37
ҚОРЫТЫНДЫ АТТЕСТАТТАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ
(қазақ тілінде оқытылмайтын арнайы ұйымдарда Т2)
Төменде берілген мәтінді оқыңыз.
Ғаламшарлар
Планеталар - Күннің айналасында эллипс тәрізді орбиталар бойымен
айналатын аспан денелері. Планета дегенде әуелі әлеміміз және күннің
айналасында орналасқан қалған сегіз ғаламшар ойымызға келеді. Бірақ ғарышта
қаншама күндердің айналасынан, қаншама планеталар айналуда. Біздің
«Құс
Жолы» атты галактикамыздағы екі жүз миллиард жұлдыздың бар екенін
елестететін болсақ, бір галактикада екі триллионға жуық планеталардың бар
екенін айта аламыз. Планеталар екі түрде әрекет етеді; әрі өз өсімен айналады, әрі
күннің айналасында эллипс тәрізді орбита бойымен айналады. Белгілі болғандай
планеталар жұлдыздар сияқты жарық көзі емес. Олар тек Күннен алған сәулелерді
ғана шағылыстырады.
«Күн Жүйесі» деп аталатын тоғыз планетаның Күннен алшақтығы бойынша
реті мынандай: Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун
және Плутон. Күнге ең жақын болған. Меркурий, Шолпан, Жер планеталары
«Ішкі планеталар», ал
, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон
планеталары
«Сыртқы планеталар» деп аталады. Марс пен Юпитердің арасында
«
Астероид» деп аталатын кішкене планеталар да бар. Меркурий, Шолпан және
Плутон планеталарынан басқа бүкіл планеталардың бір немесе бірнеше серіктері
бар.
Планеталардың пайда болуы жөнінде көптеген болжамдар мен теориялар
айтылған. 1944-жылға дейін планеталардың күннің жарылысы нәтижесінде
күннен бөлініп шыққан деген пікір басым еді. Кейін неміс астрономы Кеплер,
планеталардың пайда болуы жөнінде жаңа теория ұсынған. Келешекте адам
баласының Шолпан, Марс планеталарына барып базалар құруы жоспарлануда.
Достарыңызбен бөлісу: 
