Ономикалық талдау (2 БӨлім) Оқу кұралы Қостанай, 2016 2
жүктеу/скачать 3,83 Mb. Pdf көрінісі
|
Есептік сипаттағы
31
13 – слайд 4. 4. Талдаудың Талдаудың ақпараттық ақпараттық және және әдістемелік әдістемелік қаматамасыз қаматамасыз етілуі етілуі Ақпараттың Ақпараттың есептен есептен тыс тыс көздері көздері - - бұл бұл шаруашылық шаруашылық қызметті қызметті реттейтін реттейтін кұжаттар кұжаттар , , сонымен сонымен бірге бірге сыртқы сыртқы ортадағы ортадағы өзгерістерді өзгерістерді сипаттайтын сипаттайтын мәліметтер мәліметтер Ресми кұжаттар Бәсекелестер туралы мәліметтер Шаруашылық- құкықтық құжаттар Техника және технологиялық құжаттамалар және т.б
14 – слайд 4. 4. Талдаудың Талдаудың ақпараттық ақпараттық және және әдістемелік әдістемелік қаматамасыз қаматамасыз етілуі етілуі Талдауды Талдауды ақпараттық ақпараттық қамтамасыз қамтамасыз ету ету ұ ұ йымы йымы Ақиқаттық Ақиқаттық Салыстырмалылық Салыстырмалылық Жеделдік Жеделдік Аналитикалық Аналитикалық Ұтымдылық Ұтымдылық 15
32
15– слайд 5. 5. Талдау Талдау нәтижелерінің нәтижелерінің құжаттық құжаттық ресімделуі ресімделуі . . Түсіндірме хат . Кәсіпорын қызметінің оң жақгарымен қатар есеп беру кезеңіндегі теріс жактары да сипатталады, оның жұмысының өндірістік және қаржылық нәтижелеріне әсер еткен объективті және субъективті, ішкі және сыртқы факторлары ашьлады, кемшіліктерді жоюға және болашақта кәсіпорын қызметінің тиімділігін жоғарылатуға бағытталған іс-шаралар тізімі баяндалады
диаграммалар және т.б. болады
16 – слайд 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 -3 2 7 12
L n ( ч ис л о ба н ко в) 5. 5. Талдаушының Талдаушының автоматтандырылған автоматтандырылған жұмыс жұмыс орнын орнын ұйымдастыру ұйымдастыру . . Түсіндірме хаттың аналитикалық бөлімінде мәліметтер, графиктер, диаграммалар және т.б. болады
33
17 – слайд 6. 6. Талдаушының Талдаушының автоматтандырылған автоматтандырылған жұмыс жұмыс орнын орнын ұйымдастыру ұйымдастыру . . Аналитикалық Аналитикалық есептеулерді есептеулерді автоматтандыруды автоматтандыруды қолдану қолдану әсер әсер етеді етеді : : талдаушылардың жұмысының тиімділігін жоғарылатуға талдау сапасы мен жеделдігін, оның жалпы деңгейі мен әсерлігін жоғарылатуға экономикалық құбылыстар мен үдерістерді терең және жан-жақгы зерттеуге
18 – слайд Техникалық Техникалық қамтамасыз қамтамасыз ету ету - - бұл бұл ақпараттык ақпараттык жүйенің жүйенің жұмысына жұмысына арналған арналған техникалық техникалық құралдар құралдар кешені кешені Экономист Экономист - - талдаушының талдаушының автоматтандырылған автоматтандырылған жұмыс жұмыс орны орны - - бұл бұл аналитикалық аналитикалық есептеулердің есептеулердің автоматтандырылуын автоматтандырылуын қамтамасыз қамтамасыз ететін ететін акпараттык акпараттык - - бағдарламалық бағдарламалық - - техникалық техникалық ресурстардың ресурстардың жиынтығы жиынтығы . . 6. 6. Талдаушының Талдаушының автоматтандырылған автоматтандырылған жұмыс жұмыс орнын орнын ұйымдастыру ұйымдастыру
34
2.1 Өнімге деген сұраныс пен тапсырыстар портфелін құрастыруды талдау 2.2 Сұранысы жоқ өнімнің қауіп-қатерін бағалау 2.3 Өнімнің өткізу нарықтарын талдау 2.4 Кәсіпорынның бағасаясатын талдау 2.5 Өнімнің бәсекеге түсе алатындығын талдау
