Нүрмашева Ф. К а з а Х с т а н р е с п у б л и к а с ы н ы ң а з а м а т т ы қ 1 c ж ү р г І з у к ү к ы ғ ы \. l\l \ I ы /м II а \іч 1,1 ’iiiw

С арапш ы (сарапш ы лар) коры ты нды сы дэлепдеу куралы
ретінде істін накты мән жайларын ғылым, өнер, техника, кол- 
өнер саласында арнайы білімі бар тулгалчрдын зерггеу нэтн- 
жесінде жасалады.
Сарапш ы сот койган сұрактар бойынш а зерттеу ж урп зш , 
пегізді корытыпды жасауга міндеггі. Егер сарапш ы саралтама 
ж урп зу кезінде өзіне койылган сурактардан тыс, іс үшін маны- 
зы бар мән-жайларды аныктаған болса, бул мэн-ж айлар тура- 
лы өзінінтуж ырымын Ө31ШН корьпындысына кос у га (К Р А ІЖ К
96-баптын 3-бөліп), сондай-ак сотталкылауы кезінде өзінін кор- 
тындысын түсіндіруге, толыктыруга ж эне сотгын шакыруымен 
келуге кукылы (К Р А ІЖ К 188-бап).
С арапш ынын корытындысы сотка ж азбаш а турде берілуі 
тшс. Сарапш ы корытьпшысында зерттеудш барысын, колданг- 
ан 
әдісін
, соттын койған сурактарына жауаптары мен тужыры- 
мын жазуы тшс. Сарапш ынын корытындысын багалай отырып, 
сот сарапшынын оз зерттеушде жана әдістерді колданды ма, жок 
па, корытынды жасауга каж етп материалдары болды ма соны 
тексеру керек.
Сарапш ынын жазбаша корытындысы уш бөлімнен турады: 
кіріспе, зеры еу ж эне корьп ынды. Кіріспе бөлімде сараптама- 
ны н аты ж эн е нөмірі; ол кайта ж асалаты н сараптама, элде 
косымша немесе кешенш сараптама екен дш ; сараптаманы та- 
гайындаган органным аты; материалдардын сараптамага тусу 
куш ; сараптама ж урпзудін негізі; сарапш ынын шешуі ушін са­
раптамага келіп түскен сурактар мен материаддар аты көрсе- 
тіледі.
Зерттеу бөлімінде эерттеу пронесі ж әне онын нәтижелері 
баяндалады, аныкталған деректерге іылыми тусінік беріледі, 
сарапш ынын нактылы мән-жайларды зерттеу кезіндегі колда- 
ніан эдістері мен техникалык тэсілдері муміят балндалады.
Корытынды бөлімде сарашны соттын кой іан суракіары на 
рет-ретімен вз іүжырымларын жазады.
Сарапш ылар корытындысынын мынадай т урлері бар: 1) нак­
ты корытынды (дурыс немесе теріс корьгтыіиы), 2) мүммн коры­
ты нды, 3) бастапкы м эл ім еп ерд і үсыніам кезд еіі койылтам 
сүракка жауап бере алмайтын жаілайдагы сарапш ы торытъп 
дысы.
Сарапшынын корытындысы істін накты мәм-жаиларына 
арнайы журігнлген зерпеу нэтижесі болып табылады. Онда
190

