төлеу  сез деп аталады  (автор  передает  содержание  чужой

2. Төлеу •  Жақтық өзгеріске үшырайды, бірінші жақтың орнына
сөз
басқа  бір  жақ  қолданылады.  Мысалы:  Сабыр
«Армаиым  -   үстаз  болу»,  -  деді.  Сабыр  арманы
үстаз болу екенін айтты.
•  Автор сөзіндегі  «де» етістігі түсіп, оның орнын басқа
етістік басады.  Мысалы:  Сабыр  шын  көңілден  былай
деді:  «Арманьиі -  үстаз болу».  Сабыр шын көңілімен
үстаз болгысы келетінін айтты.
III деңгей
Сөйлемдерді  оқып,  төл  сөз  бен  төлеу  сөздердің  сыңарларын 
тауып, екі  бағанға  жазыңыздар.
Ол  менен  қайда  баратынымды  сұрады.  Асан  әкесінің  көп 
жылдан  бері  жылқы  бағатынын  айтты.  -  Шүйінші,  шүйінші,  апа! 
Жұмағұл  ағам  келді,  - деді  Асқар.  Асан:  -  Әкем көп жылдан бері 
жылқы  бағады,  -  деді.  Асқар  апасынан  Жұмағұл  ағасының 
келгеніне  көрімдік сүрады.  Ол  менен:  - Сен  қайда барасың? - деп 
сұрады.  -   Балуан  Ш олақ  осында  ма?  -   деді  дөңгелек  қара 
сақалды,  орта  бойлы  кісі.  Қамысбай  Абайға  әкесінің  шақырып 
жатқанын  айтты.  Дөңгелек  қара сақалды,  орта  бойлы  кісі  Балуан 
Шолақты  сұрады.  Қамысбай  келді  де:  -  Абай  шырағым,  әкең 
шақырып жатыр, - деді.
II деңгей
М ына  сөйлемдерді  оқып,  төл  сөздердің  тыныс  белгісін 
Қойыңыздар.
Дені  сау  кісіге  қарап  отыру  қиын  ғой  деп  Жамал  даусын 
солғындау  шыгарды.  Өз  өлеңім  емес  деді  мынау  үлкендердің 
шамасын  қылжақ  еткендей  боп  бағана кешке Шөжені  көріп  едім, 
соның  өлеңі.  Менің де  іздегенім сендерсіңдер деді  Балуан  Шолак 
ақындарға  басын  иіп.  Ардақты  ата  мынау  сізге  байлағаным 
болсын,  аз  да  болса,  көптей  көріп  алыңыз  деп  жас  жігіт  түлкіні 
алдына қойды.
Iдеңгей
Мәтіннен төл  сөздерді табыңыздар.
223

Қарға батыр, эр сөзің - күміс, 
алтын,
Сырттан тілеу тілейді барша 
халқың.
Қарга әніндей дүниеде әуез 
жоқ, - деп 
Осылайша шыгады сыртқа 
даңқың.
Сандуғаш, б^лбұлдарды 
көріп едім, 
Жүзіңді бір көруге келіп едім, 
Дауысыңды бір шығар,
шаттанайын, 
Сырттан тілеу тілейді барша 
халқың.
Насаттанып бүл қарға сілкінеді,
Ішін  тартып  миықтан  бір 
күледі.
- Арып  -  ашып  алыстан 
келген  шығар,
Көңілі тынып  кетсінші 
шіркін,  - дейді.
Мақтан сөзге семіріп судай 
тасып,
Пәрменінше қарқ етті  аузын 
ашып,
Қарқ еткенде ірімшік жерге 
түсіп,
Оны кетті  түлкі  - екең ала 
қашып.
Әшекей бұйымдар
Қазақтың  зергерлік  өнері  -   тамырын  тереңнен  алатын 
дэстүрлі  мәдениеттің  көрнекті  саласы.  Зергер  болу  — киелі  де 
қасиетті  өнер  саналған.  Оған  ең  алдымен  табиғаттан  дарыған 
тума  талант  керек.  Дәстүрлі  зергерлік  өнерде  шеберлер  эр  түрлі 
қүрал- санмандарды өздері жасап  пайдаланған.
Зергерлердің  аса  көп  жасайтыны  -  әйелдердің  әшекей
бүйымдары.  Қазақ  әйелдері  кеуделеріне 
алқа, 
құлактарына
сы р ға,  шаштарына  ш олпы ,  білектеріне  білезік,  саусақтарына 
ж үзік таққан.
Қыз -  келіншектердің аса сүйіп тағатын әсемдік бұйымының 
бірі  — 
сырға.  Қазақ  зергерлері  сырға  жасаудың  тым  көне 
сьгрларын  меңгерген.  Олар  жасаған  ай  сырға,  тас  көзді  сырға, 
салпыншақ сырға т.б.  сырғаның әр өңірде алуан түрлері бар.
Қыз  -   келіншектер  шашының  ұшына 
шолпы,  шашбау 
таққан. 
Шолпы  әсем  шиыршықталған  күміс  үзбе  бауларға 
бекітілген  тоғыз  теңгеден  тұрады.  Олар  бір  -   бірімен  ұзыннан  -  
ұзақ  жалғасып,  шаштьщ  ұшына  бірге  өріледі.  Ш аштын  үшында 
салбырап  түрған  әшекейлер  қыз  жүрісіне  үн  қосып,  әсем  әуен 
шығарады. 
Шашбау да бір-біріне сым үзбелер арқылы бекітіледі. 
Орталарына асыл  тастардан  көз қондырылған теңгелер тізбегінен 
қүралады.  ¥ ш ы   сәнді  шашақпен  немесе  күміс  әшекейлермен 
әсемделеді.  Ш ашбау  шаштың  түбіне  бекітіліп,  бұрыммен  бірге 
салбырай төгіліп түрады.
^  Әйел  әщекейлерінің  ішінде  ертеден  келе  жаткан  және 
оүпнге дейін  кең қолданылатын  әсемдік бұйым  -   білезік.  Білезік 
сыңар  қолға  да,  қос  қолга  д а  тағыла  береді.  Бірнеше  бөлшектен
224

құралған,  ашпалы  -   жаппалы,  сом  темірден  тұтас  құйылған 
жұмыр  түрлері  болады.  Олардың  ішінде  алтын,  күміс,  нэзік 
шынжырмен  шымдалып  жалғасып  жататын  бірнеше  жүзігі  бар 
білезіктер  де  кездеседі.  Зергерлер  білезіктерге  неше  түрлі 
өрнектер салып, тас қондырып эсемдеген.  Олар көбінесе күмістен 
соғылған.
Әйелдердің  саусақтарына  тағатын  зергерлік  бүйымдардың 
бір  түрін 
жүзік  немесе  сақина  деп  атайды.  Сақиналар  ғүрыптық 
дэстүрде,  негізінен,  үйлену  салты  кезінде  қолданылады.  Сом 
алтыннан  қүйылған  мүндай  сақиналарды  жас  жүбайлар  атыжоқ 
саусагына тағады.
Үзатылған  қыздарға  нэзік  жасалған 
қүс  мүрын  жүзік 
лайықты.  Ал  қос  көзді, ауқымды етіп соғылған жүзіктерді 
қүдағи 
жүзік  деп  атаған.  Зергерлер  алтыннан,  күмістен  кұйып,  небір 
тамаша өрнектер  салып,  асыл  тас қондырып  алуан  түрлі  жүзіктер 
жасаған.  Олар  жасалу  түрі  мен  қолданылу  ретіне  қарай  отау 
жүзік, жималы жүзік, тасбақа жүзік деп аталған.
Бүлармен қатар қазақ әйелдері 
өңіржиек, түйреуіш,  түйме, 
ілгіш, қапсырма, белдік  сияқты сәндік бүйымдарды қолданған.
әшекей бүйымдар -  
бүрым -  коса
украшения 
зергерлік бүйымдар -
алқа -  ожерелье 
ювелирные изделия
с ы р ғ а - серьги 
ауқымды -  крупный
білезік — браслет 
атыжоқ саусақ -
жүзік — перстень,  кольцо 
безымянный палец
білек -  запястье
III деңгей
Берілген сөздерді  қазақ тіліне аударыңыз.
Ю велирное искусство -  
Булавка, брошь -
Предметы украшения -  
Пояс -
Прекрасная  мелодия -  
Асыл тас -
Золотой слиток -  
Шашбау -
Прекрасные узоры -  
Бұйым -
II деңгей 
^ 
. 
„ 
.
М этіндегі  әшекей  бүйымдарын  қазақ  эйелдері  каи  жеріне 
таққанын жазыңыздар.
Ш олпы -  
Жүзік -
А л қ а -  
Белдік -
Сырға -  
Шашбау -
Білезік -  
Сақина -
225

I деңгей
Тиісті  сөздерді  қойып, сөйлемді  аяқтаңыздар.
Киімнің  екі  еңірін  бір  -   біріне  қосып  тұру  үшін  тағатын  ... 
бірі -  қапсырма. Олар үшбұрыш, сүйір, доға тәріздес, төртбұрыш, 
сопақша  сияқты  әр  түрлі  ...  болады.  Қапсырманың  бетіне  аң  -  
құстың,  ай  мен  күннің  немесе  өсімдік  тектес  ...  салынып,  тастар 
қондырылып  ...  .  Қазақ  халқының  ұлттык  киімінің  ...  келтіретін 
тағы  бір  маңызды  бөлшегі  -   белдіктер. 
Қыз  -   келіншектердің 
белдіктері  күміс  әшекейлермен  сәнделеді,  бірақ  ерлердікіне 
қарағанда  ...  эшекейлері  мол,  ...  болады.  Кеудеге  тағатын 
эшекейлер  қатарына  түрлі  —  түсті,  ...  түйреуіштерді,  ...  тасты 
тұмарларды,  небір  қымбат  тастармен  ...  ,  күмістен  соғылған 
түймелерді, ілгешектерді жатқызуға болады.
Қажетті  сөздер:  көркем,  пішінде,  әсемделеді,  нәзік,  сэнді, 
асыл,  өрнектер,  безендірілген,  әшекейдің,  сәпін,  асыл.
* 
«Қазақтың  зергерлік  бұйымдары»  тақырыбына  реферат 
жазыңыздар.
Нәтиже сабақ
ыныс белгісі дүрыс қойылған сөйлемді  керсет. 
деп сүрадь[ИН  пэуескеден  карғып  түсті  де:  -  Жұман  кайсың
деп^сұрадьі111  ПЭуескеден  ^аРғь,п  түсті  де  Жұман  қайсың? -
деп^сұрадаИ Пэуескеден  ^арғыгі  тусті де:  - Жұман  қайсың? -
деп  сұрадь[ИН  Пәуескеден  Каргьіп  түсті  де:  Жұман  кайсың  -
А)Тйлеі™  тҮ“ЫПТЫҚ дэстҮРДе қай  кезде  қолданылады? 
а * һ Ж
^ ИЫВДа 
наурызда 
С)  мерекеде 
Д ) к ы з
3  K
^
i S
X
a „ “ 4 ; r
i , Ka"
TVPi?  Л иза  б¥рьм
шартты 
В)  амал 
С) себеп 
Д) аралас
К анаткуангЯ^ РЛауСЫЗ  мҮшелеРДЩ  қайсысы  жетіспейді?
А) аГь(? т Г ь Г т   ° РНЫНаН Қ03ғалмай °™ рьш  қалды.
)толықтауыш С)пысықтауыш Д)баяндауыш
226

5.  Мағжанның  шығармашылық жолы неден басталды?
А) жазушылықтан  В) театрдан  С) композиторлықтан 
Д) ақындықтан
6.  Мына  сөйлемдерге  синтаксистік  талдау  жаса.  Қарлығаш 
үйіне  қуанып  көңілді  оралды.  Ол  бүгін  соңғы  емтиханды 
беске тапсырды.
7.  Төмендегі  қаламгерлердің  шыгармаларын  келесі  бағаннан
тауып жаз.
Абай
Ыбырай
Шәкәрім
Ахмет
Жүсіпбек
Мағжан
Міржақып
«Маса»
«Бақытсыз Жамал» 
«Теректің сыйы» 
«Сүйемін» 
«Жастарға»
«Әнші»
«Таза бүлақ»
Қазақтың  үй  жиһаздарының  қайсысы  неден  жасалатынын 
толықтыр.
Кілем -  
Кебеже -
Сандық -  
Алаша -
Сырмақ -  
Жағлан -
Төсек -  
Текемет -
9.  Жақшаның  ішіндегі  сөзді  қазақшаға  аударып,  сөйлемдерді 
аяқтаңыздар.  Баяндауышқа сұрақ қойыңыздар.
Көк  туымыз  төбемізде  (развевается).  Елтаңбамыз 
барша елімізге  (известен).  Тіл  тазалығы  мен дене тазалығын 
сақтауға  (старайтесь).  Мен  елімнің  экономикасын  қазақ  тілі 
арқылы  (узнал).  Республикамызда  алтын  да,  күміс  те 
(добывается).
10.  Мына  сөздерді  пайдаланып  «Наурыз»  тақырыбына  диалог 
қүрьщыздар.
Наурыз,  діни,  көже,  қазақтар,  жеті  түрлі,  мереке,  ақ, 
болсын,  қосындысынан,  агаш,  тагамның,  емес,  мереке, 
отырғызады, бас, дайындалады, соғымнан, қыспен.
227

Өз бетімен оқуға арналган  м әтіндер мен тапсырмалар.
Тышқан  калай  жыл  басы  болды?
Бір  кездері  жануарлар  арасында  «Жыл  келе  жатыр»  деген 
аңыз  тарайды.  Жан-жануарлар,  андар  жиналып,  жылды  қарсы 
алмақ  болады.  Бәрі  жылды  бірінен-бірі  бұрын  көрмек  болып, 
таласып  түрады.  Түйе  бойына  сеніп  онш а  саспайды.  Сөйтіп 
түрганда,  тышқан  жоргалап  түйенің  күлагына  шығып,  жылды 
бәрінен  бүрын  көріп  айқай  салыпты.  Түйе  ыза  болып,  тышқанды 
қуа  жөнелгенде,  басқалар  жылды  көріп  алыпты.  Жыл  аттары 
жылды  бұрын  көрген  жануарлардың  атымен  аталыпты.  Жылды 
бірінші  көрген  тышқан  жыл  басы  болыпты.  Түйе  бойына  сеніп 
жылдан  қүр  қалыпты.  Бір  жылда  он  екі  ай  бар,  он  екі  айдың 
аттары:  тышқан,  сиыр,  барыс,  қоян,  үлу,  жылан,  жылқы,  қой, 
мешін, тауық, ит, доңыз. Он екі жыл бір мүшел деп аталады.
2-тапсырма_Нәрестенің_дүниеге_келуі,_жолсапарга_шығу,_үйлену_тойы,_туған_күнге_арналған_бата_тілектер_тауып,_жаттап_апыңыз._Қорқыт'>2-тапсырма'>1-тапсырма
Мэтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз. 
Түсінгеніңізді 
ауызша 
әңгімелеңіз.
2-тапсырма
Өзіңіз қай жылы дүниеге келдіңіз,  әңгімелеп бере аласыз ба? 
Достарыңыздың  қай  жылы  дүниеге  келгенін  біліңіз.  Сол  жылғы 
адамдардың  мінез-қүлқы,  ерекше  қасиеті  туралы  жазып,  ауызша
яйткгп
Оқуда алғыр бол, 
Ойлауға даңғыл бол. 
Өмірде эділ бол 
Ашуда сабыр бол, 
Ісіңце шебер бол. 
Ақылға кемел бол 
Қиынға батыл бол 
Еңбекте батыр бол. 
Уәдеңе берік бол
Бата-тілек
1-тапсырма 
Бата-тілектерді
А улыңа керек бол. 
Арыстандай болсын 
қайратың, 
Аюдай болсын айбатың!
Гүлге толсын өмірің, 
Көңілді өтсін өмірің.
Асқа толсын табагың, 
Ашық 
болсын 
кабағьгң!
Магынасын ауызша түсіндіріңіз.
сөздікті  пайдалана  отырып  аударыңыз.
228

2-тапсырма
Нәрестенің  дүниеге  келуі,  жолсапарга  шығу,  үйлену  тойы, 
туған  күнге арналған  бата тілектер тауып, жаттап апыңыз.
Қорқыт
(IX ғасыр)
Үлы  ойшыл,  нүсқалы  ақын,  көріпкел,  бақсы,  аңыз  кейіпкері 
Қорқыт баба ҮІІІ -  IX ғасырларда Сыр бойында өмір сүрген. Ол -  
дүние  үнін  қобыздың  қыл  ішегіне  сиғызған,  күй  шалу  дәстүрін 
алгаш  орнықтырушы,  күйші,  сазгер.  Қорқыт  ата  күйлерін 
тыңдағанда  дүние  күңіренгендей,  кейде  дала  сөйлеп  тұрғандай 
эсер  аласың.  Оның  «Қорқыт»,  «Аққу»,  «Қорқыттың  сарыны», 
«Желмая», жэне т.б.  күйлері халық жадында мәңгі сақталған.
Көптеген  бақсы,  күйші,  жыраулар  Қорқытты  пір  түтқан. 
Аты  аңызға  айналған  Қорқыт  баба  өлімге  қарсы  күресуші, 
адамзат баласына өлмейтін өмір іздеген жан ретінде суреттеледі.
Сырдария  өзенінің  жағасында  ерекше  қобыз  пішінді 
Қорқытқа  арналган  зәулім  ескерткіш  көтерілді.  Бүл  атақты 
архитектор  Бек  Ыбыраевтың  туындысы.  Жел  түрғанда  осы 
ескерткіштен уілдеген үн естіліп,  күй төгіледі.
1-тапсырма
Мэтінді  орыс тіліне аударыңыздар.
2-тапсырма
Ол  бойынша сүрақтар әзірлеңіз.
Сырым Датүлы
(1712 -   1802)
Сырым  Датүлы  -   қазақ  халкьшың  батыры,  белгілі  шешені. 
Ол  Батыс  Қазақстан  облысы  Сырым  ауданы  Сарой  деген  жерде 
дүниеге  келген.  Жас  кезінен  елдің  беделді  адамдарымен  жақын
болып, билікке араласа бастайды.
Ол  ақыл  -   парасаты,  батырлығымен  жүрт  назарына  ерте 
ілінеді.  Кіші  жүздің  ханы  Нұралы  Сырымды  жанына  жақын 
тартып,  өз  жанында  ұстағысы  келеді.  Алайда  Сырым  мансаптан 
халық  мүддесін  жоғары  қояды.  Сөйтіп  Нұралымен  арасы 
алшақтап кетеді.
229

Бүл  кез  патша  үкіметінің  казақ  халқына  қарсы  отарлау 
саясатының  күшейген  шағы  еді.  Халық  бұган  қарсы  бас  көтере 
бастады.
1774 -   1775  жылдары Сырым жасақтары  Е.Пугачев бастаған 
шаруалар көтерілісіне  қатысты.  1783  жылы  Сырым  қолы  Нұралы 
ханмен  қақтығысты.  Кейін  Сарайш ық  бекінісінен  шыққан 
Колпаков,  Пономорев  бастаған  патша  әскерлерімен  үрысқа 
шықты.
Қазақ  сұлтандары  Сырымды  өлтіруге  әрекеттенді.  Қудалау 
мен  кысымньщ  салдарынан  Сырым  1794  жылы  Х иуа 
ханды ғы на 
көшіп  кетеді.  Ақыры жат жұртта жүріп  1802 жылы 
қастандықтың 
күрбаны болды.
1-тапсырма  Сырым  туралы  тарихтан  өзіңіз  не  білесіз? Мәтінде 
берілген мәліметтерді өз бетіңізбен ізденіп 
т о л ы қ т ы р ы ң ы з д а р .
2-тапсырма.  Мәтіннің мазмүнын айтып беріңіздер.
Махамбет Өтемісүлы
(18 0 4 -  1846)
Махамбет 
-  
ақын, 
батыр, 
шаруалар 
көтерілісінің 
қолбасшысы.  Ол  1804  жьшы  Ішкі  Бөкей  Ордасының  Бекетай 
кұмында  дүниеге  келген.  М үсылманша  өте  сауатты  ақын,  орыс 
тіліне де жетік болған. Халық арасында беделді М ахамбет Жэңгір 
ханның 
сарайында 
қызмет 
етеді. 
А лайда 
теңсіздік 
пен 
әділетсіздікке  көнбейтін  ақын  хан  ордасынан  кетіп  қалады.  Жеке 
басының  қамынан  халқының  арман  -   мүддесін  жогары  қойып, 
соның ой -  арманын жырлайды.
Нарынның 
шаруага 
қолайлы 
жерін 
патш а 
үкіметі 
иеленбекші  болганда,  жерінен,  малынан  айрылған  халқына 
оасшылық  етіп,  1836  жылы  көтеріліске  шыгады. 
К ө т е р іл іс  
басшысы Исатай Тайманүлы болса, ұраншысы М ахамбет еді.
С°л  кездер  ақын  қаламынан  «Жэңгірге», 
«Б айм агам бет 
сұлтанга  айтқаны»,  «Согыс»,  «Ереуіл  атқа  ер  салмай»  т.б. 
өлеңдері жарық көрді,  әрі халық арасына кең 
тар ады .
..  1846  жылдың  қыркүйегінде  Төлейдің  Ықыласы  бастаған 
Ьаимагамбет  султан 
жіберген 
бір 
топ 
адам 
М а х а м б е т т і 
Қараойдагы өз үйінде өлтіреді.
1-тапсырма
Мәтінге жоспар құрыңыздар.
2-тапсырма
О  і  бойынша сүрақтар мен сөздік әзірлеңіздер.
230

Н.Назарбаев
Нұрсүлтан Әбішүлы  Назарбаев  1940 жылы 6 шілдеде Алматы 
облысы,  Қаскелең  ауданы,  Шамалган  ауданында  дүниеге  келді. 
¥ лты  -  қазақ.  Үйленген. Дариға, Динара, Әлия атты 3 қызы бар.
1960  жылы  Днепродзержинский  техннкалык  училищесін 
бітірді,  1967  жылы  Қарағанды  металлургиялык  комбинатын 
тәмамдайды.
Еңбек  жолын  1960  жылы  Теміртауда  әр 
т у р л і
 
