Отбасының адам өміріндегі рөЛІ
жүктеу/скачать 64,08 Kb.
|
Отбасының-адам-өміріндегі-рөлі
|
ОТБАСЫНЫҢ АДАМ ӨМІРІНДЕГІ РӨЛІ Отбасы – ең үлкен , мықты тәрбие ошағы , шағын мемлекет . Отбасының негізі баланы өмірге келтіру ғана емес, оны мәдени- әлеуметтік ортаның құндылығын қабылдату, ұрпақтың, ата-бабалардың, ұлылардың ақыл-кеңес тәжірібиесін бойына сіңіру, қоршаған орта, адамзатқа , өз қоғамына пайдалы етіп тәрбиелеу . Үлкен ұрпақтың тәжірібиесі, өмірдегі беделі , ақыл-кеңестері, ата-ананың өз борышын мүлтіксіз орындауы, бір-бірін құрметтеуі – үлкен тәрбие мектебі . Отбасы - адамзат баласының түп қазығы,алтын ұясы. Бала тәрбиесiнде отбасының алатын орны ерекше . Оны қоғамдық тәрбиенiң қандай саласы болса да алмастыра алмайды . Отбасының негiзгi қызметі баланы өмiрге келтiру ғана емес , оның бойына көне заманнан келе жатқан ұлттық тәрбиенің тағылымдары мен аға ұрпақтың тәжiрибесiн сiңiру, қоғамға пайдалы жеке тұлға етiп тәрбиелеу болып табылады . Ал, отбасындағы тәрбие бесік жырынан бастау алады. Отбасының бүкіл міндеті ата – анаға негізделген. Отбасының ұйтқысы Ана болып табылады. Ал отбасының басшысы Әке. "Отан отбасынан басталады" деп жатамыз. Жанұяның береке-бірлігі әр сәбидің, әр баланың болашақ қадамы.Өйткені, ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің. Отбасы –ол да бір шағын ғана мемлекет. Отбасы тіршілігінің ежелден қалыптасқан заңы бойынша, оны отағасы, ол болмаса, отанасы, одан қалса, үлкен аға не әпке басқарады, олардың сөзін, ұйғарымын өзгелерді жерде қалдырмайды. Отбасы — адам баласының өсіп-өнер алтын ұясы. Адамның өміріндегі ең қуанышты қызық дәурені осы отбасында өтіп жатады. Бала өмірінің алғашқы күнінен бастап ата-ана өздерінің негізгі борыштарын — тәрбие жұмысын атқаруға кіріседі. Ата-ана да өздері жанұя құрған кезде бір-біріне шексіз сүйіспеншілікпен, махабббатық сезімдері табысқан кезде қалыптасады. Әке мен ананың арсындағы сыйластық, өз ара түсінушілік, олардың бір-бірін ұғынысуы, сыйласуы, қандай мәселер болсын, материалдық, әлеуметтік, қоғамдық және әкономикалық мәселерді шешуде пайымды шешімдер тауып жатса, бұл отбасының берекесі мен берері де мол болатны мәлім. осы мәселе қазіргі кезде еуропалық дәстүрге көбірек бой ұрып барады. Яғни қазақ болмыстан айырылып, бала тәрбиесі, отбасы берекесі келесіз жәйттерге бой ұрыа бастады. Ата-аналардың татулығы отбасының күре тамыры болып табылады. Өйткені ол балаға берілетін тәрбие және әлеуметтік мәселелердің тууына әкеп соқтыратын осыдан туындап жатады. Ал олардың атқаратын міндеттері шексіз де шетсіз де. Отбасындағы тәртіптің, оның мүшелері арасындағы адамгершілік-туыстық қарым-қатынастың алатын орны ерекше. Әйтсе де, онда бетімен кетушілікке жол берілмейді. Отбасы тіршілігінің ежелден қалыптасқан заңы бойынша, оны отағасы, ол болмаса отанасы, одан қалса, үлкен аға, не әпке басқарады. Олардың сөзін, ұйғарымын өзгелері жерге қалдырмайды, ал, үй ішінің шылбыр-тізгінін қолында ұстаушылар да өз тарапынан отбасының барлық мүшелерінің пікірін, тілек-ұсыныстарын елеп ескеріп отырса, бұл бір жағынан ортақ мүддеге қызмет етеді, екінші жағынан, тәрбиелік, өнегелік мәні бар инабаттылық та болып табылады. Адамның жеке басының алғашқы қалыптасуы отбасынан басталады. Оның ер жетіп өсуі, бойындағы алғашқы адамгершілік белгілер отбасында қалыптасады, сондықтан да туған үйдің жылуы – оның көкірегінде көп жылдар бойы сақталып, мәңгі есінде жүреді. Ақын сөзімен айтқанда: «Отбасы – табиғат сыйлаған кереметтердің бірі», - десек артық емес. Жеке адамның бойындағы ар-ұяты, ақыл-ойы, адамгершілігі, басқа адамдармен қарым-қатынаста, мәдениеттілікті тәрбиелеуде отбасы алғашқы қадам. «Отбасынадағы тәрбиенің ең дұрысы– баланы еңбекке баулу. Ол – адамдық кемелденудің негізі. Еңбек ете білмеген немесе оны жек көрген адамның отбасы берекелі болмайды.: отбасындағы да, қоғамдық ортадағы да тәрбиеде балаларды еңбек ете білуге, еңбексіз бос отыра алмайтындай сезімге тәрбиелеу басты нысана болуы тиіс. Сонда ғана отбасы мүшелелері арасындағы қарым-қаиынаста әдеп-инибат, адалдық пен ақпейілдік үстем бола алады.Отбасында жеткіншек ер баланы тәрбиелеу – бұл қарапайым емес маңызды және жауапкершілікті талап ететін үлкен іс. Өйткені осы жастағы ер баланың бойынан шығармашылыққа, өзінің өмірден орнын іздеу сияқты талпыныстарын байқауға болады. Осы тұста ата-ана олардың жан дүниесін түсініп, дер кезінде бағыт-бағдар көрсетсетсе, бұл ата-ананың бала тәрбиесіндегі тапқырлығы болып саналады.» /1/ Ата-ана өз отбасын нығайта отырып, сонымен бірге оның балиғатқа толған мүшелерін үй болуға, өз шаңырағын көтеруге әзірлеуі басты әрі жауапты міндет болып саналады.Жас отаудың түтіні түзу шығып, махаббат пен тату-тәттілік, береке-бірлік орын тепкен жылы ұяға айналуы босағасы берік, болашағы нұрлы болуы көбіне-көп жас жұбайлардың үлкен үйде алған тәрбиесі көрген өнегесіне байланысты. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деп, халық бәрін бастан кешіп, сынақтан өткізгендіктен айтқан. «Қазақтың тарихында киелі отбасының қасиетті ұрпақтары туралы , олардың ел өміріндегі алатын орны, сіңірген еңбегі , қалдырған рухани байлығы , үлгі боларлық тірліктері, өнегелі өмірлері туралы мысалдар көп . Уақытында бізге бай , феодал ретінде оқытылған Құнанбайдың өзі тегін адам болмағандығын еліміз егемендікке жеткенде ғана білдік. Кішкене артық сөйлеп кетіп «Мен сізден оздым әке, мені бүкіл қазақ таниды» деген Абайға, «Е, Абай, сен менен оздым деуің үшін әуелі мен құсап өзің сияқты ұл тудырып ал» деген сөзі ұрпақтан-ұрпаққа жалғасатын өнегелі сөз емес пе…» /2/ Отбасындағы тәрбиенің кереметі – еңбекке баулу. Ол - адамдық кемелденудің негізі.Еңбек ете білмеген немесе оны жек көрген адамның отбасы берекелі болмайды. Өйткені, ежелгі рим философы Гораций айтқандай Өмір еңбексіз ештеңе бермейді . Жалпы арғы-бергі заманда ғұмыр кешкен ұлы адамдардың адамды барлық жағынан кемелдендірудегі еңбектің ерекше рөлі туралы айтпағаны кемде-кем шығар.Адам жанының асқан білгірі әлемге әйгілі жазушы Л.Н Толстой Еңбек атаулының бәрі де бағалы өйткені ол адамды ізгілендіреді дейді. Сондықтан отбасындағы да қоғамдық ортадағы да тәрбиеде балаларды еңбек ете білуге еңбексіз бос отыра алмайтындай сезімге тәрбиелеу-басты нысана болуға тиіс.Сонда ғана отбасы мүшелері арасындағы қарым-қатынаста әдеп- инабат адалдық пен ақ пейілділік үстем бола алады. Отбасының ұйытқысы берекесі мейір шапағат көзі-әйел.Әйелдің бұл рөлі отағасының жамағатына бала-шағаның анаға деген сүйіспеншілігімен,қамқорлығымен,ана жанын қас-қабағынан,жанарынан танығыштықпен нығая, биіктей береді.Әрине,әйел де өзінің аналық борышын ұмытпағанда,әсіресе ерімен қабағы жарасып, тату-сүйіспеншілікте тұрғанда,оған деген көзқарасында халқымыздың ізгі дәстүрін өнегелі өміршең салтын діни жол-жосағымызды ескергенде ғана оның қадір-қасеті бүкіл отбасын ауылды ағаиын-туысты топтастырушылық мәртебесі арта түспек. Жеткіншек ұрпақ мұны ұғып біліп өскені абзал. Әйелдің еріне қарым-қатынасы балалардың әкеге көзқарасының сипатын анықтаитынын берік есте болуға тиіс. Мұның өзі бір жағынан үй ішіндегі әдептің бастауы екені анық.Демек, балалар үшін әке беделі аналарының сөзі ,іс-қимылы,қас-қабағы арқылы қалыптасады.Мысалы,ата-ана балаларының көзінше қатты сөздер айтыспақ түгілі дауыс көтеріп керісуге тиіс емес.Олай еткенде өз беделдерін жоғалтып бала –шағаның жүрегін ұшырудың үстіне,олар кейін үй болғанда өнеге болатын жаман әдеттің ұрығын егеді.Бұл жағынан аналардың балаларға әкеңмен ақылдас әкең бәрін біледі әкеңнін айтқанын қыл деген сияқты сөздер айтып отыруы қандай ғанибет! «Отбасы өсіп келе жатқан ұрпақтың денсаулығы мен тәрбиесін нығайтуда маңызды рөл атқарады, сондықтан Қазақстан Республикасының Президенті отбасы институтын нығайтуға үлкен көңіл бөліп отыр. Республика бойынша барлық жерде отбасын сақтау және оның беделін арттыру бойынша ведомствоаралық комиссия қызмет етеді. Себебі отбасы салауатты өмір салтын құруда үлкен рөл атқаратын бірінші ұжым болып табылады. Отбасылық өмір, оның әдеті отбасы мүшелерінің денсаулығын тікелей, сондай-ақ жанама түрде анықтайды. Бақытты отбасыларда өмір сүру ұзақтығы биік, ал ауру-сырқаулар сирек кездеседі. Отбасында адам мінезінің негіздері, оның еңбекке, моральға, мәдени құндылықтарға деген қатынасы қалыптасады, оның дағдылары, өзін-өзі ұстау стереотиптері қалыптасады.Отбасының негізгі тәрбиелеу функцияларын бір де бір өзге институт алмастыра алмайды. Аристотельдің ойы бойынша «отбасы қатынастың бірінші түрі болып табылады.» /3/ Психологтар қазіргі заманғы отбасылардағы білімнің негізгі моделін анықтады: Диктатура - бұл отбасының үлгісі, онда ата-аналар баланың жеке көріністерін басады. ата-аналар балаларды өздерінің көзқарастарына сай тәрбиелейді. Бұл ағаштармен салыстыруға болады. Олар жағаға ауытқи бастағанда, бағбан кез келген қашуды қатал түрде кесіп тастайды. Ынтымақтастық. Біздің ойымызша, бұл отбасының ең дұрыс үлгісі, онда ата-аналармен бірігіп даму және тәрбиелеу жағдайында тәрбиеленеді. Уорд. Адамның өміріндегі отбасының рөлі қосарланған бағдарға ие болады. Әдетте, оның бала тым артық қоршалған ата-аналар, сыртқы әлемнің «кір» оны қорғауға тырысып. Кейіннен, ол бала осы қоғамда шықты кезде, ол мүлдем оған өмірге бейімделген, немесе, керісінше, балаға ол сондықтан қорқынышты, «дәмі» барлық балшық тырысады емес екенін түсінеді, осындай сценарий ретінде атауға болады. Интервенция емес. отбасында ата-аналар олар ол неғұрлым тәуелсіз және қоғамда өмір сүру үшін дайындалған жасауға, баланың ісі және проблемалары араласпайды болмаса, деп санайды. Қандай бала тәрбиелеу әдісі, сіз таңдаған еді, сіз бала бір нәрсе үйренуге оларға емес біз үшін біздің өмірімізге енген екенін түсіну, ал, керісінше, бізге ішкі проблемалар мен қайшылықтарды барлық көрсету, және қажет сондай-ақ жақсылық пен адамгершілік принциптерін үйретеді. әр адамның өміріндегі отбасының рөлі зор екенін есте сақтаңыз, және сіз бір кездері осы ұмытпауымыз керек. Отбасы жоқ адам үйсіз. Әрбір адамға отбасына қолдау көрсету, өсіру және қамқорлық көрсетуді үйрететін қажет. Адамға жақсы адам өседі: білімді, мейірімді, ол отбасында өседі. Адам өзін жақсы көретін адамдарға қажет, өйткені ол зұлымдыққа айналады. 1 – диаграмма Сіздің пікіріңізше, біздің қоғамымыздың өмірінде қазіргі отбасы қандай рөл атқарады? /4/ Отбасы - қоғамның негізі болып табылатын фактіні бүкіл әлемде әрбір қоғам бірдей схемаға сәйкес құрылымдалғандығымен дәлелдеуге болады. Ерлер мен әйелдер ерлі-зайыптыларға және отбасыларға айналады, олар ауылдарды, аймақтарды және, сайып келгенде, елдерді құрайды. Елдер континенттерді құрайды, ал барлық құрлықтар әлемді құрайды. Бұл процестің негізі - отбасы. Қазіргі қоғамдағы отбасы шешуші рөл атқарады, махаббаттың үш түрлі аспектісі: балаларға деген сүйіспеншілік; ерлі-зайыптылар арасындағы сүйіспеншілік; адамгершілік құндылықтарды насихаттаудағы сүйіспеншілік. Ересек адамдар ретінде, әсіресе балалар мен ата-аналар арасындағы қарым-қатынаста, өміріміз үшін маңызды нәрселердің үлгілерін көруіміз керек. Балалар басқалардың мінез-құлқын қадағалау арқылы әлемді үйренеді. Отбасы да солай жұмыс істейді. Мысалы, ата-аналарын алкогольді немесе зорлық-зомбылықты көрген балалар бір-біріне қарсы, бұл әрекеттерді қайталаңыз. Қазіргі заманғы қоғамдағы отбасының рөлі мінез-құлықтың жақсы және дұрыс үлгісін жасау болып табылады. Киелі кітапта жердегі әкенің көктегі Әкелерінің жердегі үлгісі болуы керектігі жазылған. Жердегі әкесі балалары үшін қарым-қатынаста сүйіспеншілік танытып, шыдамдылық пен мейірімділік үлгісі болуы керек. Отбасы шешуші рөл атқарады, ол бүкіл қоғамға өзінің оңды үлгісі арқылы әсер етеді. Ата-аналар өз балаларына деген сүйіспеншілікті көрсетуі керек, олармен бірге уақыт өткізіп, жеке қарым-қатынас орнатулары керек. Ерлі-зайыптылар бір-бірін Иса Мәсіхтің бейнесі арқылы сүйуі керек. Олар барлық адамдар өмір сүру үшін қоғам қауіпсіз және бақытты орын қабылдау, болашақ ұрпақ үшін осы мағыналарды пісіп жетілген және өтуі мүмкін, сондықтан оның қоғамдағы рөлін орындау үшін, отбасы, адамгершілік құндылықтарды өз балаларын тәрбиелеуге тиіс! Отбасы - қоғамның ұжымы (кішігірім әлеуметтік топ), жекелеген одаққа және туыстық байланыстарға негізделген жеке өмірді ұйымдастырудың ең маңызды түрі. ерлі-зайыптылар арасындағы қарым-қатынас, ата-аналар мен балалар, бауырлар мен апа-сіңлілер, бір-бірімен бірге тұратын және бірыңғай отбасылық бюджет негізінде ортақ экономиканы басқаратын басқа туыстар. Отбасылық өмір материалдық және рухани процестермен сипатталады. Отбасы арқылы адам ұрпағы өзгереді, онда адам туады, ол арқылы отбасы жалғасуда./5/ Отбасы, оның формалары мен функциялары тұтастай әлеуметтік қатынастарға, сондай-ақ қоғамның мәдени даму деңгейіне тікелей байланысты. Әрине, қоғамның мәдениеті неғұрлым жоғары болса, демек отбасының мәдениеті жоғарырақ. Бастапқы ұяшық ретінде отбасы адамзат білім беру бесігі. Отбасы негізінен балаларды тәрбиелейді. Отбасында бала алғашқы еңбек дағдыларын алады. Ол, олардың ата-аналары, туыстары мен достарына қамқорлық материалдық тауарлар ойлы тұтынумен түрлі оқыту, ақшаға тәжірибе жинақтау тәжірибесі алады халқының жұмысын жоғары бағалаймын және құрметтеуге мүмкіндік әзірледі./6/ Ең жақсы мысал - ата-аналардың үлгісі. Көп жағдайда балалар ата-аналардың көрінісі болып табылады. ол отбасында болды ретінде қоғамдағы отбасының рөлі, кез келген басқа да әлеуметтік мекемелер үшін күшінде салыстыруға болмайды құрылған және адамның жеке басын дамытады, қоғамда баланың ауыртпалықсыз бейімдеу үшін қажетті әлеуметтік рөлдерді меңгеру бар. Отбасы бірінші адамның өмір бойы сезінетін алғашқы білім беру мекемесі ретінде әрекет етеді. Статистика бойынша, нарықтағы басқару жүйесіне көшу әлеуметтік мекеме ретінде отбасылық мәртебеге қатты әсер етті. Демографтар құнарлылығын апатты төмендеуін белгілей, әлеуметтанушылар, қолайсыз отбасылардың саны артуы атап өтті және өмір сүру деңгейінің төмендеуі, отбасылық білім адамгершілік принциптерін төмендеуін болжап отыр еді. Барлық жастағы балалар өздерінің балаларын тәрбиелеуде қолдау алу қажеттігін сезінді. Тарих көрсеткендей, көпбалалы отбасыларда тұратын отбасылық өмірдің қажетті білім мен дағдылары ұрпақтан-ұрпаққа табиғи және күнделікті түрде берілді. ұрпақтар арасындағы отбасылық байланыстар бұзылған заманауи өнеркәсіптік қоғамдағы, отбасы құру туралы қажетті білім беруге және балаларды тәрбиелеу ісін қоғамның басты проблемалардың бірі болып отыр. Ұрпақтар арасындағы алшақтық неғұрлым тереңірек болса, ата-аналар балаларын тәрбиелеуде білікті көмекке мұқтаж болу керек. Қазіргі кезде ата-аналарға кәсіби психологтар, әлеуметтік қызметкерлер, әлеуметтік педагогтар және басқа да мамандар тәрбиелеуде ата-аналарға көмектесу қажеттілігі анық. Зерттеулер көрсеткендей, осы мамандардың консультацияларында қолайсыз ғана емес, сонымен бірге өте бай отбасыларға қажет. әлеуметтік педагог, тәрбиешілер, мұғалімдер және қоғамдық - біздің қоғам болып шықты ағымдағы жағдай, қоғамдық бүгін ғана емес, ата-аналар үшін жүзеге асырылады ашық әлеуметтік ортаға, жеке білім беру және олардың көмекшілері жаңа моделін іздеу талап етті. Қазіргі отбасы Отбасы некеге немесе қанға негізделген кішігірім топ, оның мүшелері өмірдің ортақ байлығымен, өзара моральдық жауапкершілікті және өзара көмекпен байланысты; онда жұбайлар, ата-аналар мен балалар арасындағы өзара қарым-қатынасты реттейтін нормалар, санкциялар мен мінез-құлық үлгілері әзірленді. Отбасы - жас ұрпақты әлеуметтендірудің ең маңызды институты. Бұл балалардың, жасөспірімдердің, ұлдардың өмірі мен дамуына арналған жеке орта, олардың сапасы белгілі бір отбасының бірқатар параметрлері бойынша анықталады. Бұл параметрлер болып табылады: демографиялық - (басқа туыстары, немесе тек ата-аналар мен балаларды тұратын ядролық, толық немесе толық емес, бір-балаға, төмен немесе көп балалы, соның ішінде ірі,) отбасы құрылымы. Әлеуметтік-мәдени - ата-аналардың білім деңгейі, олардың қоғам өміріне қатысуы. Әлеуметтік-экономикалық - меншік сипаттамалары және ата-аналардың жұмысқа орналасуы. Техникалық және гигиеналық - тұрмыстық жағдайлар, тұрғын үй, өмір салты. Қазіргі заманғы отбасы өткен уақыттағы отбасынан өте ерекшеленеді, тек басқа экономикалық функциямен ғана емес, сонымен қатар біздің эмоциялық және психологиялық функцияларымыздың түбегейлі өзгеруімен де маңызды./7/ Осылайша, отбасымен өмірдің қарапайымдылығымен, өзара моральдық жауапкершілігімен және өзара көмекпен байланысты ерлі-зайыптылар, ата-аналар, балалар мен басқа туыстары арасындағы жеке тұлғааралық мүдделер түсініледі. Отбасының әлеуметтік қызметі: Отбасы функциялары өз қызметiн көрсету жолдары болып табылады; бүкіл отбасының өмірі және оның жеке мүшелері. Барлық қоғамдарда отбасы негізгі функцияларды орындады: - халықты жаңғырту (адамның отбасында физикалық және рухани-адамгершілік көбею); - тәрбиелеу функциясы - жас ұрпақты әлеуметтендіру, қоғамның мәдени дамуын қамтамасыз ету; - үй шаруашылығының қызметі - қоғам мүшелерінің денсаулығын сақтау, балаларға қамқорлық жасау және отбасы мүшелерінің қартаюы; - экономикалық - отбасы мүшелерінің кейбір мүшелеріне материалдық көмек алу, кәмелетке толмағандарға және қоғамның мүгедектеріне экономикалық қолдау көрсету; - бастапқы әлеуметтік бақылаудың ауқымы - өмірдің түрлі салаларында отбасы мүшелерінің мінез-құлқын моральдық реттеу, сондай-ақ ересек және орта буын өкілдерінің балалары, ата-аналары мен балалары арасындағы қатынастарда жауапкершілік пен міндеттерді реттеу; - Рухани байланыс - отбасы мүшелерінің тұлғаларын дамыту, рухани өзара байыту; - әлеуметтік жағдай - отбасы мүшелеріне белгілі бір мәртебе беру, әлеуметтік құрылымды жаңғырту; -демалыс - ұтымды бос уақытты ұйымдастыру, мүдделерді өзара байыту; -психологиялық қорғау, эмоционалдық қолдау, эмоционалды тұрақтандыру және психологиялық терапия./8/ Отбасы, оның өзін-өзі ұйымдастыру маңызды элементі ретінде қоғамның жұмыс істеуі үшін негізгі және іргелі шарты ретінде әрекет ретінде, ол анық мазмұны осы түсінігіне кіретін қандай анықтау қажет, отбасы мәні, идея, әсіресе, ғылыми және танымал әдебиет, оның терең мақсаты қандай, Бұл бастапқы жеке өмір ұйымдастыру белгілі бір нысаны ретінде қоғамның ұялы, тұрмыстық тұтыну және халықтың ұдайы, тіпті ұдайы өсу қамтамасыз ету үшін, ең алдымен, құрастырылған етіп. көп және көп функциялы қоғамдық организмнің демографиялық жағында Бұл фокус оның даму ішкі қайшылықтарды, және дағдарыс тетігін бастауында түсіну шығатын. Отбасы күрделі әлеуметтік-мәдени құбылыс. жеке тұлғаның әлеуметтік және тарихи, материалдан рухани: оның ерекшелігі мен бірегейлігі, бұл адам өмірінің іс жүзінде барлық аспектілерінде көңіл бөледі және әлеуметтік тәжірибенің барлық деңгейдегі сөнеді табылатындығында. Отбасы құрылымында өзара байланысты үш блокты шартты түрде ажырата аламыз: 1 - табиғи-биологиялық, яғни. жыныстық және туыстық қатынас; 2-экономикалық, яғни. тұрмыстық, тұрмыстық, отбасылық меншікке негізделген қарым-қатынас; , 3-рухани-психологиялық және адамгершілік мінез-құлық моральдық нормаларына, қарт ата-аналар үшін сақтықпен, балаларды тәрбиелеп, Ерлі-зайыптылардың және ата-ана махаббат сезімімен байланысты эстетикалық. ол заңды тұрғысынан бекітілген емес, табиғи ұқсастық отбасы, ерлер мен әйелдер болып саналмайды, және ол бірге өмір сүрудің сияқты ештеңе өйткені, балалардың байланысты қоғамның әл-ауқатын және білім емес, мүмкін, себебі олардың одағының осы облигациялардың ғана комбинациясы, арнайы әлеуметтік құбылыс ретінде отбасын жасайды. Егер олар некеге және туыстыққа негізделмеген болса, экономикалық ынтымақтастық және жақын адамдармен өзара көмек отбасылық қатынастардың бір бөлігі емес, тек іскери серіктестік. олардың арасындағы қарым-қатынас, отбасылық тән нысанын қабылдайды болмаса, және ең соңында, ерлер мен әйелдердің рухани қоғамдастық, достық шектеледі. Отбасын қалыптастыру және нығайту оңай емес. Отбасы, сондай-ақ барлық қоршаған шындық объективті және субъективті сипаттағы бірқатар қайшылықтар жеңу арқылы дамуда. қайшылықтардың ішінде: туудың төмендеуі мен Украина құлап халық санының өсуі, ерлер сол салыстырғанда әйелдер санының өсуі, отбасы орташа мөлшері мен өлім-жітімнің көбеюі, қоғамдық өнімділігі тамшы және үй шаруашылығында өнімділігін өте төмен деңгейде, отбасының қажеттіліктерін арттыру және шектеу мүмкіндіктері төмендейді олардың қанағаттандыру, т.б., неке және отбасы қарай легкомысленные көзқарасы, ерлер әйелдерге қарағанда ерекше қасиеттерін миф, принциптерін ұмытып абырой, цинизм және алкоголизм, өзін-өзі тәртіп пен азғындыққа болмауы, ажырасулар жоғары пайызы. Отбасы адам молайту ұрпақтардың негізгі мекеме болып табылады, тұлғаның қалыптасуына үлкен әсер етеді, олардың бастапқы әлеуметтенуі, байланыс нысандарын, қоғамның түрлі салаларында адам өзара жоғары сапалы түрлі ұсынады. Әлеуметтік мекеменің, әсіресе тұрақты және мақсатты түрде ұйымның бұзылуы, осы немесе басқа қоғамның, тұтас адамзат өркениетінің болашағына нақты қауіп төндіреді. отбасы - ерлі-зайыптылар, ата-аналар, балалар мен басқа да туыстары арасындағы тұлғааралық қарым-қатынастарды реттейтін арнайы әлеуметтік институт, жалпы өмірі мен өзара моральдық жауапкершілік және өзара қолдау арқылы байланысқан. Осы мақаланың мақсаты отбасындағы дағдарыстар туралы, қиындықтарды жеңу туралы маңызды ақпаратты ұсыну болып табылады. мақсаттары негізінде, міндеттері әлеуметтендіру институты, 2. отбасылық дағдарыс және одан жолдары ретінде отбасы анықталды. Қазақстанда ағымдағы жағдай (және т.б. экономикалық дағдарыс, әлеуметтік және саяси шиеленістің жеткізу, этникалық қақтығыстар, қоғамның өсіп келе жатқан жеке және әлеуметтік поляризация) отбасы проблемаларын шиеленістірді. Көптеген отбасылар негізгі әлеуметтік функцияларды жүзеге асыру үшін жағдайларды күрт нашарлатты. Қазақ отбасы мәселелері, бетіне келіп мамандар үшін, сондай-ақ кең жұртшылық үшін ғана емес, елеулі болып табылады. Отбасының бірегейлігі мынада, бұл бірнеше адам ұзақ жылдар бойы тығыз қарым-қатынаста болады, ол ондаған жылдар бойы созылады, яғни адам өмірінің көп бөлігі үшін. Мұндай қарқынды өзара әрекеттесу жүйесінде даулар, қақтығыстар мен дағдарыстар туындауы мүмкін емес. балаларға арналған қажеттігін (осы шағын отбасы өсу көрініс табады - жартысынан көбі әлеуметтанушылары сәйкес) азайту отбасы репродуктивті қызметтерінің рөлін қысқарту көрінеді әлеуметтік институт ретінде отбасының байланысты теріс үрдістер, индукцияланған аборттар санын арттыру. Жеке тұлғаны қалыптастыруға әсер ететін әртүрлі әлеуметтік факторлардың ішінде ең бастысы отбасы. Дәстүр бойынша, отбасы - бұл негізгі білім беру мекемесі. Отбасында қандай адам болса, ол өмір бойы сақтайды. Отбасының маңыздылығы оның адамның өмірінің маңызды бөлігіне айналғанына байланысты. Отбасыда жеке тұлғаның негізі қаланды. Отбасы әлеуметтік-педагогикалық топ болып табылады, оның әрбір мүшесінің өзін-өзі сақтау мен өзін-өзі тану (өзін-өзі құрметтеу) қажеттіліктерін барынша қанағаттандыруға арналған. Отбасы адамның үйдегі тұжырымдамасын ол өмір сүретін бөлме ретінде емес, сезім ретінде сезінетін, сүйетін, бағалайтын, түсінетін және қорғайтын орын сезімін тудырады. Отбасы моральдық қағидаларды, баланың өмірлік қағидаларын қалыптастыруда басты рөлге ие. Отбасы өз мүшелерінің психикалық денсаулығын нығайту немесе нұқсан келтіру үшін, отбасының мейірімділігі бойынша адамды құрып немесе жояды. Отбасы басқаларға кедергі келтіре отырып, жеке қажеттіліктерін қанағаттандырады немесе жояды. Отбасы қауіпсіздікті қамтамасыз ету, рахат және өзін-өзі жүзеге асыру мүмкіндігін береді. Бұл сәйкестендіру шекарасын көрсетеді, оның «Мен» бейнесінің тұлғаның пайда болуына ықпал етеді. Отбасының негізгі міндеттері (баланың өсуіне жағдай жасау, отбасын құру және сақтаудың озық тәжірибесі, қажетті дағдылар мен дағдыларды үйрету, баланы қорғауды қамтамасыз ету, баланың өзіне және басқаларға құндылықты көтеру) Отбасылық білім - бұл күрделі жүйе. Бұл балалар мен ата-аналардың терапиясы мен табиғи денсаулығына, материалдық және экономикалық қауіпсіздігіне, әлеуметтік мәртебеге, тұрмыс жағдайына, отбасы мүшелерінің, тұрғылықты жерінің (үйдің) саны, балаға деген көзқарасы әсер етеді. Осының бәрі органикалық түрде біріктіріліп, әр нақты жағдайда әртүрлі тәсілдермен көрінеді. Отбасының міндеттері қандай? Олар: - баланың өсуі мен дамуы үшін барынша жағдай жасау; - баланы әлеуметтік-экономикалық және психологиялық қорғауды қамтамасыз ету; - отбасын құру және сақтау тәжірибесін беру, онда балаларды тәрбиелеу және ақсақалдарға қызмет көрсету; - балаларға өз-өзіне қызмет көрсетуге және туыстарына көмектесуге арналған пайдалы дағдылар мен дағдыларды үйрету; - өзіндік құндылықты тәрбиелеу, өзіңнің «Мен» құндылықтарын тәрбиелеу. Анасы, әкесі, аға-iнiлерi, әпкелері, әжелерi, әжелерi және басқа да туыстарымен тығыз қарым-қатынаста болған кезде, өмiрдiң алғашқы күндерiнен кейiн бала кезiнде адамның құрылымы қалыптасады. Отбасында тек баланың ғана емес, оның ата-анасының да тұлғасы қалыптасады. Отбасы - бұл адамның барлық көріністерінде «қамтитын» білім. Отбасының шешуші ролі оның өсіп келе жатқан адамның физикалық және рухани өмірінің бүкіл кешеніне терең әсер етеді. Балаға арналған отбасы - өмір сүру ортасы және білім беру ортасы. Отбасының әсері, әсіресе баланың өмірінің ерте сатысында, басқа оқу процестеріне қарағанда әлдеқайда көп. Зерттеулерге сәйкес, мұнда отбасы да мектепті, бұқаралық ақпарат құралдарын, қоғамдық ұйымдарды, еңбек ұжымдарын, достарын, әдебиет пен өнер әсерін көрсетеді. Мұның бәрі мұғалімдерге белгілі бір тәуелділікті айқындауға мүмкіндік берді: жеке тұлғаны қалыптастырудың табысы негізінен отбасымен анықталады. Отбасын неғұрлым жақсы болса, соғұрлым жақсы тәрбиеге әсер ететін болса, адамның физикалық, моральдық, еңбек тәрбиесінің нәтижесі қаншалықты жоғары. Сирек, отбасының жеке тұлғаны қалыптастырудағы рөлі тәуелділікте анықталады: ол қандай отбасы, ондай адам өседі. Бұл тәуелділік іс жүзінде қолданылады. Тәжірибелі мұғалім қандай баланы тәрбиелеп отырғанын түсіну үшін баламен сөйлесіп, сөйлесуі керек. Сол сияқты ата-аналармен қарым-қатынас жасау да қиынға түспейді, олардың отбасыларында қандай балалар өсетінін анықтау керек. Отбасы мен бала - бір-бірінің айна бейнесі. Егер отбасы жеке тұлғаның қалыптасу процесіне және нәтижелеріне қатты әсер етсе, онда бұл қоғам мен мемлекет дұрыс білім беру әсерін ұйымдастыруда маңызды рөл атқаруы тиіс отбасы. Күшті, рухани отбасылар - қуатты мемлекет. Ата-аналар - алғашқы тәрбиешілер - балаларға қатты әсер етеді. Толығырақ J.-J. Руссоның айтуынша, әрбір мұғалім балаға бұрынғыдан аз әсер етеді. Ата-аналар бәрінен бұрын; балабақшаның мұғалімі, бастауыш сынып мұғалімі және пән мұғалімдері. Балалардың тәрбиесінде олардың табиғаты бойынша артықшылығы бар. Отбасылық білім беру, оның негізгі және ұйымдық аспектілері адамзаттың мәңгілік және өте жауапты міндеті болып табылады.Ата-аналармен тығыз байланыста болу балаларға тұрақты өмір сүру жағдайын, сенімділік пен сенімділік сезімін тудырады. Ата-аналар қанағат сезіміне бөленеді. Дені сау отбасыларда ата-аналар мен балалар табиғи күнделікті байланыста болады. Бұл олардың арасында тығыз қарым-қатынас, оның нәтижесінде рухани бірлік, негізгі өмірдің ұмтылыстары мен іс-әрекеттерінің үйлесімділігі бар. Мұндай қарым-қатынастардың табиғи негізі ата-ананың сүйіспеншілігіне және балалар мен ата-аналарына қамқорлық көрсететін туыстық қатынастар, ана мен әке болу сезімдері арқылы қалыптасады. Қорытынды Осылайша, отбасы қоғамның бірлігі ретінде қоғамның ажырамас бөлігі болып табылады. Ал қоғамның өмірі отбасының өмірі сияқты рухани және материалдық процестермен сипатталады. Отбасы мәдениеті соғұрлым жоғары, бүкіл қоғамның мәдениеті жоғарырақ. Қоғам құрамында отбасыларының әкелері мен аналары, сондай-ақ олардың балалары бар. Осыған байланысты ата-ананың отбасындағы рөлі өте маңызды, атап айтқанда, отбасының тәрбиелік функциясы. Өйткені ата-аналар балаларын жұмысқа үйрету, олардың ақсақалдарына құрмет көрсету, айналадағы табиғат пен адамдарға деген сүйіспеншіліктері біздің балаларымыз өмір сүретін қоғамға тәуелді болады. Бұл қоғам жақсылық пен әділдік қағидаттарына немесе керісінше құрылады ма? Бұл жағдайда отбасындағы қарым-қатынас өте маңызды. Өйткені, қарым-қатынас баланың жеке басын қалыптастыратын негізгі факторлардың бірі, қоғамның мүшесі. Сондықтан отбасылық қарым-қатынаста моральдық қағидаттар өте маңызды, олардың ең бастысы екіншісіне құрмет. Осылайша, қоғам (және оны үлкен отбасы деп атауға болады) тікелей отбасының денсаулығына, сондай-ақ отбасының денсаулығына байланысты. Балалар мен ата-аналар арасындағы қарым-қатынас соңғы онжылдықта өзгеріп, эмоционалды-психологиялық сипатқа ие болды. олардың бір-біріне деген махаббатының тереңдігімен анықталады, өйткені адамдардың көп саны - өмірдің басты құндылықтарының бірі болатын балалар. Бірақ бұл, керісінше, отбасылық өмірді жеңілдетеді, бірақ оны қиындатады. Том оның себептері бар. Олардың бірнешеуін ғана атайық. Біріншіден, отбасылардың көп бөлігі бір баласы болып табылады және екі ұрпақтан тұрады - ата-аналар мен балалар; әжесi мен әжесi, басқа да туыстары, әдетте, бөлек тұрады. Нәтижесінде, ата-аналар өз тәжірибелерін күн сайын пайдалана алады. Осылайша, отбасы негізі неке болып табылады, қоғамның тұрақтылығын қамтамасыз ететін және кейінгі ұрпаққа халықты толықтыра алатын маңызды әлеуметтік институттардың бірі болып табылады. Сонымен қатар, отбасы - бұл кішігірім (бастауыш) әлеуметтік топ, қоғамның біртұтас және тұрақты қоғамы, қоғамға тиесілі барлық маңызды нәрселерге назар аударады. Өмір бойы адам әртүрлі топтарға кіреді, алайда ол ешқашан кетпейтін әлеуметтік топ болып қала береді. Отбасын нығайтудың маңызды саласы - бұл туған нәрестелерді ынталандыруға, ана мен баланы қорғауға және салауатты отбасын сақтауға бағытталған мемлекеттік шаралар. Демографиялық саясаттың мақсаты мен қажеттілігі ата-аналардың және балалардың әлеуметтік қасиеттерін және үйлесімді дамуын есепке ала отырып, отбасын көбейту, балалар мен ата-аналардың жеке өмірін қалыптастыруда пропорционалды түрде біріктіру болып табылады. Халықтың денсаулығын нығайту, белсенді өмір сүру ұзақтығын ұлғайту мемлекеттің демографиялық саясатының орталығында болуы тиіс. Қолданылған әдебиеттердің тізімі 1. http://old.adebiportal.kz//rpa-t-rbies-ndeg-ata-anany-r-l.page 2.https://egemen.kz/article/161153-otbasy-qundylyqtary-zhane-ulttyq-tarbie 3. http://www.akm.adilet.gov.kz/kk/otbasynyn-zamanaui-kogamdagy-roli 4.Грета Соловьева, Елена Бурова/Қазақстандық отбасы қоғамның негізгі құндылығы ретінде: жағдайы және даму үрдістері /Алматы 2013/8 бет 5. Мудрик А.В. Әлеуметтік педагогика. М: Юрайт, 2000. 6.Әлеуметтік педагогика / Ed. М.А. Галагузовой. Мәскеу: Гардарики, 2001. 7.Тасченко Ж.Т. Әлеуметтану. М.: Юрайт-Издат, 2003. 8. Әлеуметтік-саяси психология. М., 1994 ж. Құрастырған: Өмірзақ А. жүктеу/скачать 64,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|