Қарағанды Медицина Университиті. Биомедицина кафедрасы.
Эссе Тақырыбы: Жасуша циклінің реттелуі. Жасушаның бөлініуі және оның түрлері. Биологиялық рөлі. Медициналық маңызы
Орындаған: Нұржан Мадияр
Факультет: Стомотология
Тобы: 1-003
Тексерген: Сулеймен А. С.
Қарағанды 2023
Жасуша өлімінің бірнеше түрі бар, соның ішінде:
1. Апоптоз( бағдарламаланған жасушалық өлім): бұл процесс гендермен басқарылады және қабынусыз жүреді. Жасуша қоршаған тіндерге зиян келтірместен өледі.
2. Некроз (бақыланбайтын жасушалық өлім): бұл жарақат немесе инфекция сияқты сыртқы зақымданудың салдары ретінде пайда болады. Жасуша ыдырап, мазмұнын босатады және қабынуды тудырады.
3. Аутофагия: бұл жасуша өзінің компоненттерін энергияға немесе құрылыс блоктарына қайта өңдеу үшін ыдырататын процесс.
4. Пироптоз: бұл қабынумен байланысты жасушалық өлім түрі, ол әдетте инфекциядан туындайды және қабыну сигналдарының шығуына әкеледі.
5. Ферроптоз: өлімнің бұл түрі жасушадағы Темірдің жинақталуымен байланысты және әртүрлі стресс факторларынан туындауы мүмкін.
Жасуша өлімінің осы түрлерінің әрқайсысының бірегей молекулалық және биологиялық механизмдері бар.Мысалы,Апоптаз.
Оның молекулалық механизмдері мыналарды қамтиды:
1. Каспаз каскадының активтенуі: каспазалар-бұл апоптозда шешуші рөл атқаратын ферменттер. Олар әртүрлі сигналдарға, соның ішінде ішкі және сыртқы стресс факторларына жауап ретінде белсендіріледі.
2. Жасуша ядросының конденсациясы және фрагментациясы: апоптоз кезінде жасуша ядросы кішірейіп, фрагменттерге бөлінеді.
3. Фосфатидилсериннің экспозициясы: Фосфатидилсерин әдетте жасушаның ішкі мембранасында болады, бірақ апоптоз кезінде ол сыртқы мембранаға ауысады, бұл жасушаны жою үшін фагоциттерге (өлі жасушаларды алып тастайтын жасушалар) сигнал береді.
4. Жасушаны жою: макрофагтар сияқты фагоциттер апоптотикалық жасушаларды фагоциттейді және өңдейді.
Бұл молекулалық механизмдер қабынуды тудырмай және қоршаған тіндерге зиян келтірместен жасушаның бақыланатын және үнсіз өлімін қамтамасыз етеді.