көрсетілген деректердін ш ынайылығына кепілдігі барынша 
жогары. Алайда, бүл мән-жай дәлелдеудш өзге күралдарынын 
касында сарапшы корытындысын «алдын ала бекітілген» күші 
бар «айрыкша», «ерекше дәлелдеме» деп бағалауға непз болмай- 
ды. Мұны «сотка сарапшы корытындысы міндетп емес және оны 
сот дәлелдемелерді бағалаудын жалпы ережелерімен багалай- 
ды» деген заида бекітілген тәртш растайды.
Дегенмен де, соттың сарапшы корытындысымем келіспеуі 
іс бойынша шешімде немесе сот үйғарымында дәлелденуі тиіс 
(К.Р АІЖ К 96-бап). Корытындыны баіалау нәгижесінде с о т оны 
былайша кабылдауы мүмкін:
1) толы к ж әне негізді ж әне оны сот шешімінін негізіне 
енгізуге болады;
2) жеткілікті түрде анык және толык емес және өз үйғары- 
мымен косымша сараптама тағайындау кажет;
3) онын дүрыстығы күмән келттретіңдей пегізсіз және кай- 
тадан сараптама тағайындау кажет. Сондай-аксот сарапшынын 
түжырымдарымен келіспеуіне болады және кайтадан сарапта­
ма тағайындамай-ак, істі баска дәлелдемелер негізінде шешуше 
болады.
Сарапшы корытынды берудін мүмкін ем если туралы дәлелді 
хабарлама жазып, оны мынадай жағдайларда сотка хабарлай- 
ды: егер сарапшы зерттеу жүргізгенге дейін өзімің алдына ко- 
йылған мәселелер ө зін ш арнайы білім дерінщ ш еп нен тыс 
екеш не с е іт ш і болса; не болмаса оған үсынылған материалдар 
корытыңды жасау үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз және олар- 
ды толыктыру мүмкін емес екеніне; немесе ғылым мен сарап­
тама тәжірибесінін жағдайы койылған сүрактарға жауап беруге 
мүмкіңдік бермейтініне көзі жетсе (КР А ІЖ К 97-бап).
Егер, сот сарапшы корытындысын бағалай келе, корытын- 
ды жеткілікті түрде толык және анык емес деп түжырымдаса, 
ол 
к,(химша сараптама
тағайындай алады. Сарапшы корытын­
дысы негізсіз болса немесе бірнеше сарапшынын корытынлы- 
сы б ір -б ір ін е карам а-кай ш ы келсе, сот 
кайта сараптама
жүргізуді тағайындайды (КР А ІЖ К 98-бап).
Кайта және косымша сараптама жүрпзуді тапсыру кезінле 
сарапшыға (сарапшыларға) алдынғы сарапшылар корытынлы- 
сы көрсетілуі тиіс.
Қосымша сараптама корытынды жеткілікті түрдетолык және 
анык болмаған жағдайда. сондай-ак алдында зерттелген мән-
191

жайлар бойынша жана сауалдар туындаган жагдайда сол сарап- 
шыға немесе баска сарапшыға тапсырылуы мумкш. Егер де. 
сарапшынын алдынғы корытындысы толык непзаз, немесе 
онын дүрыстығы күмән туғызған жагдайда, немесе сараптама 
жүрпзу нормаларын бузган жагдайда, ол сол объектплердз жэне 
сол сурактарды зерттеу ушш тагайындалады.
Кайта сараптама тагайынлау туралы сот уйгарымында ал- 
дынгы сараптама шешімімен келіспеудін дәлелдері болуы кажет 
Кайта сараптама жүргізуді сот курамында алдынгы сараптама- 
ны журпзген сарапшылар бар комиссияга тапсырады. Олар 
кайта сараптама журпзуге катысып, комиссияға түсініктеме 
берулерже болады. Дегенмен де, олар сараптамалык зерттеу мен 
корытынды беруге катыса алмайды.
Сот тапсырысы. Егер іске катысы бар дэлелдемелердш бар- 
льны баска жерде болган жагдайда, сот тапсырысы колданыла- 
ды. Істі караушы сот іске катысушы адамнын баска кал ада не­
месе ауланла дэлелдемелер жмнау кажетпп туралы өтінімін 
канагаттандырган жагдайда тиісті сотка белгілі бір іс журпзу 
әрекетж жасауга тапсырма береді. Соттын тапсырмасы туралы 
уйғарымда каралатын істін мэж, тараптар туралы мәліметтер 
кыскаша баяндалады, аныктауга жататын мэн-жайлар тапсыр- 
маны орындаушы сот жинауга тшс дэлелдемелер көрсеплелі.

жүктеу/скачать 12,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: