Ордабекова Хафиза Арысбайқызы
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
Тіл біліміне кіріспе Ордабекова Х. Оқу құралы
|
§1.2 бойынша орындалатын практикалық тапсырмалар Тілші-ғалымдардың тілдің мәні туралы айтқан ғылыми пікірлері мен тұжырымдамаларына талдау жасаңыз. Қоғам жоқ жерде тіл де өмір сүре алмайды, адамзат қоғамы да тілсіз өмір сүре алмайды. Тіл ассоциациялар жүйесін түзетіндіктен, бір адамнан екінші адамға берілмейді. Тіл ‒ әрекет, оның ішінде, сөйлеу әрекеті. Әрбір бала сөйлеуді үйрене отырып, қоршаған орта меңгерген зат, нәрсе, құбылыс, әрекет және оны қабылдау арасындағы өзіндік ассоциациялар жүйесін түзуі тиіс. Ол дайын тұрған артикуляцияны пайдаланбайды, ол естіген нәрсені дыбыстауға үйренеді; даяр тұрған грамматикалық парадигмалар жүйесін қолданбайды: ол әрбір сөз формасын айналасынан естіген үлгіге сәйкестендіреді, мен оқимын ‒сен оқисың, біз жүреміз дегенді үнемі естіп жүрген бала сендер жүресіңдер сияқты тиісті сөз формасын керек кезде қолдана алады. Өзге сөз формалары да дәл осылай меңгеріледі (Мейе А. Введение в сравнительное изучение индоевропейских языков. ‒М., 1938. С. 58). 131 Адамзат баласына тән интеллектуалды әрекеттің жемісі саналатын сөйлеу әрекеті мен тілдік жүйе белгілі бір мақсат үшін қолданылады. Қатынас құралы қызметін атқаратын сөйлеу әрекетіне жүргізілген талдаулар негізінде кез келген сөйлеуші адамның мақсаты ‒өз ойын жеткізу . Сол себепті, лингвистикалық анализге функционалды көзқарас тұрғысынан қарау керек. Функционалды сипат тұрғысынан алғанда, тіл ‒қандай да бір мақсат үшін қызмет ететін тілдік бірліктер жүйесі. Тілдегі бірде-бір құбылысты жүйе ұғымынсыз қарастыру мүмкін емес (Тезисы Пражского лингвистического кружка. Пражский лингвистический кружок // Сборник статей. ‒М., 1967. С.17). Все, что напряженными усилиями многих ученых выяснено по вопросу о происхождении языка, убеждает в том, что язык возник как средство общения людей между собою; это общение имело целью сообщение говорящим не названий отдельных представлений, а тех или иных сочетаний представлений, соответствующих душевным его переживаниям, обнаруживающих акты его мышления. Следовательно, словесный знак получили сначала те отдельные восприятия, ощущения, чувство, хотения, а также сочетания соответствующих им представлений, которые возникали в душе говорящего для обнаружения его воли, для утверждения или отрицания чего-либо; и лишь позже, путем расчленения этих словесных знаков, простых или сложных сочетаний, получались слова, означающие отдельные представления (Шахматов А.А. Синтаксис русского языка. 2–изд. ‒Л.,1941. С. 17). жүктеу/скачать 1,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|