«Өмірдің мәні – қазақ философиясының негізгі тақырыптарының бірі»
жүктеу/скачать 1,23 Mb.
|
Өмірдің мәні – қазақ философиясының негізгі тақырыптарының
Хикмет сөз, яғни даналық айту дәстүрі абай құнанбаев заманына дейін үзілмеген. Абай адам болмысын тануда тың дүниетанымдық ойлар айтты. Адамзатты алла махаббатпен жаратқан, демек, махаббат адамға дейін болған, алланың тек өзіне ғана тән құдіреті деп білген абай адам мен алланың арасындағы қатынасты сүю деп атайды. Өзін махаббатпен жаратқан алласын адамның сүюі парыз. Абай сүюдің үш түрін айтады, олар: алланы сүю, оның жаратқан кереметі – адамды сүю және хақ жолы деп әділеттілікті сүю. Осы үш сүюді абай имани гүл дейді. Хакім абай «толық адам» немесе кәмелетті адам тұжырымдамасын жасады. Олар: нұрлы ақыл, жылы жүрек, ыстық қайрат. Адамды толық ететін – ақыл, жүрек, қайрат.
Абай сияқты Шәкерім Құдайбердіұлы да қазақ елін қалай мәдениетті елдер қатарына қосамын деп талпынады. Шәкерім Абайдың имани гүл ілімін «Үш анық» кітабында ұят туралы ілімге айналдырды. Осы еңбекте Шәкерім сол кездегі еуропа ағымдардан деректер келтіре отырып, этикалық максимализмге негізделген ар-ұятты дәріптеу ілімін жасады. Ойшылдың тарихи-философиялық еңбектерінің («Қазақ айнасы», «Мұсылмандық шарты», «Түрік, қырғыз, қазақ hәм хандар шежіресі», «Үш анық») дүниетанымы мен негізгі әлеуметтік сарыны ағартушылық, адамгершілік идеяларымен сабақтасып жатыр. 19–20 ғасырларда Қазақ философиясындағы ой-толғаныстар мен көтерілген негізгі мәселелер дәстүрлі қазақ ойшылдығына сүйенгенімен, олардың ойлау кеңістігі кеңейіп, Қазақ философиясын еуропа дәстүрмен ұштастырып отырды. жүктеу/скачать 1,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|