Қола дәуірі. Атауы мыс пен қалайы шикізаттарының қосындысынан шыққан қола металлы пайда болу секілді адамзат тарихындағы үлкен жетістікпен байланысты.
Осы дауирде (1 слайд)Металлургия саласы әр өңірде қарқынды даму шыңына жеркен.
металдан жасалған құрал-жабдықтың пайда болуының өзінен біртіндеп өндіргіш күштің өскендігін көрсетсе, екіншіден өндірістік қатынастың да дамығанын байқатады. Оның өзі Қазақстан жеріндегі алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырай бастағаны.
Қазақстандағы андрон тайпаларының отырықшы шаруашылық негізінде өмір сүргенін білеміз. өз кезінде баска жерлердегі тайпалармен айырбас сауда қатынасын жасағандыгын коруге болады. ал
1 Слайдта: Андронов мәдениеті кезеңінен кейінгі тайпалар мал шаруашылығына көбірек ден қойған. Жылқыны көлік ретінде алғаш пайдаланған көшпелі халық екендігінің дәлелі өте көп.
Осылайша мен қола дәуірінде көшпелі мал шаруашылығына негізделген мәдениеттің кең қанат жая бастағанын айтқым келеді
2 слайд: Алғашында көптеген матриархаттық белгілерін сақтай отыра патриархаттық қатынас дамыды. Қола дәуірінің соңғы кезінде аталық-рулық құрылыс әлеуметтік жағынан өзгеріске түседі. Еркек-жауынгер, еркек-көсем болды.
2ші слайд: Фридрих Энгельс «аналық-рулық құрылыстың ыдырауы, жеке семьялардың дамуын туғызады».
Шынымен ол айткандай қола дәуірінде (2 slide) алғаш ру- тайпалық біргестіктер құрыла бастады.
(оган далел кола дауирлик Моллаларда табылган семьялык, рулык зираттар ) Oсыган және мал санының өсуіне opau
2 слайд: Тайпалар жайылымдың жер көлемін ұлғайту мақсатында қақтығыстарға түсіп тұрды.
Бұрын аңшылыққа жасалынатын қару-жарақ кейін тайпааралық қақтығыстарға арналып жасалына бастады.
Рулардың арасында саяси талас-тартыс басталады.
( Мәселен: Орталық Қазақстанда қола дәуірінің б. з. б. XIV-XI гг. жататын молалар дәлел)
3ші слайд: Сонғы кола дәуірінде, яғни алғашқы кауымдық кұрылыс ыдыраған дәуірде мүлік теңсіздігі пайда болған. Қазақстан жеріндегі қола дәуірінің кезінде алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырай бастаған кезі.
К. А. Ақышевтың пікіріне қарағанда, бул кезде бір тайпамен екінші тайпаның бір-бірімен қосылу процесінің басталған кезі деп тұжырымдайды. Осындай далелдін өзі-ак дәуірінің соңғы бірлестігінің құрыла бастағандығының айғағы.
3-ші слайд: Қола ғасырындағы қазақстан тайпалары бастапқы мәдени кабатты құрап соның негізінде ертедегі көшпелілердің экономикалық, әлеуметтік және мәдени алғышарттары мәдениеті калыптасты.
Көшпелі мен отырықшы мал шаруашылығымен айналысатындардың өзара қатынасы туралы Ұлы Жібек жолымен байланыстыра айта кетуге болады. Экономикалық қатынас қарқынды жүрді, оның ішінде айырбас кең тарады. Тайпалар арасында айырбас дамып ұлғайды.