Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан
жүктеу/скачать 13,53 Mb. Pdf көрінісі
|
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy
| 59-
сурақ. Ж урек қызметінің қандай физиологиялық ерекиіеліктері болады? Ж үрек - күрделі құрылым. Оның қызметі дұрыс атқарылуы үшін әр түрлі бөлімдер арасында мықты үйлесім болу керек. Мұндай үйлесім жүрекшелер мен қарьпппалар қызметінде айқын байқалады. Олар еш уақытга бір мезгілде жиырылмайды: жүрекшелер жиырыл- ғанда қарьпппалар босаңсиды, керісінше - қарыншалар жиырылғанда жүрекшелер босаңсиды. М ұның себебі — жүректің аталған екі бөлімі Қозу толқынымен бір мезгілде қамтылмайды. Бұл қозудың жүрек- пен таралу жылдамды ғыны ң Ашофф-Тавар түйінінде күрт төмендеуі- мен (0,02-0,05 м/сек) байланысты. Осының нөтижесінде қарынша- ларда қозу процесі жүрекшелерден 0,12-0,18 с. кеш басталады. Ж үрек етіне қарыса жиырылу (тетанус) қасиеті жат. Жиырылған жүрек еті ізінше босаңсиды. Бұл ерекшелік жүректегі өрекет потен- циалының ұзақтығымен байланысты. Сонымен қатар жүрек етінің жиырылу күші тітіркендіргіш мөлшеріне төуелді болмайды. Ол Боу- дич үсынған “барынша немесе ешнөрсе жоқ "деген зандылыққа сөй- кес атқарылады. Тітіркендіргіш күші өскенде, жүректің жиырылу күші артпайды, өзгермейді. Бұл ерекшелік жүрек етінің синцитий түрінде құрылуымен байланысты. Ж үрек жұмысы белгілі бір ырғақпен атқарылады. Оның жұмы- сындағы ырғақтылық Кис-Ф ляк түйінінде қозу толқынының туын- дау жиілігіне байланысты. Ж үрек жүмысының ырғағы қозу толқы- нының ұзақтьпының ауытқуы нөтижесінде өзгереді. 60- сурақ. Ж урек етіне қандай физиологиялық қасиеттер тән? Ж үрек етіне қозғыштық, өткізгіштік, жиырылғыштық, автоматия жөне рефрактерлік қасиетгері төн. Қозгыиітық. Ж үрек еті электрлік, механикалық, термиялық, хи- м иялы қ тітіркендіргіштер өсерінен қ о за алады. Тітіркендірудің нөтижесінде натрий иондары ет талшықтарының ішіне өтіп, мембра на үйексізденеді (деполяризацияланады) де, жүректің қозған бөлігінде теріс заряд пайда болып, оны ң қозған жөне қозбаған бөліктерінің 46 арасында потенциалдар айырмасы туындайды. Миокард торшаларында (кардиомиоциттерде) қаңқа етімен салыстырғанда өрекет потенциа лы 100 есе ұзақы рақ созылады (200-400 мс). Қозуды өткізгіштік. Қозу толқыны К ис-Ф ляк түйінінде ерекше ет торшалары - пейсмекерлерде - пайда болады да, жүрекше еттеріне электрлік жолмен тарап, Ашофф-Тавар түйініне жетеді. Одан өрі қозу толқыны Гис шоғыры арқылы бүкіл қарыншаға тарайды. Жүрек еті қозуды өлсіретпей (декрементсіз) өткізеді жөне оқшауламай бар- лык. ет талшықтарына жая таратады. Қозуды өткізу жылдамдьпы жүрекгің өр түрлі бөліктерінде бірдей емес. Жылы қандылар жүрекшелері қабырғасымен ол секундьша 0,8-1 м, қарьшшалар қабырғасымен - 0,8-0,9 м, қарыншалар өткізгіш жүйесімен 2 - 4,2 м жылдамдықпен тарайды. Салысгыру мақсатыңда қаңкд еттеріңде қозудың 4,7- 5 м/сек жылдамдықпен тарайтынын айтып өтейік. Жиырылгыштық. Қозу толқынына жүрек еті жиырылумен жауап береді. Жиырылу деп ет талшықтарының үзындығының қысқаруын немесе кернеу күшінің (тонус) артуын айтады. Ж үрек еті бұлш ық еттермен салыстырғанда шабандау - баяуырақ жиырылады. Автоматия. Ж үрек етінің сыртқы өсерсіз тек ағзаны ң өзінде туындайтын қозу толқындарының ықпалымен жүмыс істеу қабілетін журек автоматиясы дейді. Ж үрек автоматиясы өткізгіш жүйенің қызметіне байланысты. Рефрактерлік - қозу үстіндегі жүрек етінің тосын тітіркендіргішке жауап бермейтін қасиеті. Рефрактерлік кезең үш сатыға бөлінеді. Олар абсолюттік (толық) рефрактерлік, сащ сты рмалы рефрактерлік жөне экзальтация (лепілдеу) саты лары /Систола кезінде жүрек еті- нің қозғыштық қасиетінің жойылуын толық рефрактерлік деп атай- ды. Бұл сатыда жүрек еті ешбір тітіркендіргішке жауап бермейді/ Ж үрек еті босаңсый бастағанда (диастола) оньщ қозғыпггық қасиеті өзгеріп, күшті тосын тітіркендіргішке өлсіз жауап алынады. Бұл са- тыны салыстырмалы рефрактерлік деп атайды. Осыдан соң жүрек тынымы кезінде жүрек етінің қозғыштығы күшейеді - экзальтация сатысы басталады. Қалыпты жағдайда абсолютгік рефрактерлік сис тола кезеңін толық жөне диастоланың алғашқы сатысын қамтиды. Рефрактерлік қасиеттің болуымен байланысты жүрек жұмысының ырғағы сақталып, тетанус (қарысу) орын алмайды. жүктеу/скачать 13,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|