Орхон ескерткіштері тіліндегі шақ,жақ,етіс,рай категориялары. Олардың қалыптасу тарихы
жүктеу/скачать 14,17 Kb.
|
| Орхон ескерткіштері тіліндегі шақ,жақ,етіс,рай категориялары. Олардың қалыптасу тарихы. Шақ категориясы ашық райға тән болып табылады. Етістіктің негізгі, басты категорияларының біріне жататын бұл категория тұлғаларының молдылығымен және күнделілігімен ерекшеленеді. Ашық райдың ішінде өткен шақ тұлғалары формаларының көптігімен айрықшаланады. «-ды» өткен шақ формасы – барлық түркі тілдерінде кездесетін әрі ең көне тұлғалардың бірі. Орхон-Енисеи ескерткіштері тілінде -ды (ді, -ты, -ті) қосымшасының түбірге жалғануы дыбыс үндестігі заңына сәйкес те, қайшы да келіп отырған. Яғни, үнді дауыссыздарға аяқталған сөздерден соң қатаңнан да ұяңнан да басталуы ұшырасады: адырылды (адырылты), өлті (өлді). Сондай-ақ, қатаңға біткен түбірлерге де бірде -ды/-ді, бірде -ты/-ті форманттарының тіркесу жағдайлары кездеседі: (качды) качты, тоқытдым (тоқыттым). XI ғасыр ескерткіші «Диван луғат ат-түрікте» сирек те болса -ды/-ді аффиксінің қатаң түбірлі етістікке тіркесуі ұшырасып қалады (чокді, тоқды). жүктеу/скачать 14,17 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|