талдау Әрбір кәсіпорынға өндіріс көлемін жоспарламай тұрып, өндірістік қуаттылықты қамтамасыз етуді, өнімді қандай көлемде және қандай бағамен қайда және қашан өткізуді білуі қажет. Ол үшін тауарға деген сұранысты, шығын нарығы мен көлемін, потенциалды және реальді бәсекелестерді, потенциалды сатып алушыны, өндірісті бәсекелестік баға бойынша ұйымдастыру мүмкіншілігін, материалды ресурстардың қолжетімділігін, қажетті квалификация бойынша кадрлардың болуын және т.б. игеру қажет. Осылардың арқасында соңғы каржылық нәтижелер, капиталды өндіру, оның кұрылымы мен негізі ретінде Кәсіпорынның қаржылық түрақтылығы тәуелді болады. Әрбір кәсіпорынның қызметі маркетингтік талдаудан басталады және оның негізгі міндеттері болып мыналар табылады: 1.Тауарға деген төлем қабілетті сұранысты игеру, шығын нарығы және өндірістік жоспарды негіздеу мен өнімнің көлемі мен ассртиментін жүзеге асыру; 2.
Өнімге деген сұраныс тиімділігін қалыптастыратын және сұраусыз келген өнімге тәуекелділік деңгейін бағалайтын факторларды талдау; 3.
резервін іздестіру; 4. Стратегияны тактиканы, сұранысты қалыптастыру әдістері мен құралдарын өңдеу; 5. Тұрақтылық пен өндірістің тиімділігі мен өнімнің шығынын бағалау. Маркетингтің көмегімен үнемі жаңа нарықты іздестіру, жаңа тұтынушылар мен жаңа өнім түрлерін, кәсіпорынның көбірек табыс деңгейін қамтамасыз ететін дәстүрлі өнімнің жаңа жерлерін қолдану жүргізіледі. Маркетинг кәсіпорынның өндірістік қызметін бағыттау мен оның нарықтық сұранысқа қүрылымдық саясатты өткізу мен өндіруді реттеу кұралы ретінде танылады. Маркетингтік талдаудың негізгі мақсаты - өнімге деген сұранысты талдау және тапсырыс портфелін қалыптастыру болып табылады. Кәсіпорынның өндірістік қуаттылығы мен болашақтағы қызметтік үрдісте қолдану деңгейітапсырыс портфеліне байланысты болады. Егер өнімге деген сұраныс әр 35
түрлі себептерге байланысты болса, тапсырыс портфелі төмендейді,өндірістің құлдырауы жүреді, өнімнің кұны мен шығындар жоғарылап, кәсіпорын банкротқа ұшырауы мүмкін Сұраныс экономикалық категория ретінде тауар келемін сипаттайды, тұтынушы қалайтын және нақтылы баға бойынша, нарықта ібелгілі бір уакытта тауарды сатып алуды көрсетеді. Сұраныс деңгейіне көптеген факторлар әсер етеді: ұсынылатын тауарларға бағалар, сапасы, сатып алушылардың табысы, тұтынушылардың жоғары бағалаулары мен (өзара алмасатын) тауарлардың құны тауарға деген баға мен кірістерінің өзгеруі, нарықтың толықтылығы мен пайыздық үлестер. Бағаның өзгерісіне деген сұраныстың сезгіштік дәрежесі бағаның икемділік коэффициентінің арқасында өлшенеді (Ер):
і-тауарга деген сұраныстың пайыздық өзгерісі (1) Ер = тауарға деген бағаның пайыздық өзгерісі
Табыс бойынша сұранымның икемділігінің коэффициенті табыстың өзгерісіне байланысты тауарларға деген сұраныс тың сезгіштігінің дәрежесін мінездейді (Еd):
і-тауарга деген сұраныстың пайыздық өзгерісі '
(2) Ер = тұтынушы кірістерінің пайыздық өзгерісі
Егер бұл коэффициенттердің көлемі 1-ден үлкен болса, онда сұраныс икемді болады, ал егер 1-ден кіші болса, икемсіз болады. Икемділік коэффициенті 0-ге тең болса, сұраныс абсолютті икемсіз: бағаның өзгеруі тауарға деген сұраныстың өзгеруіне әкеп соқпайды. Егер икемділік коэффициенті 1-ге тен болса, сұранысқа деген өсу қарқыны бағаның төмендеу қарқынына тең болады. Баға өзгермесе немесе өнімге деген сұраныс тұтынушылардың мүмкіндіктері жоғары дәрежеде болса, онда сұраныс абсолютті икемді болады, бұл көбінесе инфляция кезінде кездеседі 1 кестедегі берілгендер бойынша В тауарының бағасының икемділік коэффициентін анықтаймыз.
1 кесте - В тауарға деген сұраныстың икемділігі Баға ,
Сұраныс Өрлеу
қарқыны, Сұраныстың Көлемі, ДЕ ДЕ
келемі, %
икемділік
туб бағалар Сұраныс
көлемі коэффициенті табыс шығын
пайда 6000
3000
18000
13250 4750
6250 2850
+4,16 -5,00
1,20 17812
12837 4975
6500 2700
+4,00 -7,00
1,75 17550
12425 5125
7000 2400
+7,70 -11,10
1,42 16800
11600 5100
7500 2150
+7,14 -10,40
1,45 16125
10912 5213
7800 2050
+4,00 -4,65
1,16 15990
10638 5325
8000 1950
+2,56 -4,87
1,90 15600
10360 5240
8200 1870
+2,50 -4,10
1,64 15334
10142 5192
36
Алынған нәтижелерді салыстырғаннан кейін, сұраныстың төмендеу карқыны бағаның жоғарылау қарқынын озады. Сондықган осы өнімге деген сұраныстың икемділігіне қорытынды жасауға болады, бірақ инфляция кезінде сұраныстың икемділігі төмендейді, өйткені бағаның өсуіне деген психологиялық бейімделу пайда болады. Кәсіпорын бағаның 7800 ДЕ вариантын таңдап алды, бірақ 600 ДЕ бағасына қарағанда, бұндай бағадағы сұраныс пен табыстар төмен болып тұр. Берілген кәсіпорынның негізгі мақсаты өңдеу нарығын иелену болмағандықтан, табысты максимум алу, бағаның бұл варианты тиімді болып келеді және ол басқа варианттарға қарағанда табыстың үлкен сомасын алуға мүмкіндік береді.
Сұранысты зерделеу тауарды тұтынушылардың сатып алмау салдарынан пайда болатын сұраусыз өнімнің тәуекелін бағалауымен тығыз байланысты. Ол кәсіпорынның материалдық және моральдік нұқсанының көлемімен анықталады. Егер өнімнің белгілі бір бөлігі сұраусыз қалған жағдайда, әрбір кәсіпорын жоғалту көлемін білуі қажет. Сұраусыз қалған өнімнің тәуекелінен құтылу үшін оның пайда болу факторларын игеру қажет. Ішкі себептер: • кәсіпорынның қызметшілерімен өнімге деген сұраныстың теріс жасалған болжамы; • өткізу нарығындағы теріс жасалған бағалық саясат; • шикізат сапасының, кұрал-жабдыктардың төмендеуінен, технологияның артта калуынан, персоналдың төмен квалификациясы нәтижесінде өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуі; •
өнімнің жарнамасы мен өткізу үрдісінің тиімсіз ұйымы. Сыртқы себептер: •
•
үлестер бойынша проценттік қазынаның жоғарылатуы; •
демографиялық; •
элеуметтік-экономикалық, саясаттық және т.б. Сұраусыз өнімнің тәуекелі мынадай болып табылады: өткізетін және өткізбейтін. Егер дизайнға қосымша шығындар, конструктивтік өзгерістер, ораманы, жарнаманы, өндіріс пен өткізудің ұйымдық қайта қүруы табысты жабу сомаларынан асып кетсе, онда олар экономикалық тиімсіз және керісінше. Залалдың сомасына жоғарыда аталғандардан басқа, өндіріс, өнім өткізу және жартылай игеру шығындары да кіреді. Уақыт бірлігіне байланысты өнімнің сұраусыз тәуекелдіктері белгілі болса, онда басқарушылық шешімдер әр түрлі болады. Бірінші мерзімде өнімнің осы түрін басқаға алмастырып өндіріске енгізбеуге болады. Екінші мерзімде дизайнға маңызды өзгерістер еңгізуге болады, конструкция, бұйым бағасына және осылардың арқасында оны нарықка тартуға. Егер тәуекел өнімді жасағаннан кейін пайда болса, онда банкротка 37
ұшырамаудың амалын ойлау керек, себебі сұраусыз өнім - бұл кәсіпорын үшін тікелей залал болып табылады. Әрбір тауар тек қана оған сұраныс пен оның жабдықталуына толық келісім шарттар болғанда ғана өндірілуі кажет. Сұраусыз өнімнің тәуекелділігін бағалау үшін, оның өнім өндірісінің жабдықталуына контрактілермен қамтамасыз етілуін талдап алу қажет.
2 кесте -Жабдықтауға келісім шарттар (мәлімдемелер) негізінде өнім өндірісінің жоспарының қамтамасыздығын талдау
Өнім түрі Келісім-шіарт бойынша
жабдықтау көлемі, туб
Жыл басына дайын енім қалдығы, туб Бір жылға өндірілетін өнім көлемі, түб Келісім-шарт бойынша өнімді шығаруды қамтамасыз ету, % А 4800
150 5760
81,2 В 5300 110 5600
92,8 С 3200 60 2743
114,0 Б 2600 40 1920
132,6
2 кестеден көріп отырғанымыздай С және Б өнімдерінің шығарылымы жоспарлармен толықтай қамтылған. А және В бұйымдары бойынша өнімнің жоспарланған шығарылымы келісімдермен сәйкесінше 81,2 және 92,8 % тең болды. Нәтижесінде кәсіпорынға өнімнің бірінші екі көрінісінің үлесті салмағын қысқартып С және Б өнімдерінің сыбасын көбейтіп өндірістің құрылымын қарап шығуға тура келді. Осыған байланысты біз мынадай қорытынды жасаймыз, кәсіпорын нарық конъюнктурасына, сұраныс өзгерісіне, өндіріс бағдарламасына лайықты түзетулер ықпалын тигізетінін байқаймыз. 2.3 Өнімді өткізу нарығын талдау Өткізуді нарықтарынан сату көлемі, бағаның ортаның деңгейі, кіріс өнімінің жүзеге асуы, пайданың сомасы тәуелді болады және т.д. Ең бірінші кезекте нарықта соңғы 3-5 жыл ішіндегі әрбір өнімнің динамикасын зерттеу қажет. Талдау нәтижелері бойынша тауар категорияларының төрт түрін бөледі: • «жұлдыздар», кәсіпорынға негізгі табыс көзін әкеледі және экономикалық есімге әсер етеді; •
«сауын сиырлар» — «қиын балаларды» қаржыландырады, инвестицияға мұқтаж емес, табыс әкеледі және де экономикалық өсімге қабілетті; •
«қиын балалар» —бұлар ереже бойынша болашақта «жұлдыз» болатын, әзірге пайда әкелмейтін жарнамаға мұқтаж нарыққа ұмтылатын жаңа тауарлар; •
экономикалық өсімге пайдасы жоқ және өмірге қабілетсіз; Сонымен қатар әрбір тауар өмірдің қандай циклінде және қандай жеке 38
нарықтық сегменттерде екенін анықтау керек: а) нөлдік кезең жаңа тауардың әзірленуін зерттеумен және идеяның апробациясымен, ал сонан соң тауардың өзін бейнелейді; ә)
бірінші кезең (тауарды базарға шығару және енгізу) тауар нарықта жетістікке жететіні айқындалады. Бұл кезеңде пайда жоғары емес, өйткені түбегейлі қаржылар нарыққа зерттеулердің амортизациясына, тауарды өндіруге жұмасалады; б) екінші кезең (сату көлемінің өсуі және дамуы) тауар бұл кезеңде табыс әкеле бастайды, ол барлық шығындарды жауып, табыс көзіне айнала бастайды. Дегенмен оның нарықта дамуына жарнамалық қолдауына үлкен шығындар кажет. в)
үшінші кезең (жетілу) - тауар тұрақты нарықта болады, сұранысқа ие және негізгі кіріс көзі, нарықта шығындардьң аз кетуіне байланысты ең табысты кезеңде болады, тек қана «данқтылық» жарнамалық қолдау ғана қажет болады;
г) төртінші кезең (қанығу және басылу) сату көлемі бастапқыда айтарлықтай өзгермейді, содан соң болжанатын және болжамсыз мынадай себептермен кенет қысқарады: тауар, ешқандай да өзгеріссіз, тұтынушыны мазалайды, тұтыну көлемі азаяды, қажеттілікті жоғалады. 3 кестеде көрсетілген мәліметтер бойынша өндіру нарығы мен оның құрылымын зерттеуге болады.
3 кесте - Өндіру нарығының құрылымы мен олардың кірісін талдау Өнім түрлері Өндіру нарығының қүрылымы, % Өндіру нарығында өнім ' кірісі % ішкі
экспорт қорыты нды ішкі сыртқы
А 92,8
7,2 100
12,0 25,6
В 100,0
— 100
16,0 — С 75,4 24,6
100 23,0
28,5 D 45,3 54,7 100
30,9 38,3
Талданатын кәсіпорында осы сәтте «жұлдыздар» болып, ең үлкен табыс көзі С және Б бұйымдары болып табылады. А және В бұйымдары «сауын сиырлар» қатарына жатады. Олардың тиімділігі төмен, бірақ олар үлкен табыс және өндіріс көзі болып табылатындықтан кәсіпорын үшін әлі де тиімді болып келеді. Бірақ А бұйымы нарықгағы өмір циклінің төртінші кезенінде болғандыктан өндірістің басылуы байқалды. Сондықтан оны бірте-бірте кәсіпорынға болашақта табыс әкелетін «өрлемелі жұлдыздармен» ауыстыру қажет. Кәсіпорынның басқаруына талдаудың нәтижелері оның стратегиясы және нарықтық конъюнктураның талаптарымен сәйкесінше тауарлар түрлерінің тізімін жасауға көмектесуі керек. Талданатын кәсіпорында А тауарының өндірісін кысқартып, С және Б тауарларының өндірісін едәуір ұлғайтуды жоспарлайды. Одан басқа кәсіпорынның болашақтағы үлкен табысқа ие болатын, Е өнімінің жаңа түрін шығару көзделеді 39
Сонымен бірге талдау үдерісінде нақты және
потенциалды бәсекелестіктерді оның қызметінің Көрсеткіштеріне талдау өткізіп, олардың бизнестерінің күшті және әлсіз жақтарын, қаржылық мүмкінділіктерін, нарықтағы бәсекелестіктердің мақсаты
мен стратегиясын, өндіру технологиясын, өнім сапасы мен баға саясатын анықтау қажет. Бұл өткізу нарығында өз позицияларын бекітуге сонымен қатар күрестің өте қолайлы әдістерін таңдауға мүмкіндік береді.
жүктеу/скачать 3,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|