ОқУ Әдістемелік кешені пәні «Қыпшақтану»


Әдеби тілінің ерекшеліктері



бет54/79
Дата20.04.2022
өлшемі1,31 Mb.
#31662
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   79
Байланысты:
6 Лекция Кыпшактану

Әдеби тілінің ерекшеліктері:

Фонетикасы бойынша – 9 дауысты (а, ӓ, е, ы, і, о, ө, у, ү);

дауыссыздардың фонематикалық қарама-қарсы қойылуы: в/ұ, қ\х, х\ғ; ч>ш, ш>с (үш «үш», бес «бес») сәйкестігі;

сөз басында (инициалды) ж дыбысының қолданылуы (жүз өзге тілдерде «йүз/жүз»);

ассимилятивтік өзгерістер: лм>мм, нб>мб, сш>шш, нл>лл (кеммейди «келмеді», ембек «еңбек», башшы «басшы», селлер «сендер»);

үнді орнына ұяңның жұмсалуы (десоноризация) м>б: душбан «дұшпан /дұшман», кесбе «кеспе/кесуге болмайды», кетбен «кетпе»;

Морфологиясында - -а/-е/-й, -п тұлғалы көсемшелердің және соның негізінде жасалатын аналитикалық етістікті тіркестердің жиі қолданылуы (соға жазаладым «құлай жаздадым», жеп тойып алдым «тойдым»);

-мақ, -мек тұлғалы қимыл атаулары (етістік есімдері) (алмақ «алу» (алмақтың да салмағы бар), ашпақ «ашпақ/ашу», өкинбек «өкіну») және сол мағынадағы –ұ тұлғасы (алыұ), сондай-ақ –с формасы(алыс); келер шақтың –ажақ формасы (алажақ «ол алады»);

1 және 2 ж. жекеше түрдегі баяндауыш аффикстері –ман/-мен және –сань/-сень (аламан «аламын//алмаймын»), бересень «бересің»); нәтижелі өткен шақ тұлғасы –n (алыптан «алыппын/я взял»);





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   79




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет