршілік ортасы, паразиттік тіршілік ету дағдысы. Сыртқы 

құрылысының және мінез-құлығының ерекшеліктері. Кенелердің 

ауру қоздырғыштарын тасымалдауы. Кенелік энцефалит. 

1 

31. 

Кенелерден қорғану шаралары. Кенелердің табиғаттағы және адам 

өміріндегі рөлі. 

1 

 

ХIV тарау. Бунақденелілер класы (6 сағат). 

 

32. 

Кластың  жалпы сипаттамасы. Бунақденелілердің көптүрлілігі. 

Бунақденелінің  құрылысындағы ерекшеліктер. Қозғалуы. 

Қоректенуі. Тыныс алуы. Бунақденелілерді қолға үйрету, мысалы 

тұт және емен жібек көбелектері. 

№ 4 зертханалық жұмыс. 

Бөлме шыбынының сыртқы құрылысы. Жеміс шыбыны 

дрозофиланың дернәсілін және ересек дарағын қарау. 

1 

33. 

Бунақденелілердің көбейуі және дамуы. Даму типтері. 

1 

34. 

Шала түрленіп дамитын бунақденелілердің аса маңызды отрядтары: 

Турақанаттылар, Теңқанаттылар және  Қандалалар. Толық түрленіп 

дамитын бунақденелілердің аса маңызды отрядтары: 

Қабыршаққанаттылар, Инеліктер, Қатқылқанаттылар (Қоңыздар), 

Қосқанаттылар, Жарғаққанаттылар. 

1 

35. 

Осы отрядтардың өкілдері ішіндегі орман және ауылшаруашылығы 

өсімдіктерінің зиянкестері. Бунақденелілер—адам ауруларын 

тасымалдаушылар. Ауру тасымалдаушылармен күресу. 

№ 5 зертханалық жұмыс. 

Бау және бақша зиянкестерінің жинақтамасын зерттеп қарау. Зиянды 

бунақденелілерді зерттеп білу. 

1 

36. 

Аралар мен құмырсқалар — қоғамдық бунақденелілер. Олардың 

1 

 

63 

тіршілігі мен отбасын (семья) құру ерекшеліктері. Мінез-құлықтары. 

Түйсігі (инстинкт). Аралардың және басқа жарғаққанаттылардың 

табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы. 

37. 

Бунақденелілердің шөпқоректі, жыртқыш, паразиттік және аса 

паразиттік өкілдері. Олардың биоценоздық және практикалық 

маңызы. Зиянкес бунақденелілермен күресудің биологиялық әдісі. 

Бунақденелілерді қорғау. 

1 

 

VII бөлім. Желілілер типі (28 сағат). 

 

 

Бассүйексіздер тип тармағы (1 сағат ). 

 

38. 

Желілілер типіне қысқаша сипаттама. Қандауырша — 

бассүйексіздердің өкілі. Қандауыршаның тіршілік ортасы және 

құрылысының ерекшеліктері. Табиғаттағы рөлі және практикалық 

маңызы. 

1 

 

ХV тарау. Балықтар класүсті (надкласс) (5 сағат). 

 

39. 

Балықтарға   жалпы сипаттама. Шеміршекті балықтар класы. Сүйекті 

балықтар класы. Сүйекті балықтардың  сыртқы құрылысындағы 

ерекшеліктер.  Сезім мүшелері. Сүйекті балықтың ішкі құрылысы. 

Торсылдағы және оның маңызы. 

№ 6 зертханалық жұмыс. 

Тірі балықтарды бақылау. Олардың сыртқы құрылысын зерттеу. 

Қабыршақтары бойынша балықтың жасын анықтау. Балықтың 

қаңқасын зерттеу. Балықтардың ішкі құрылысын зерттеу. 

1 

40. 

Балықтардың көбейуі және дамуы. Мінез-құлығының  ерекшеліктері. 

Балықтардың өрістеуі (миграция). Өсімталдығы және ұрпақтарына 

қамқорлық жасауы. Түйсік, және оның балықтарда  байқалуы, 

популяция туралы түсінік. 

1 

41. 

Шеміршекті балықтар: акулалар және скаттар. Бекіре балықтар, 

маңызы және оларды қалпына келтіру шаралары. Қостынысты 

балықтар. Саусаққанатты балықтар, олардың құрылықтық 

омыртқалы жанауарлардың шығу тегіндегі маңызы.  

1 

42. 

Балықтардың кәсіптік маңызы. Кәсіптік балықтардың негізгі 

топтары: майшабақтар, сетінектер (трескалар), көзауықтар 

(камбалалар), тұқы балықтар (карптар)  т.б. Балықтар байлығын 

үнемді пайдалану, оларды қорғау және көбейту.  

1 

43. 

Балық өсіру зауыттары, олардың маңызы. Тоған шаруашылығы. 

Сазан және оның қолға үйретілген формасы — тұқы балық (карп) 

және басқа түрлері. Балықтарды жерсіндіру, оның биологиялық және 

шаруашылықтық негіздемесі. Аквариумдық балықшаруашылығы. 

1 

 

ХVI тарау. Қосмекенділер класы (3 сағат). 

 

44. 

Кластың  жалпы сипаттамасы. Бақаның сыртқы және ішкі құрылысы. 

Оның қосмекенді тіршілігі. Жылдық тіршілік  циклы. Қоректенуі. 

Көбейуі және дамуы. Қосмекенділердің түрөзгерістері, 

дернәсілдерінің балықтарға ұқсастығы. 

№ 7 зертханалық жұмыс. 

Тірі бақаларды бақылау.  Бақаның сыртқы құрылысын зерттеу. 

Бақаның қаңқасын зерттеу. Даяр ылғал препараттан бақаның ішкі 

құрылысын   зерттеу. 

1 

45. 

Қосмекенділердің көптүрлілігі. Құйрықты (тритон, саламандра) және 

құйрықсыз (құрбақа, көл бақасы, шұбар бақа, тоған бақасы) 

қосмекенділер. Қосмекенділердің табиғаттағы және адам өміріндегі 

маңызы. Қосмекенділерді қорғау. 

1 

 

64 

46. 

Өліп біткен қосмекенділер және олардың ертедегі саусаққанатты 

балықтардан пайда болуы. 

1 

 

ХVII тарау. Жорғалаушылар класы (4 сағат). 

 

47. 

Кластың жалпы сипаттамасы.  Жорғалаушылардың сыртқы және 

ішкі құрылысының ерекшеліктері. Құрлық-ауа  тіршілік ортасына 

бейімділігі, жылдық тіршілік циклы. Қоректенуі және мінез-құлығы.  

Көбеюі және дамуы. 

№ 8 зертханалық жұмыс. 

Тірі кесірткені (улы емес жыланды және тасбақаны)  бақылау. 

Олардың сыртқы құрылысын зерттеу. Кесіртке мен бақаның 

қаңқаларын салыстыру. 

Топсеруен. 

1. Өлкетану мұражайына немесе хайуанаттар бағына бару: «Туған 

өлке  жануарларының әртүрлілігі». 

1 

48. 

Жыландар, сарыбас жылан, сұр жылан. Жыландар мен 

кесірткелердің ұқсастығы   және айырмашылығы. Жыланның улы 

аппараты, уының әсері. Жыланның шағуынан қорғану және улы 

жылан шаққан жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек. Жыландардың 

табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы. 

1 

49. 

Жорғалаушылардың басқа отрядтары: тасбақалар, қолтырауындар. 

Жорғалаушылардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы. 

Жорғалаушыларды қорғау. 

1 

50. 

Ертедегі жорғалаушылардың алуантүрлілігі. Олардың жойылу 

себептері. Жорғалаушылардың ертедегі қосмекенділерден пайда 

болуы. 

1 

 

ХVIII тарау. Құстар класы  (6 сағат). 

 

51. 

Класстың жалпы сипаттамасы. Құстардың тіршілік ортасы.  Сыртқы 

және ішкі құрылысының ерекшеліктері.  Ұшуға бейімділігі. Зат 

алмасу қарқындылығы. Жылықандылығы. 

№ 9 зертханалық жұмыс. 

Құстардың сыртқы құрылысы. Қауырсынды жамылғысы және 

қауырсындарының әртүрлі типтері. Құстардың қаңқасының 

құрылысы, құстардың ішкі құрылысы (даяр ылғалды препараттан). 

1 

52. 

Көбейуі мен дамуы. Ұрпақтарына қамқорлық жасауы. Жылдық 

тіршілік циклы мен маусымдық құбылыстары. Құстардың қайтуы. 

№ 10 зертханалық жұмыс. 

Тауық жұмыртқасының құрылысын зерттеу. 

1 

53. 

Құстардың ертедегі жорғалаушылардан  пайда болуы. Археоптерикс. 

1 

54. 

Құстардың көптүрлілігі. Түйеқұстар (қыртөссіз құстар). Пингвиндер. 

Қыртөсті (ұшатын) құстар. Таралуы. Құрылыс ерекшеліктері мен 

тіршілік орта жағдайларына  бейімделуі. 

Құстардың экологиялық топтары. 

Топсеруен: 

«Орман құстарымен танысу (саябақтың, шағынбақтың, мектеп 

бағының).Тірі құстарға бақылау жүргізу. 

1 

55. 

Бунақденелілермен, жануартектес азықтармен қоректенетін 

құстардың және жыртқыш құстардың пайдасы. Құстарды қорғау 

және қолға үйрету. Құстардың биогеоценоздағы және адам 

өміріндегі маңызы. Кәсіптік құстар оларды тиімді пайдалану және 

қорғау. 

1 

56. 

Үй құстары. Құстардың шығу тегі және аса маңызды қолтұқымдары, 

оларды адамның пайдалануы. 

1 

 

65 

 

ХIХ тарау. Сүтқоректілер класы, немесе Аңдар (9 сағат). 

 

57. 

Кластың  жалпы сипаттамасы. Сүтқоректілердің  тіршілік ортасы. 

Сыртқы және ішкі құрылысының ерекшеліктері. Жорғалаушылармен 

салыстырғанда дене жамылғысының, асқорыту, тыныс алу, қан 

айналым, зәр шығару, жүйке жүйелерінің, сезім мүшелерінің, мінез-

құлығының күрделенуі. 

№ 11 зертханалық жұмыс. 

Тірі аңдарды  бақылау. Сыртқы құрылысы. Сұтқоректілердің 

қаңқасының құрылысын зерттеу білу. Даяр ылғал препараттардан 

ішкі құрылысын зерттеп білу. 

Ескерту: зертханалық жұмыстарды орындауға қажетті құрал-

жабдықтар болмаған жағдайда оларды көрсетілімдермен немесе 

электрондық нұсқалармен алмастыруға болады. 

1 

58. 

Көбейуі және дамуы. Ұрпақтарына қамқорлық жасауы. Жылдық 

тіршілік циклы және маусымдық құбылыстары. 

1 

59. 

Сүтқоректілердің ертедегі жорғалаушылардан пайда болуы. 

Сүтқоректілердің көптүрлілігі. 

1 

60. 

Жұмыртқа салушы ілкіаңдар. Қалталы және ұрықжолдасты 

сүтқоректілер. Биологиялық ерекшеліктері. Таралу аймақтары және 

алуантүрлілігі. 

1 

61. 

Ұрықжолдастылардың  аса маңызды отрядтары. Олардың 

биологиялық ерекшеліктері. Бунақденеқоректілер, Қолқанаттылар, 

Кемірушілер, Қоянтәрізділер. 

1 

62. 

Жыртқыштар (ит, мысық, аю, сусар тұқымдастары). Ескекаяқтылар. 

Китәрізділер. Жұптұяқтылар. Тақтұяқтылар. Тұмсықтылар. 

Приматтар. 

1 

63. 

Сүтқоректілердің негізгі экологиялық топтары: ормандардың, ашық  

кеңістіктердің (даланың), су қоймалары мен олардың 

жағалауларының сүтқоректілері. Топырақ астында мекендейтін 

сүтқоректілер. 

1 

64. 

Қолға үйретілген аңдар. Қолтұқымдарының әртүрлілігі және оларды 

адамның пайдалануы.  Жабайы ата-тектерден шығуы. 

1 

65. 

Сүтқоректілердің маңызы. Олардың табиғаттағы және антропогендік  

ландшафттардағы сан мөлшерінің реттелуі. Кәсіпшілік және  

кәсіптік аңдар. Аңдарды жерсіндіру және қайта көшіру. 

Сүтқоректілерді тиімді пайдалану және қорғау. 

Топсеруен: 

3. Өлкетану мұражайына немесе хайуанаттар бағына: «Үй және 

жабайы жануарлар». 

1 

 

VIII бөлім. Жерде жануарлар дүниесiнiң дамуы (1 сағат). 

 

66. 

Жануарлар дүниесінің тарихи дамуы. Жерде жануарлар дүниесі 

тарихи дамуының дәлелдемелері. Эволюция туралы түсінік. 

Жануарлар дүниесінің алуантүрлілігі тірі табиғат эволюциясының 

нәтижесі екендігі. 

1 

 

IX бөлім. Табиғи бiрлестiктер (1 сағат). 

 

67. 

Табиғи және мәдени организмдер. Жануарлардың табиғи 

бірлестіктердегі орны және рөлі. Биогеоценоздар және экожүйелер 

туралы түсінік. Табиғи бірлестіктердегі трофикалық байланыстар. 

Қоректік тізбектер.  

Топсеруен: 

4. «Табиғи бірлестіктердегі көктемгі тіршілік». 

5. «Сулы ортаның табиғи бірлестіктеріндегі көктемгі құбылыстар». 

1 

 

66 

 

Қорытынды (1 сағат). 

 

68. 

Жануарлар дүниесі организмдердің, популяциялар мен түрлердің 

және бірлестіктердің көптүрлілігінің көрінісі. Тірі табиғаттың 

құрылым деңгейлері. Жануарларды қорғау және олардың  

көптүрлілігін сақтауда адам және қоғамның рөлі. 

1 

 

 

БИОЛОГИЯ 

8-сынып 

(барлығы 68 сағ, аптасына 2 сағ) 

 

 № 

Тақырыптың атауы 

Сағат 

саны 

 

Кіріспе (1 сағат). 

 

1. 

Адам туралы ғылымдар: анатомия, физиология, гигиена. Өз 

денсаулығы мен айналысындағы адамдардың денсаулығын сақтау 

үшін адам организмінің құрылысы мен қызметінің білімдері туралы 

ғылымдардың қалыптасуына ғалымдардың қосқан  үлесі. Салауатты 

өмір салты туралы түсінік. Адамның биоәлеуметтік табиғаты. 

1 

 

I бөлім. Адам биологиялық түр ретінде. Адам организміне жалпы 

шолу (8 сағат). 

 

2. 

Ішкі мүшелердің топографиясы. 

1 

3. 

Жасуша және оның құрылысы: ядро және цитоплазма, хромосомалар 

және гендер. 

№1 зертханалық жұмыс. 

Эпителий, дәнекер, бұлшық ет және жүйке ұлпаларын микроскоп 

астында қарау, немесе «Ұлпалардың құрылысы» атты электрондық 

нұсқаны қарау. 

1 

4. 

Жасуша органоидтері: жасушалық мембрана,    эндоплазмалық тор, 

рибосомалар, митохондриялар, лизосомалар, жасуша орталығы. 

1 

5. 

Жасушаның химиялық құрамы: су, минералды тұздар. 

1 

6. 

Жасушаның химиялық құрамы. Органикалық заттар: нәруыздар, 

майлар, көмірсулар, нуклеин қышқылдары. 

1 

7. 

Жасушалардың тіршілік әрекеттері. Рибосомалардағы биосинтез 

процестері, органикалық заттардың энергия бөле отырып 

биологиялық тотығу процестерінің митохондрияларда аяқталуы. 

1 

8. 

Жасушалардың бөлінуі, олардың өсуі мен дамуы, мамандануы. 

Тітіркенгіштік және қозғыштық қасиеттер. 

1 

9. 

Адамның негізгі ұлпалары: эпителий, дәнекер, бұлшық ет, жүйке. 

1 

 

II бөлім. Адам организмінде мүшелер жүйесі қызметінің 

үйлесімдігі. Мүшелер жүйесі қызметінің гуморальдық реттелуі (3 

сағат). 

 

10. 

Ішкі, сыртқы және аралас секреция бездері. Эндокриндік жүйе. 

Гормондардың қасиеттері, мүшелер жұмысын реттеудегі маңызы. 

Бүйрек үсті бездерінің гормондары: адреналин, норадреналин, 

олардың қызметі.Гипофиз. Өсу гормоны. Гипофиздік ергежейлілер 

мен алыптар. 

Көрсетілім: 

Судың және топырақтың құрамында йод жетіспейтін аймақта 

тұратын, қалқанша бездері ұлғайған бірнеше әйелдің суреттерін 

көрсету (Рубенс бойынша). 

1 

 

67 

11. 

Қалқанша без, оның гормондарының қызметі.  Қалқанша бездің 

қызметі бұзылуының аурулары: кретинизм, шырыштық ісік, базед 

ауруы т.б. Қазақстан Республикасында қалқанша без ауруларының 

алдын алу  шаралары.  

1 

12. 

Ұйқы безінің  инсулин гормонының қандағы  глюкоза мөлшерін 

реттеудегі рөлі .  Қантты диабет .  Бүйрек үсті бездері, 

гипофиз,қалқанша без және жыныс бездері гормондарының 

жыныстық жетілуді реттеудегі рөлі. 

1 

 

Ш бөлім. Жүйке жүйесі (5 сағат). 

 

13. 

Жүйке жүйесінің маңызы, оның құрылысы және қызметі. Нейронның 

құрылысы: нейрон денесі, дендриттер, аксон, рецептор, синапс. Қозу 

және тежелу. Рефлекс және рефлекстік доға. Жүйке жүйесінің 

орталық және шеткі бөлімдері. 

№2 зертханалық жұмыс. 

Тізе рефлексін зерттеу. 

1 

14. 

Жұлын. Жұлынның ақ және сұр заттары, орталық өзегі. Жұлыннан 

шығатын жүйкелер. Жұлынның маңызы, оның рефлекстік және 

өткізгіштік қызметі. 

1 

15. 

Ми. Мидың сұр және ақ заттары, мидың қыртысы және ядролары, 

мидан шығатын 12 жұп жүйкелер. Мидың бөлімдері, олардың 

құрылысы мен қызметі: сопақша ми, көпір, мишық, ортанғы және 

аралық ми, үлкен ми сыңарлары. 

Көрсетілім: 

Сопақша мидың рефлекстері: көзді жыпылықтату, жұтыну. 

Мишықтың қызметі: қимылды үйлестіру (саусақмұрын байқауы), 

тепе-теңдікті сақтау. 

1 

16. 

Ми бөліктері және үлкен ми сыңарлары қыртысының аймақтары: 

қимыл-қозғалыс, тері-бұлшық ет, көру, есту, иіс сезу, дәм сезу. Еркін 

қозғалысты қамтамасыз етуде маңдай бөлігінің рөлі. Ми қыртысының 

сөз сөйлеу орталықтары. 

№3 зертханалық жұмыс. 

Көзді жыпылықтату рефлексінің түзілуі және оның тежелуі. 

1 

17. 

Вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық және парасимпатикалық 

бөлімдері, олардың құрылысы мен қызметі. 

№4 зертханалық жұмыс. 

Терінің штрихті тітіркенуі.  Вегетативті жүйке жүйесінің 

симпатикалық бөлімінің әсерінен терідегі қан тамырларының 

тарылуы байқалады (теріде ақ жолақтар көрінеді), ал одан кейін 

парасимпатикалық бөлімнің әсеріне байланысты қан тамырларының 

кеңейуі жүреді                      (теріде қызыл жолақтар пайда болады). 

1 

 

IV бөлім. Сезім мүшелері — анализаторлар (4 сағат). 

 

18. 

Сезім мүшелері және анализаторлар туралы түсінік. 

Анализаторлардың қасиеттері, олардың маңызы және өзара 

байланысы. 

1 

19. 

Көру мүшесі. Көздің құрылысы мен қызметі. Көру анализаторлары.  

Көру орталығы. Сығырлық және қырақтылық, олардың алдын алу. 

Көру гигиенасы. Көз зақымданғанда көрсетілетін алғашқы көмек.  

№5 зертханалық жұмыс. 

Көрудің жітілігін анықтау.

 

Көздің нұрлы қабығы мен көзбұршақтың қызметін анықтау. Соқыр 

дақты табу. 

1 

20. 

Есту мүшесі және есту анализаторы.  Сыртқы, ортаңғы және ішкі 

1 

 

68 

құлақтың құрылысы және қызметі. Есту анализаторының бөліктері. 

Есту орталықтары. Есту гигиенасы.  Есту мүшелерінің аурулары, 

олардың алдын алу. 

№6 зертханалық жұмыс. 

Құлақтың есту мүмкіндігін анықтау. 

21. 

Тепе-теңдік мүшелері: вестибула аппараты.  Сипап сезу, иіс сезу, дәм 

сезу мүшелері және олардың анализаторлары. Бұлшық ет сезімінің 

рөлі. Анализаторлардың өзара әрекеттесуі. 

Көрсетілім: 

Белгісіз заттардың иісін анықтау тәсілдері. 

1 

 

жүктеу/скачать 1,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: