Бастың рельефтік анатомиясы

Клиникалық анатомия
205
маңдайды ң п іш ін і м аң д ай сү й ек тер ін ің п іш ін д ер ін е байланы сты
болады .
Коз үсті доған ы ң м едиалды ж ән е ортаң ғы бөлігі ар асы н д а коз 
үсті кетігін ( incisura su p raorbitalis) сипап сезуге болады . Б ү л сайда 
коз үсті там ы р л ар ы мен нерві орн аласад ы . К оз үстінде ңас ү с тіл ік
доға (superciliares) орн аласң ан . Ол ер ад ам д ард а көлем ділеу. О ның 
көлемі, арты ндағы орн аласң ан ң у ы сы н а бай л ан ы сты . Қ ас үстін дегі 
доғадан ж о ғар ы ек і м аң д ай тө м п еш ік тер ін си п ау ға болады . Олар 
әсіресе балаларда ж а қ с ы дам ы ған .
М аңдай терісінде көлден ең ж ән е в ер ти к ал д ы б ағы ттағы ңы р- 
тыстар көрінеді. Олар м аң д ай д ағы ек і б ү л ш ы ң еттің бас ңорабы үс- 
тіндегі (т . ерісгапіі) б ү л ш ы қ етін ің м аң д ай бөлігі ж ән е т ә к ап п ар
бүлш ы ңетінің (т. procerus) ж и ы р ы л у ы н ан п ай д а болады .
К ейбіреулерде м аң д ай д а вена б ілеулен іп к ө р ін ед і (v . frontalis). 
Көздің іш к і бүры ш ы н да, ж ү қ а тер іл і адам дарда бүры ш ты ң вена (v . 
angularis) көрін еді. Тобеде тө м п еш іктер ан ы ң тал ад ы . Б ас ңорабы
артында ш үйде сү й ек тің бүды рлары н (sq u a m a occipitalis), ал кейбі- 
реулерде, бас с ү й ек тер ін ің а р асы н д ағы ж ік т е р бағы ты н сип ап сезу­
ге болады.
Б ет қ а п т а л ы н ы ң рельеф і: бет сү й егін ің , бет сү й ек д о ғасы н ы ң , 
төменгі ж а ң бүры ш ы н ы ң, ж о ғар ғы ж ән е төм енгі ж а ң т ы ң альвео- 
лярлы д о ғал ар ы н ы ң п іш ін ін е б ай лан ы сты келеді.
Б ү л ш ы қ ет н ы са н ал а р ы : Б етте ш ай н ау , үрт бүлш ы ң еттерін
анық көруге болады . Үрт б ү л ш ы ң етін ің сы р ты н д а Б и ш т ің м ай 
түйіні бар (көбінесе балаларда). А л к ә р і адам дарда бүл ж ер ойы ң 
болып көрінеді. А ры ң адам дарда ш ай н ау б ү л ш ы қ ет і алд ы н ан бет 
артериясы ны ң соғуы білінеді.
Ш ы ңш ы т-ш ай н ау а й м ағы н ы ң р ельеф і ш ы ң ш ы т безіне б а й л а ­
нысты. Б ез ң үлаң ж а р ға ғы алд ы н д а, төм енгі ж а ң б үры ш ы н д а, ж а қ
артында, тері асты нда к ө те р ің к і ж а л п а ң ай м аң ң ү р ад ы . Б езд ің өзегі 
тері асты нда, бет сүйек доғасы на п ар ал л ел ьд і ж эн е одан 1 — 1,5 см 
төмен орналасңан. Осы ж ерде оны сипап көруге болады .
Бет сүйек доғасы үстінде, сам ай ай м ағы н д а к ә р і ж ән е ар ы қ
адамдарда ш ам ал ы о й ы қ ж ер бар. Б ү л — сам ай ш ү ң ң ы р ы . С амай 
бүлш ықеті үлп ам ен то л ты р ы лған . Б ү л а й м аң та кейде тері а сты н ­
да сам айды ң беткей а р тер и ясы н ы ң серп ін і к ө р ін іп тү р ад ы . Б асты ң
ңапталы нда сы р тқы қ ү л аң ж ән е е м ізік тәр ізд і өсінді кө р ін ед і. Қү- 
лаң ж ар ғағы арты нда, ем ізік тәр ізд і өсінді о р н ал асқ ан . Ол үш бү- 
рыш п іш інді. Егер басты бүрса, сү й ек к е к еу де-б ү ған а-ем ізік тәр ізд і 
бүлш ыңеттің бекіген ж ер і ж аң сы білінеді.
Терінің нервтену н егіздері. Б ет ж эн е бас к ү м б езін ің алд ы ң ғы
бөлімдерінде ү ш к іл н ервтің (п . trig em in u s) б ү таң тар ы ж а т ы р . Күм-

206
4 белім. Бастың клиникалық анатомиясы
бездің артң ы б өлім ін ің терісі м ойы н өрім і (plexus cervicalis) тар- 
м аң тары м ен нервтеледі. Б ір аң та, о л ар д ы ң тар ал у ай м ағы әр адам- 
да әр тү р л і. Кейде ү ш а й м аң та м о й ы н н ы ң ж ү л ы н н ервтері басым 
болуы м ү м к ін . Н ерв а й м ақ т а р ы н ы ң ө згер гіш тігі п. trig e m in u s (I, 
II ж эн е III) ай м ағы н д а ж ән е ж е к е м ойы н н ервтері ар асы н д а болуы 
м ү м к ін (nn. occipitalis m ajor et minor, n. suboccipitalis, n. auricularis 
m agnus, n. c u ta n eu s colli).
Бас ң ан там ы р л ар ы н ы ң , н ер втер ін ің ж ә н е син у стар ы н ы ң теріге 
п р о ек ц и ял ы ң ан ато м и ясы 4 .7 кестеде көрсетілген .

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: