Сөйлеу жағдаяттарытұрақты және өзгермелі екі негізгі түрге бөлінеді. Тұрақты (стандартты) жағдаят – өзгермейтін бағдарлама, дайын сценарий яғни адамның сөйлемейтін әрекетіндегі және сөйлейтін әрекетіндегі нақты сәйкестік. Ал өзгермелі жағдаят та сөйлеу формалары, оның мазмұнына байланысты емес, жағдайға қарай өзгереді.
40% 40% 30% 20% 10% A D
B
C
A D
B
C
1) сөйлесушілердің тұрақты әлеуметтік белгілері (жасы, жынысы, ауыл, қала тұрғыны екендігі, қоғамдағы орны т.б)
2) айнымалы әлеуметтік белгілері (жолаушы-жүргізуші, емделуші-емдеуші, тұтынушы-сатушы, студентоқытушы, оқушы-мұғалім, оқушы-кітапханашы т.б.);
3) осындағы сөйлесушілердің арасындағы қатынастың түрі (таныс, бейтаныс, көзтаныс, көше таныс, жақын адамдар т.б);
4) онда сөйлесудің қандай жағдайда өтетіні (ресми, бейресми, салтанатты, бейтарап);
5) осы сөйлесудегі сөз тақырыбы (тұрмыстық, саяси, ғылыми т.б.)
6) сөздің қандай тілдік ерекшелікте (әдеби, ауызша, жазбаша сөйлеу тілі (диалог) диалект, жергілікті қарапайым тілдік қолданыс т.б.) көрінуі жатады.
Күнделікті қарым-қатынаста сөйлеушілердің әлеуметтік белгілері бір-бірімен сабақтасып жатады.
Кері байланыс:
Кері байланыс:
Your Text Here 4. Сөйлеу жағдаяты дегеніміз не? Оның белгілері қандай?
5. Өз тәжірибеңізден тіл оқытуда сөйлеу тілін дамытудың маңыздылығына тоқталыңыз.
2. Н.М. Бахтель коммуникативті құзіреттіліктің неше деңгейін атап өтті?
3. ТІЛ МЕН СӨЙЛЕУДІҢ АЙЫРЫМ БЕЛГІЛЕРІ ҚАНДАЙ?
1. «Тіл – сөйлеу құралдарының қатаң қалыпқа келтірілген жүйесі, ал сөйлеу – ой мен сезімді жеткізуге арналған тілдің екеуара қатынасты әрекеттік қолданымы» деген пікірдің иесі?
Пайдаланылған әдебиеттер:
Пайдаланылған әдебиеттер:
Contents Title 1. Ерназарова З.Ш. Қазақ сөйлеу тілі синтаксистік бірліктерінің прагматикалық негіздері:фил. ғыл. докт. … дис.:10.02.02. –Алматы, 2001.-246 б.
2. Клюев Е.В. Речевая коммуникация. — М.: Рипол Классик, 2002. — С. 9.
3. Байтұрсынұлы А. Тіл тағылымы. — Алматы: Білім, 1992. — 28-б.
4. Леонтьев А.А. Основы психолингвистики. – М.: Высшая школа, 1997. – 270 с.
5. Уәли Н. Қазақ сөз мәдениетінің теориялық негіздері: филол. ғыл. докт. ... дис.:
6. Сүлейменова Э.Д., Шаймерденова Н.Ж., Смағұлова Ж.С., Ақанова Д.Х. Әлеуметтік лингвистика терминдерінің сөздігі. Астана: «Арман-ПВ», 2008. 392 б.