жұмыста 
қызметкер  ретінде  бастайды.  1969  жылы  Комсомол  жэне  партия 
жұмыстарына ауыстырылады.  1969-1971  жж.  Теміртауда 1  хатшы 
болады.
Жогары Кенес  1990 жылы оны Қазақстан Республикасының 
бірінші Президенті  етіп  тагайындайды.  Казіргі  уакытта Қазақстан 
Республикасының Президенті қызметін аткарып келеді.
1-тапсырма
Ел  басы  жайлы  өз  білетініңізбен  мэтінді  толықтырып, 
мазмұнын айтып беріңіздер.
2-тапсырма
Асты  сызылған  сөздер  мен  сөз  тіркестерін  орыс  тіліне 
аударыңыздар.
Қазақстан  Республикасыныц мемлекеттік нышандары 
туралы Қазақстан Республикасның Конституциялық 
заңынан үзінді
2-тарау.
4-бап. Қазақстан Республикасынын Мемлекеттік Туын 
пайдалану тәртібі
-  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Резиденциясының, 
Парламентінің, 
Сенат 
пен 
Мәжілістің, 
Үкіметтің, 
министрліктердің,  Қазакстан  Республикасы  елшіліктерінің, 
шетелдегі 
басқа  да  ресми 
мекемелердің 
басшылары 
резиденцияларының 
ғимараттарында 
жэне 
көлік 
құралдарында -  үдайы;
-  М емлекеттік  органдар  гимараттарында  алгаш  ашылган 
кезде, салтанатты жағдайда;
231

Қазақстан 
Республикасы 
Қарулы 
Күштерінің 
әскери 
құрамаларында,  бөлімдерінде,  мекемелерінде  -   Қазақстан 
Республикасының  ұлттық  және  мемлекеттік  мерекелері 
күндерінде, ант қабылдау  кезінде;
Мемлекеттік органдар, мемлекеттік ұйымдар,  сондай-ақ өзге 
де ұйымдар өткізетін  рэсімдер,  салтанатты және  спорттық іс 
шаралар кезінде;
Жалпы  орта,  кәсіптік  бастауыш,  кәсіптік  орта,  кәсіптік 
жоғары  жэне  жоғары  оқу  орнынан  кейінгі  кэсіптік  білім 
беру 
бағдарламаларын 
іске 
асыратын 
білім 
беру 
ұиымдарында  -   жаңа  оқу  жылының  ашылу  жэне  оқу 
жылының аяқталу рэсімдері  кезінде пайдаланылады.
3-тарау.
-бап. Қазақстан Реслубликасының Мемлекеттік 
Елтаңбасының  пайдалану тэртібі
Мемлекеттік елтаңба міндетті түрде:
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Резиденциясының, 
арламентінің, 
Сенат 
пен 
М эжілістің, 
Үкіметтін, 
министрліктердің, 
Қазақстан 
Республикасының 
резидентіне 
тікелей 
бағынатын 
және 
есеп 
беретін 
мемлекеттік 
органдардың, 
Қазақстан 
Республикасы 
елшіліктерінің, 
халықаралық 
ұйымдардағы 
тұрақты 
өкілдіктерщің,  шетелдегі  басқа  да  ресми  мекемелерінің, 
емелері 
басшылары 
резиденцияларының
гимараттарында -  ұдайы;
Қазақстан  Республикасы  ¥лтты қ  Банкінің  банкноттары  мен 
неталарында,  Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік 
оағалы қағаздарында;
Қазақстан  Республикасының  азаматтарына  берілетін  жеке 
лікте,  туу  туралы  куәлікте,  паспортта  жэне  өзге  де 
аспорттарда, 
мемлекеттік 
органдар 
мен 
мемлекеттік 
п 
‘МдаР 
Кьізметкерлерініц 
қызметтік 
куэліктерінде
паидаланылады.
1 -тапсырма
әңгімелеңіз6Н  МЭТ'НД1  оқып’  °Р ЫС  тілі"е   аударыңыз.  Ауызша
2 -тапсырма
ныіия^шяпь.МаҒа  сэйкес  Қззақстан  Республикасының 
мемлекеттік 
Т ольіктъ^ы ны з.7аШ  
К“ дай 
“ W
 
колданш адь,?
232

Қ .Ж үм алиев
(1907-1969)
Қажым  Жұмалыұлы  Жұмалиев  -  Қазақ  КСР  Ғылым 
академиясының  академигі  (1967),  Қазақ  КСР-інің  еңбек  сіңірген 
ғылым қайраткері  (1961),  филология ғылымының докторы  (1947), 
профессор  (1950),  әрі  ақын,  эрі  драматург.  Қажығали  (әдеби 
лақап  аты  Қажым)  Жұмалыұлы  Жұмалиев  1907  жылы  28 
желтоқсанда  Батыс  Қазақстан  облысы,  Қаратөбе  ауданы,  Аққозы 
ауылына қарасты Жалгызагаш деген жерде дүниеге келген.
1923-25  жж.  Орынбор ересектер мектебінде,  Шымкент ауыл 
шаруашылық  техникумында  оқыган.  1932  жылы  ҚазПИ-дің 
(қазіргі  Абай  атындагы  Қазақ  ¥лтты қ  педагогика  университеті) 
тіл жэне эдебиет факультетін ойдагыдай бітірген.
1932  жылдан  1937  жылга  дейін  қазақтың  ауыз  әдебиетінен, 
қазақ  әдебиетінің  тарихы  мен  эдебиет  теориясынан  Орал 
педагогикалық институтында (қазіргі  БҚМУ) дәрістер оқиды.
1937  жылы  Халық  агарту  комиссариатының  шақыруымен 
Алматыға 
қайтып 
келіп, 
Абай 
атындагы 
мемлекеттік 
педагогикалық  институтының  қазақ  эдебиеті  кафедрасына  қазақ 
эдебиеті  тарихы  мен  эдебиет  теориясынан  оқытушы  болып 
орналасады.  Кейіннен  қазақ  эдебиеті  кафедрасының  меңгерушісі 
болып  тагайындалады.  Содан өмірінің соңына дейін  30 жыл  бойы 
кафедра меңгерушісі қызметін атқарады.
Қ.Жүмалиев  шыгармашылық  жолын  ақындықтан  бастаган. 
Оның  «Өмір жыры»,  «Қанды  су»,  «Қырдагы  күрес»  т.б.  өлеңдері 
мен  поэмаларының  жинақтары  жарық  көрген.  1958-60  жж.  2 
томдық  «Қазақ  эпосы  мен  эдебиет  теориясының  мәселелері», 
«Әдебиет  теориясы»  кітаптары  ұзақ  уақыт  бойы  республикалық 
жогары оқу орындарында оқулық ретінде пайдаланылды.
Қ.Жұмалиев  1946  жылы  Қазақ  КСР  Ғылым  академиясына 
корреспондент-мүше  болып  сайланды.  1967  жылдың  27  ақпан 
күні  Қазақ  КСР  Ғылым  академиясының  толық  мүшесі  болып 
сайланды.
1-тапсырма
Мэтінге 
сүйене 
отырып 
галымның 
өмір 
жолының 
хронологиялық  кестесін  жасаңыздар.  Осы  кестеге  сүйеніп 
мазмұнын айтып  беріңіздер.
233

2-тапсырма
Мына сездер мен сөз тіркестерін  мэтіннен тауып  окып, орыс 
тіліне аударьщыздар.
Ересектер, 
жарық 
көрген, 
ауыл 
шаруашылық, 
шығармашылық  жолы,  ойдағыдай  бітірген,  ауыз  әдебиеті,  дэріс, 
халык  ағарту,  шақыруымен,  оқулық,  менгеруші,  өмірінін  соңына 
дейін,  тағайындалады,  жинақтары,  ұзақ  уақыт  бойы,  сайланды, 
толық мүшесі.

жүктеу/скачать 6,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: