Оқушы тұлғасын қалыптастырудағы тәрбие сағаттарының рөлі

Сынып сағатын өткізуде дайындық жұмыстарының тәрбиелік маңызы да ерекше. Онда окушылардың жауапкершілігі мен ьнтасы артады, сезімін тәрбиелеуге ықпалын тигізеді Сынып сагатын дайындау және оны өткізу жеке басты қалыптастыруда біріңгай тәрбиелік міндеттерді атқарады. Мұнда қайсы біріне ғана баса назар аударуга болмайды. Барлық кезең тәрбиенің негізгі құралы болып табылады. Себебі сынып сағатын дайындау барысында оқушылар оның материалдарын өз беттерінше іздеп-тауып, оган қатысты альбомдар, қабырға газеттерін шығарып, сыныпты безендіруге ат салысса, кейбір жскеленген топ оның мазмұны мен өткізу багдарламасын жасайды. Мұндай тапсырмалар оқушыларды іскерлікке, тапқырлыққа шыңдап, дағдыларын қалыптастыра отырып, білім дәрежслерінің артуына да оң ықпалын тигізеді.

Сынып сағаттарын өткізуде оқушыларға ұнамайтын, іш пыстыратын әңгіме жүргізу немесс жаттанды, таптауырын болған сценарий бойынша әдеби-музыкалық монтаж жасау арқылы тәрбие шараларын ұйымдастыру тәсілі мектеп өмірінде орын алған. Қазіргі кезде ескірген мұндай тәрбие оқушылардың жан дүниесін тәрбиелеп, адамгершілік мінез-құлық нормаларын қалыптастыру орнына, керісінше оларды мезі етеді. Ол үшін пікір талас /диспут/, сұрақ-жауап кештері, қоғамдық-саяси үйірмелер мен клубтар, оқырмандар конференциялары, мекгеп театрлары мен үгіт бригадалары, турисгік жорықтар т.б. бағыттағы жұмыстарды жандандыру қажет. Тіпті болмаса, қажетгі тәрбиелік шараларды оқушылардың өздерінен сұрап, ақылдасып шешіңіз қаншама жаңа, тың ұсыныстар мсн қызықты кештерді өздері ұсынады, оларға анкета сұрақтарын таратын, мысалы: "Өз жолдастарыда қандай сынып сағаттарын дайындап, өткізгендігі қалар едің ?" деп бастама көтерсең және оларга сенім артсаң, соңда сынып сағаттардың маңызы артып, өз нәтижссін беретіні анық.

Пікірталас - оқушыларда қоғам және адамдар өміріңдегі оқиғалар мен күнделікті тыныс-тірішлік жайлы олардың көзқарастары мен сендіретін, жоғары адамгершілік қасиеттері мен жағымды мінез-құлық нормаларын қалыптастырудың оңтайлы құралы. Пікірталас барысында оқушылар қоғамдағы құбылыстар мен оқиғаларды, олардың себептерін терең анықтау, жолдастарының және айналасындағы адамдардың әрекеттерін терең сезініп, ұғынуға үйренеді.

Пікірталастың әңгіме тәсілінен ерекшелігі, оңда сынып жетекшісінің қоғамдағы ортаға байланыс адамгершілік мәселелерін айқын меңеруде. Ол оқушылардың адамгершілік сенімдерін қалыптастырудың бірден-бір құралы бола алады. Өйткені пікірталас кезіңде оқушылардың көзқарастары кеңейіп, тіпті жай тыңдаушылар қатарыңда емес, оларды сөйлей білуге, өз ойларын еркін жеткізіп, дәлелдей білуге, өз жолдастарының ойына салмақтылықпен пайымдауга үйретеді. Пікірталастың мақсаты оқушыларды ұжым болып пікір таластыруға, алмасуға, өз ойларын нақтылы жеткізе білуге, ең негізгісі өз беттерінше ойлай білуге үйрету. Пікірталастың табысты етуінің негізгі шарты алдын-ала дайындық жұмыстарының дұрыс ұйымдастырылуына үлкен мән беріліп, оған жауапкершілікпен қарау. Ол үшін алдын-ала жоспар құрылып, оның тақырыбы айқыңдалады және өткізілетін күні белгіленеді. Сонымен қатар пікірталастың негізгі сұрақтарын ойластыратын топ, немесе жекелеген оқушыларга тапсырмалар беріледі. Олар онымен қоса пікірталасты өткізу жайлы хабарландыру іліп, оған қажетті әдебиеттерді іріктеп алады да, оқушыларға оларды оқуға ұсынады және көрме ұйымдастырады. Көрнекті ақын-жазушылар, мемлекет және өнер қайраткерлерінің еңбектерінен тақырыпқа сай нақыл сөздерді жазып іледі. Кейбір жағдайда анкеталық сұрақтар таратылып, оның қорытыңдысын талдап, пікірталас барысында оларды пайдаланады. Пікірталасты жүргізуші адамды тағайындауға да үлкен мән беру қажет. Ондай адам біреу немесе екеу болғаны жөн. Олар оқушылар алдында өздерін еркін ұстай білетін, таза және тілі жатық, әсерлі сөйлей алатын беделді баланы сайлаған жөн. Пікірталасты сұрақтарын дайындау барысында оның санына емес, сапасына, тәрбиелік маңызына көңіл болу қажет. Олар әрі нақтылы болу қажет. Сұрақтарды алдын-ала оқушыларға тарағып, не болмаса іліп қою міндетгі. Тақырыпқа сай оқылатын әдебиеттердің тізімі де күнілгері оқушыларга беріледі .

Пікірталасты өткізу барысында баяндама жасалмайды. Пікірталас мәдениетті түрде, оған қатынасушылардың бір-бірінің көңілін қалдырмай, дөрекі жауап бермей, әркімнің өз пікірін сыйлау, құрметгеу жағдайында өткізіледі.

Жүргізуші кіріспе сөз сөйлеп, оның мақсатын түсіңдіреді, әрі қарай нақты алмасу басталады. Пікірталас кезінде сөйлеген адамдарға сұрақ қоюға болады. Сұрақтар талданып болғаннан кейін жүргізуші, сынып жетекшісі, катынасқан мұгалімдер тарапынан қорытынды жасалып, дұрыс және теріс пікір қайшылықтарын көрсетеді Сонымен тілек айтылып, белгілі-бір әрекеттерді атқаруға шешім қабылданады. Пікірталасты өткізу кезінде ескерілетін негізгі мәселе, ол дәлелді ой-пікірдің айтылуы, нақтылы фактілермен тұжырымдалу. Оқушылардың белсене қатысуы, адалдықпен сөйлеуі

Әңгіме жүргізу негізінен этикалық тақырыптарга арналады. Ол көбінесе 5-6 сынып оқушыларын қамтиды. Әңгіменің негізгі бағыттары мыналар:

• өз отанына адал берілгендігі;

• өзі өмір сүріп отырған қоғамның идеологиясына шынайы сенімділігі;

• шыншылдығы;

• қайырымдылығы, қарапайымдылығы, адалдығы;

• саналы тәртіп пен мінез-құлық, мәдениетіне жауапкершілігі;

• жолдастық, достық қарым-қатынастыққа адалдығы;

• немқұрайшылыққа және жамандыққа тезбеушілігі;

• еңбекке, еңбек адамдарына және халық мүлкіне ізгілікті қарым-қатынасы.

Жоғарыда көрсетілген әрбір бағыттың маңызды, мазмұнды нақталы тақырыптарда жан-жақты талданады. Олардың көлемі, мазмұнның сапасы сыныптың өсуіне, оқушыларды жас ерекшеліктеріне сай күрделенін, ауқымы кеңейіп отырады. Әрбір қаралған тақырыптарға оқушылардың көзқарасын, адамгершілік түсініктерін жаңа фактілермен, этикалық нормалармен байытып, адамдардың бойында, іс-әрекгерінде, қарым-қатынатарыда кездесетін жагымсыз қалыптардың болу себебтерінің мәні ашып беріледі. Әңгіме әдісін өткізуге дайындық барысында оның тақырыбын, мақсаттарын, еңбасты, түйіңді сұрақтары анықтап, содан сәйкес жоспарын құрады.

Тақырыптың сұрақтары оның өзекті мәселесіне айналуы қажет. Дайындық бөліміндегі тағы бір жауапкершілігі мол, қиын кезең, ол өткізілетін әңгіменің тақырыбына сай оқушыларга берілетін тапсырмалардың көлемін, сипатын, багытын және оларды бөлуде оқушылардың қабілетін, ықыласын анықтау болып табылады. Осыған орай, олар қандай әдебиетгі оқуы, өмірдегі қандай құбылысқа көңіл бөлу керек, оз тәжірибесінде нені еске түсіру қажет екендігі алдын-ала ойластырылады. Берілетін әрбір тапсырма оқушылардың шамасына сай келуін, олардың творчестволық өсуін қамтамасыз ету қажет. Мұғалім әңгіме өткізу барысында оқушыларға оқығандарынан әлденені оқып беруге, немесе еске түсіруге, адамдар арасындаға қарым- қатынастарға қатысты өздеріне белгілі бір оқиғаны алып, оған баға беруге ұсыныс жасайды. Егер әңгімелесу емін-еркін жағдайда өтсе және оқушылар өздерінің пікірлерін қысылмай-қымтырылмай айтатын болса, онда бұл пікірлердің қарама-қарсы болуы табиғи нәрсе. Қате пікір талкыға салынатан болсын, оқушыны қателігі үшін жазғыруға болмайды, оны да, басқа оқушыларды да дұрыс қортындыға келуіне бағытгау керек. Бірақ мұғалім балаларға дайын қорытынды ұсынуына тиісті емес.